Dôk mŭt hlăm yan hrui pĕ boh kphê. Adiê mđiă siam, găl jăk kơ bruă pĕ kphê, ƀhu bi thu. Kphê djŏ yan, mâo ênoh yuôm mơh anăn mnuih ƀuôn sang Bon Bu N’Doh (să Dak Wer, kdriêk Dak Rlâp, čar Dak Nông) hơ̆k mơak sơăi. Điểu Suynh, K’iăng khua dlăng bruă đảng, khua ƀuôn Bu N'Doh brei thâo: Bon mâo 120 čô mnuih M’Nông ƀiădah mâo truh giăm 500 ha ana pla mjing sui thŭn, hlăm anăn mâo êbeh 200 ha kphê. Kyua ba yua klei kreh knhâo mrâo mrang hlăm bruă pla mjing kphê anăn hnơ̆ng boh kphê mâo êbeh 1,5 ton asăr/ha. Đa đa gŏ êsei mâo 4ton/ha. Ară anei 1 ton kphê asăr mâo phung hiu blei truh ti sang hŏng ênoh 110 êklăk prăk. Điểu Suynh hơ̆k mơak lač: jih ƀon mâo leh êbeh pluh boh êdeh ô tô, thŭn 2024 anei mâo thiăm 3 boh êdeh ô tô ênuk mrâo. Grăp boh  sang ăt mâo leh sơăi êkei kang, êdeh yua mkra mjing.

Điểu Suynh mâo hdră kpưn đĭ kơ mdrŏng hơĭtt kjăp, leh anăn klă mngač, mâo lu mnuih ƀuôn sang hlue ngă. 15 thŭn êlâo, hlăk mrâo mkŏ mjing gŏ sang, ung mô̆ ñuu čan prăk knơ̆ng prăk 100 êklăk prăk čiăng blei mjeh leh anăn hbâo pruê pla kphê, tiu. Tơdah đang pla mjing mâo prăk hrui wĭt, tla jih nư, ñu lŏ dơ̆ng čan sa ênoh lu hĭn čiăng blei thiăm lăn, pŏk mlar đang pla mjing. Sui hŏng anei dŭm thŭn, tơdah pioh leh mâo 800 êklăk prăk, ñu amâo huĭ ôh čan thiăm 1 êklai prăkk rŭ mdơ̆ng sa boh sang prŏng siam. Thŭn dih lŏ čan 1,5 êklai prăk blei thiăm 1 ha lăn pla durian. Ară anei ung mô̆ ñu mâo êbeh 5 ha ana pla mjing sui thŭn, mâo ênoh êbeh 10 êklai prăk.

Ară anei Điểu Suynh knŏng đuôm nư knơ̆ng prăl 1 êklai prăk. Ƀiădah mâo leh 3 ha kphê dôk pĕ boh, mĭn tĭng êbeh 11 ton asăr. Anăn jing ka yap ôh ênoh hrui wĭt mơ̆ng 400 ana kñŭl leh anăn giăm 500 ana tiu dôk pĕ boh.

 “Êlâo dih mnuih ƀuôn sang hmei ka čan prăk mơ̆ng Knơ̆ng prăk Agribank snăn dleh dlan kơ prăk bi liê kơ đang pla mjing. Tơdah yan mkra mjing čiăng prăk blei hbâo pruê, lu gŏ sang nao čan hŏng prăk mnga lu. Mơ̆ng leh knơ̆ng prăk mjing klei găl kơ mnuih ƀuôn sang čan prăk, bruă bi liê mkra mjing mnuih ƀuôn sang jăk hĭn. Ară anei kphê dôk mâo ênoh yuôm anăn klei hdĭp mda mnuih ƀuôn sang hơĭt kjăp, mdrŏng sah.”

K’Ndum, Khua Êpul hgŭm kahan hđăp Dak Wer brei thâo: leh wĭt mơ̆ng kahan ñu wĭt hdĭp mda ti ƀon Bu N’ Doh, gŏ sang ƀun ƀin. Lăn hma prŏng ƀiădah knŏng pla hbei ƀlang leh anăn buh mdiê anăn prăk hrui wĭt ƀiă, klei hdĭp dleh dlan, khăng mă braih knŭk kna đru. Thŭn 2013, ñu čan prăk knơ̆ng prăk 50 êklăk prăk bi liê mkra mjing đang kphê. Thâo klei mkiêt mkriêm anăn bruă duh mkra kjăp, jing leh mdrŏng. Ară anei hŏng 1,5 ha ksu leh anăn 3,5 ha kphê hŏng 400 ana tiu, grăp thŭn leh yap prăk bi liê, hrui wĭt êbeh 1 êklai prăk. K’Ndum mdơ̆ng leh sang prŏng siam, blei djăp mnơ̆ng dhơ̆ng masin pioh kơ bruă mkra mjing, hdĭp mda.

“Knơ̆ng prăk Agribank mjing klei găl kơ gŏ sang kâo čan 200 êklăk prăk. Mơ̆ng ênoh prăk anei kâo bi liê kơ đang tiu, kphê, ksu. Ăt mơ̆ng anăn gŏ sang kâo mâo klei hdĭp hơĭt kjăp hĭn, amâo lŏ mâo klei dleh dlan ôh kyua huĭ amâo mâo prăk bi liê kơ đang pla mjing msĕ si êlâo ôh.”

Klei hdĭp mnuih ƀuôn sang ti Dak Wer lu jing jưh knang hlăm ana pla mjing sui thŭn msĕ si: Tiu, ksi, kphê, durian. Kyua ba yua dŭm kdrăp mrâo kreh knhâo, bi mlih mjeh, hbâo pruê kơ đang pla mjing anăn hnơ̆ng boh mnga đĭ, prăk hrui wĭt lu. Võ Ngọc Anh, K’ăng Khua Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa să Dak Wer brei thâo: Prăk hrui wĭt kah knar grăp čô hlăm să thŭn 2023 mâo leh 55 êklăk prăk; thŭn 2024 anei mĭn tĭng srăng đĭ êbeh 60 êklăk prăk. Hlăm dŭm thŭn êgao ƀĭng lŏ hma, boh nik mnuih Mnông jhŏng čan prăk bi liê mđĭ kyar mkra mjing anăn ênoh gŏ êsei mdrŏng ƀrư̆ mâo lu. Knŏng hjăn hŏng Anôk bruă Agribank Nhân Cơ, mâo leh truh 378 gŏ êsei ƀĭng lŏ hma să Dak Wer čan thiăm êbeh 220 êklai prăk pla mjing, kriê dlăng ana sui thŭn. Jih jang dŭm gŏ êsei čan prăk  yua prăk čan djŏ hdră kñăm, mđĭ lar tŭ dưn anăn amâo mâo ôh hlei pô đuôm nư amâo dưi tla.

“Mnuih ƀuôn sáng yua prăk čan čiăng kriê dlăng ana pla mjing ăt msĕ mơh mnơ̆ng rông rơ̆ng mđĭ klei hdĭp mda. Truh ară anei să djăp leh hnơ̆ng čuăn krĭng ƀuôn sang mrâo êdah êdi tal êlâo ti čar Dak Nông.”

 Thân Văn Chí, K’iăng khua knơ̆ng prăk Argibank ti Dak Nông brei thâo: Ênoh brei čan ti čar mâo leh 14 êbâo 446 êklai prăk, mkă hŏng akŏ thŭn đĭ leh 1.500 êklai prăk.

“Čiăng đru msưh kdŭn klei brei čan prăk mă mnga lu, Agribank Dak Nông srăng bi liê prăk čiăng ngă djŏ klei mnuih ƀuôn sang čiăng čan, boh nik mnuih ƀuôn sang ti dŭm krĭng ƀuôn sang, krĭng taih kbưi. Hlăm hdră ngă bruă mnia blei, hmei ksiêm hriăm nanao dŭm hdră brei čan djŏ guôp hŏng mnuih ƀuôn sang.”

Kyua čan prăk, kyua đuôm nư anăn mnuih ƀuôn sang đĭ kơ mdrŏng jing klei phung ngă lŏ hma ti să Dak Wer, kdriêk Dak Rlâp- să krĭng ƀuôn sang mrâo êdah êdi ti čar Dak Nông ngă leh leh anăn dôk ngă tŭ dưn./.