VOV4.Êđê- Hlăm wưng êgao kyua hmaĭ mơ̆ng klei ruă Covid-19, anôk ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng kƀah, boh nik ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh ngă kơ ênoh boh mnga lŏ hma dŭm mta ti Lâm Đồng hrŏ lu. Hlăm anăn, mâo mmông lu ênhă djam tam, mnga buč hwiê hĕ kyua amâo dưi ba čhĭ, ngă kơ klei hdĭp mnuih ƀuôn sang tuôm hŏng lu klei dleh dlan.

  Dŭm hruê anei, gŏ sang Ngô Thị Tâm, ti să Tana Châu, kdriêk Di Linh (Lâm Đồng) ênguôt dhuôt kyua boh ƀơr hlăm đang war ñu amâo dưi ba čhĭ. Khădah ênoh čhĭ trŭn ƀiădah tinei ăt kăn mâo mnuih blei kyua anăn ñu lui boh ƀơr brŭ jih, luh bŏ hlăm war. Aduôn Tâm brei thâo, wưng anei thŭn êlâo, hŏng ênoh čhĭ mơ̆ng 40 êbâo – 50 êbâo prăk/kg, boh ƀơr 034, đang boh ƀơr anei mơ̆ng gŏ sang ñu ba wĭt leh hnư hrui wĭt lu, ară anei luič liê jih.

            “Đang boh ƀơr thŭn êlâo kâo hrui mâo 1 ton boh hŏng ênoh čhĭ mơ̆ng 40 êbâo – 50 êbâo/kg. Thŭn anei amâo yuôm ôh, kăn mâo mnuih hiu blei. Ară anei kâo lui boh ƀơr luh hlăm war snăn yơh kyua amâo mâo mnuih blei”.

            Msĕ snăn, gŏ sang Nguyễn Duy Định, ti să Tân Lạc, kdriêk Bảo Lâm ăt ênguôt dhuôt kyua ênoh čhĭ trŭn. Yan thŭn êlâo êbeh 30 êbâo prăk/kg boh ƀơr mâo phung ghan mnia čŏng hriê pĕ lehanăn blei ti đang mtam, snăn ară anei kâo pô pĕ lehanăn mdiăng ba ti anôk hrui blei hŏng ênoh čhĭ 14 êbâo prăk/kg. Klei ruă Covid 19 hmăi leh kjham êdi truh kơ klei hdĭp mnuih ƀuôn sang tinei. Nguyễn Duy Định yăl dliê:

            “Thŭn anei, ênoh čhĭ trŭn êdi. Thŭn êlâo, kâo čhĭ 30 êbâo prăk/kg arăng hlŏng hriê pĕ lehanăn blei ti đang mtam. Thŭn anei, knŏng mâo ênoh mơ̆ng 13.500 prăk/kg truh kơ 14.000 prăk/kg ƀiădah lŏ lač hruê mmông pĕ lehanăn dŭ ba kơ arăng lĕ.

            Amâo djŏ knŏng boh ƀơr ƀiădah dŭm mta boh mnga mkăn ti čar Lâm Đồng ăt tuôm hŏng klei dleh dlan kơ anôk hrui blei mbĭt hŏng ênoh čhĭ trŭn êdi. Jing mnuih mâo klei thâo hlăm dŭm pluh thŭn mă bruă pla mjing mnga khăt adhan kñăm mkăp kơ wăl anôk mnia mblei, ƀiădah ka tuôm mâo thŭn Nguyễn Văn Thành, ti ƀuôn hgŭm 9, ƀuôn prŏng Đà Lạt lĕ hlăm klei dleh dlan lehanăn dôk rŭng tui duah anôk blei mnga msĕ si ară anei:

Thành brei thâo, jih 2.500 m2 mnga khăt adhan mơ̆ng gŏ sang, hlăm anăn lu jing mnga cúc msĕ si êgao hruê khăt leh, hlŏng blang ti đang kyua anăn ñu hlŏng buč hwiê. Knŏng sa ênhă điêt ñu dưi ba čhĭ kơ Sang mnia Đầm Sen ti ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh pŏk ƀăng hlăm 3 hruê, mơ̆ng hruê 11 truh kơ 13/6 leh êgao. Klei sang mnia anei lŏ kđăl ƀăng kñăm gang mkhư̆ klei ruă Covid 19 êdei kơnăn, ăt jing mmông wăl anôk hrui blei, ba čhĭ mnga Đà Lạt hĭn mơh dleh dlan, bruă pla mnga gŏ sang ñu tlă anăp hŏng lu klei dleh dlan hĭn:

“Ară anei phung ghan mnia nao blei snăn pô čhĭ yơh, kyua ară anei ba m’ĭt kơ anôk mưng blei gơ̆ ƀiă mơh, amâo mâo mnuih nao sang mnia si srăng thâo mă ba wĭt čhĭ. Mâo êdah mdiăng mnơ̆ng truh tinăn ƀiădah Sang mnia Đầm Sen amâo pŏk ƀăng ôh, kăn mâo mnuih blei kyua anăn mnga hmei amâo dưi ba čhĭ ôh. Snăn, ară anei dŭm dưi čhĭ hliê kâo čhĭ dŭm anăn yơh.

Msĕ snăn, bruă pla mnga mơ̆ng gŏ sang aduôn Hồ Thị Búp ti ƀuôn pla mnga Thái Phiên, ƀuôn hgŭm 12, ƀuôn prŏng Đà Lạt lĕ hlăm klei dleh kpăk kyua wăl anôk blei lu hĭn êdi mơ̆ng kluôm ala, jing ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh amâo lŏ blei kyua hmăi mơ̆ng klei ruă Covid 19. Hluê si aduôn Búp, hŏng ênoh duh bi liê hlăm brô 45 êklăk prăk kơ 600 m2 mnga, bi hrô kơ bruă gŏ sang ñu mâo prăk mnga hlăm brô 50 êklăk prăk msĕ si yang dar, snăn yan mnga anei gŏ sang ñu luič ti mang kyua ñu buč hwiê jih.

“Luič liê lu kyua klei ruă Covid 19 pô ăt êmăn mơh amâo lŏ čiăng dlăng kriê ôh. Ƀiădah tơ amâo lŏ pla mrâo, yan ti anăp wăl anôk čhĭ mnga h’ĭt kjăp ƀiă, snăn pô lŏ gĭr pla yơh, si lŏ thâo bĭt mjing”.

Ti anăp klei mâo dleh dưi ksiêm dlăng mơ̆ng klei ruă Covid 19, mnuih ngă lŏ hma čar Lâm Đồng dôk tlă anăp hŏng lu klei amâo jăk kyua hmăi mơ̆ng wăl anôk hrui blei. Hluê si Phan Thanh Sang, Khua êpul hgŭm bruă mnga Đà Lạt, čiăng ruh mtlaih klei dleh dlan kơ mnuih ƀuôn sang, wưng êgao, anôk bruă djŏ tuôm čar Lâm Đồng mâo leh hră m’ar ba m’ĭt kơ ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh akâo kơ Sang mnia Đầm Sen lŏ pŏk ƀăng hlăm 3 hruê, msir mghaih sa kdrêč hrui blei mnga kơ Đà Lạt. Khă snăn, kơ wưng sui mnuih pla mnga lehanăn dŭm mta mnơ̆ng lŏ hma mkăn mơ̆ng Lâm Đồng brei mâo klei bi hgŭm kjăp hĭn hlăm bruă pla lehanăn ba čhĭ, mta mkăn brei pŏk mlar hdră ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng, wăt hlăm hdră online čiăng bi hrŏ tuič hnơ̆ng klei luič liê tơdah tuôm hŏng klei amâo găl mơ̆ng wăl anôk mnia mblei, hlăm anăn mâo klei ruă Covid 19. Phan Thanh Sang brei thâo:

“Êlâo hĭn, mđĭ ai mnuih ƀuôn sang tinei mâo klei bi hgŭm kjăp hŏng phung ghan mnia ti krĭng mkăn lehanăn ăt ba mnga mơ̆ng anei ba nao kơ ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh lehanăn dŭm čar kwar Yŭ truh kơ dŭm anôk čhĭ mnga, dŭm anôk čhĭ ăt dưi bi hrŏ mơh sa kdrêč luič liê kyua klei ruă Covid 19. Kơ wưng sui, Êpul hgŭm bruă Mnga Đà Lạt lŏ dơ̆ng akâo hŏng čar mtrŭt mđĭ bruă bi mnia mblei, mkŏ mjing wăl anôk dŭ mdiăng logistic nao truh kơ dŭm čar, ƀuôn prŏng hlăm kluôm ala. Mơ̆ng anăn, hdră dŭ mdiăng, ba čhĭ mnga srăng găl ênưih hĭn.

Čiăng mtrŭt mđĭ bruă pla mjing, hrui blei mnơ̆ng bruă lŏ hma hlăk klei ruă Covid 19 dôk mâo dleh dưi ksiêm dlăng, mbĭt hŏng klei gĭr mơ̆ng mnuih ƀuôn sang čiăng tui duah anôk bi hgŭm bruă pla mjing lehanăn hrui blei mnơ̆ng kñăm bi h’ĭt anôk hrui blei, dôk čiăng êdi anôk bruă djŏ tuôm mđĭ hĭn hdră msir, hdră đru, tă hdră êlan pla mjing, mtrŭt mđĭ bruă mnia mblei, iêu mthưr lehanăn jak iêu hdră mđĭ kyar bruă mkra mjing, kriê pioh mnơ̆ng lŏ hma ăt msĕ mơh bi lu jơr mnơ̆ng dhơ̆ng pla kñăm mđĭ ai bi ktưn hlăm anôk mnia mblei./.

Msĕ si klei čih mrâo lač, kyua hmaĭ mơ̆ng klei ruă Covid-19 ngă kơ bruă mkra mjing, ênoh ênil leh anăn anôk ba čhĭ mnơ̆ng dhơ̆ng lŏ hma Lâm Đồng tuôm hŏng klei dleh dlan. Snăn ti anăp klei anei, bruă lŏ hma čar Lâm Đồng srăng mâo ya hdră msir klă klơ̆ng čiăng đru kơ ƀĭng ngă lŏ hma mđĭ lar bruă mkra mjing leh anăn hơĭt prăk hrui wĭt, rơ̆ng hdră kčah mkŏ mjing bruă lŏ hma ti čar mđĭ hnơ̆ng jăk leh anăn ênoh yuôm boh mnga lŏ hma hluê hdră hơĭt kjăp. Klei bi blŭ hrăm ti tluôn anei mơ̆ng pô čih klei mrâo hŏng Nguyễn Văn Châu, K’iăng Khua knơ̆ng bruă lŏ hma leh anăn mđĭ kyar krĭng ƀuôn sang čar Lâm Đồng srăng bi mklă hĭn mta phŭn anei:

-Akâo kơ ih mblang brei! Êjai dôk găn klei ruă tưp Covid 19 bluh đĭ ktang ngă hmăi amâo mâo jăk kơ klei duh mkra, kơ ênoh ênil, lehanăn klei mnuih pla mjing čhĭ boh mnga, si ih ƀuh klei anăn ară anei?

Nguyễn Văn Châu: Êjai klei ruă tưp hlăk dleh dưi ksiêm dlăng ti dŭm čar, ƀuôn prŏng hlăm kluôm ala, boh nik hlăm dŭm anôk hrui blei prŏng boh mnga mơ̆ng čar Lâm Đồng, msĕ si ƀuôn prŏng Hồ Chí Minh, snăn hmei ngă djăp hdră: Mđing kiă kriê bruă pla mjing, mkhư̆ klei hluăt ƀơ̆ng mnơ̆ng ngă; tal dua kiă kriê kjăp mnơ̆ng mnuă yua kơ bruă pla mjing msĕ si mjeh, hbâo pruê... ciăng đăm lĕ hlăm klei duah mčhua mơ̆ng klei ruă tưp covid 19 ba mnơ̆ng mnuă pioh ngă bruă amâo mâo djăp ênoh čuăn čhĭ kơ phung pla mjing; tal tlâo, jing yuôm bhăn hĭn đru duah êlan čhĭ boh mnga mnơ̆ng pla mjing. Hlăm jih jang hdră anăn, hmei duh lu hĭn anăn jing ngă klei bi mguôp hŏng anôk mnia mblei čiăng đru kơ mnuih pla mjing mâo anôk čhĭ hơĭt. Lehanăn, hyuă kjăp bruă kiă kriê hnơ̆ng tŭ boh mnga mâo, đru kơ phung pla mjing hgŭm hlăm dŭm bruă truh kơ klei bi mnia mblei, jing bruă mâo ngă leh mơ̆ng sui ti alŭ wăl. Snăn jih jang hdră bi mguôp hlăm bruă duh mkra kñăm dưi krơ̆ng lehanăn mđĭ kyar nanao bruă knuă. Mbĭt hŏng anăn hmei ksiêm dlăng nanao klei pla mjing, kơ hnơ̆ng boh mnga mâo hlăm grăp wưng čiăng mơ̆ng anăn mâo hdră bi mguôp duah êlan đru kơ phung pla mjing čhĭ mnia. Êngao anăn, hmei lŏ bi mguôp hŏng knơ̆ng bruă lŏ hma dŭm čar čiăng đru mghaih msir kơ klei bi mnia mblei boh mnga, hgŭm hŏng knơ̆ng bruă duh mkra mnia mblei duah anôk čhĭ hơĭt kơ mnuih pla mjing

-Msĕ si ih mrâo lač leh, êngao kơ bruă hyuă kjăp klei bi mguôp mơ̆ng bruă duh mkra pla mjing hlŏng kơ bruă mnia mblei, ênoh ênil lehanăn hnơ̆ng jăk boh mnga ăt năng bi mđing mơh. Snăn čiăng dưi ngă bruă anei, si dhar bruă lŏ hma čar mâo leh bruă ngă?

Nguyễn Văn Châu: Čiăng kơ bruă pla mjing mâo klei đĭ kyar, sa hlăm dŭm bruă yuôm bhăn anăn jing drei bi mghaih msir anôk mkra mjing, lehanăn čhĭ boh mnga bruă lŏ hma kơ ala tač êngao, pŏk mlar anôk mnia mblei, čiăng dưi mâo bruă pla mjing kjăp. Mâo dua mda, tal êlâo jing iêu jak phung duh mkra duh bi liê hlăm ala čar, lehanăn mơ̆ng ala tač êngao hriê duh bi liê ti čar Lâm Đồng hlăm dŭm mta bruă msĕ si: mkra mjing čê; kphê; djam mtam boh kroh lehanăn dŭm mta mnơ̆ng mơ̆ng boh kroh; tal dua jing mđĭ kyar dŭm anôk duh mkra hlăm čar mtam, mtrŭt mjhar bruă pŏk phai đang war, dŭm gŏ êsei phung ngă lŏ hma mâo djăp klei găl mđĭ kyar jing anôk duh mkra... čiăng kơ drei dưi mđĭ kyar hŏng klei kjăp lehanăn mâo klei duh mkra prŏng. Hlăm anăn, bruă mkra mjing boh mnga, mđĭ hnơ̆ng jăk boh mnga mâo. Čŏng mghaih msir djăp mta mnơ̆ng mâo dưi mkra mjing ară anei, msĕ si djam mtam, mnga, êa ksâo lehanăn djăp mta mnơ̆ng mâo hlăm grăp hrue ăt čiăng mâo anôk čhĭ.

-Dah snăn, mbĭt hŏng dŭm hdră drei leh mâo, lu klei blŭ bi lač, čar năng lŏ mâo klei duh bi liê, mjing djăp klei găl mđĭ kyar bruă mkra mjing boh mnga. Si ih mĭn kơ bruă anei?

Nguyễn Văn Châu: Hlue ngă hdră mtrŭn mrô 57 mơ̆ng khua knŭk kna snăn čar Lâm Đồng mâo leh klei mtrŭn kơ hdră êlan mtrŭt klei duh bi liê hlăm bruă lŏ hma. Knơ̆ng bruă sang čư̆ êa čar mâo dŭm mta bruă iêu jak klei duh bi liê, hlăm anăn duh kơ dŭm bruă prŏng, msĕ si: Sang mkra mjing trŏng msăm, bruă mkra mjing boh kroh, hluăt mrai, ana êa drao lehanăn dŭm bruă mkăn. Čang hmăng phung duh mkra hlăm ala čar lehanăn hlăm ala tač êngao hriê duh bi liê kơ čar Lâm Đồng pioh mđĭ kyar bruă lŏ hma hlăm čar. Boh nik duh mĭn kơ bruă leh hrui êmiêt, êjai ară anei lehanăn hlăm wưng kơ anăp êjai hlăm bruă pla mjing, mđing kơ klei kreh thâo thâo ba yua hnơ̆ng jăk djăp ênoh čuăn leh ba truh kơ anôk phŭn srăng dưi thâo bĭt klă phŭn agha. Čiăng kơ si srăng ngă leh mkra mjing boh mnga dưi mâo djăp mnơ̆ng dhơ̆ng mâo hnơ̆ng jăk djŏ hŏng phung mnia mblei čiăng.

-Lač jăk kơ ih lu!