VOV4.Êđê - Mđ^ kyar klei bi hgu\m plah wah anôk bruă mnia blei ho\ng go\ êsei mnuih [uôn sang mơ\ng gru hmô êpul hgu\m bruă po\k ngă mơ\ng thu\n 2018. Hlăm wưng êgao, Knơ\ng bruă lo\ hma leh anăn mđ^ kyar kr^ng [uôn sang ]ar Kon Tum bi hgu\m ho\ng Knơ\ng bruă sang ]ư\ êa du\m kdriêk, [uôn pro\ng ngă klei ksiêm duah, ktuê dla\ng leh anăn ruah du\m mta mnơ\ng dhơ\ng phu\n, mâo klei găl ti alu\ wa\l ]ia\ng hluê ngă hdră êlan anei.

Truh ara\ anei, ti alu\ wa\l ]ar Kon Tum dưi mko\ mjing leh 23 hdra\ bi hgu\m pla mjing, hrui blei mnơ\ng dhơ\ng hla\m 2 mta brua\ pla mjing lehana\n rông mnơ\ng. Hdra\ bi hgu\m jing du\m Êpul hgu\m, êpul brua\ nga\ lo\ hma bi hgu\m ho\ng du\m êpul brua\, mnuih mka\p mnơ\ng dhơ\ng yua, hdra\ hrui blei, mko\ mjing hdra\ pla, hrui êmiêt, mkra mjing amâo dah mkra mjing mguôp ho\ng hdra\ hrui blei mnơ\ng dhơ\ng brua\ lo\ hma. Jih jang hdra\ mơ\ng brua\ pla mjing, dla\ng kriê, hrui êmiêt, kriê dla\ng mnơ\ng dhơ\ng dưi hluê nga\ lehana\n ksiêm dla\ng kja\p, rơ\ng kja\p brua\ mkra mjing mnơ\ng dhơ\ng mâo hnơ\ng tu\ ja\k, yuôm h^n. Mơ\ng ana\n, anôk brua\ duh mkra đ^ kyar, mnuih nga\ lo\ hma h’^t ai tiê pla mjing, hdra\ bi hgu\m [rư\ hruê [rư\ kja\p h^n.

Êdah êdi jing hdra\ bi hgu\m brua\ pla mjing lehana\n hrui blei mnơ\ng dhơ\ng mơ\ng kphê doh plah wah Êpul pla mjing kphê doh alu\ Bê Rê, sa\ Đa\k Choong, kdriêk Đa\k Hà ho\ng Êpul hgu\m nga\ brua\ lo\ hma lehana\n mnia mblei mnơ\ng brua\ lo\ hma kdra\p mrâo Dưr La\n dap kngư Farm, sa\ Đa\k Hr^ng, kdriêk Đa\k Hà ho\ng ênha\ êbeh 100 ha, Êpul hgu\m brua\ Dưr La\n dap kngư Farm ktrâo la] kơ hdra\ mnê] hrui pe\ kphê ksa\ lehana\n hrui blei kphê ksa\ mâo hnơ\ng êbeh 98%, ênoh hrui blei đ^ h^n mka\ ho\ng wa\l anôk mnia mblei kơ êngao mâo 500 pra\k/kg, mnuih hgu\m hla\m Êpul brua\ mâo klei đua klam pla mjing djo\ hdra\ mnê] k`a\m ba kơ wa\l anôk mnia mblei du\m mta kphê rơ\ng mâo hnơ\ng doh.

}ia\ng mko\ mjing lehana\n mđ^ kyar ana\n kna\l kphê Đa\k Hà, hla\m wưng êgao, kdriêk Đa\k Hà, ]ar Kon Tum đru mko\ mjing leh hdra\ bi hgu\m brua\ pla mjing mguôp ho\ng brua\ hrui blei mnơ\ng dhơ\ng mơ\ng kphê doh hluê si hnơ\ng ]ua\n 4C, UTZ. Ara\ anei, kluôm kdriêk Đa\k Hà mâo 750 ha kphê ti alu\ wa\l du\m sa\ mâo Đăk Mar, Hà Mòn, Đăk Ngọc, Đăk Hring, Đăk Long lehana\n wa\l krah Đa\k Hà bi hgu\m pla mjing hluê si hnơ\ng ]ua\n doh VietGAP, ba yua hdra\ krih êa ênuk mrâo, ênoh hrui blei đ^ h^n mka\ ho\ng ênoh kah knar mơ\ng wa\l anôk mnia mblei. Du\m anôk brua\ duh mkra, êpul hgu\m ma\ brua\ mnia mblei bi hgu\m ho\ng du\m go\ sang, êpul hgu\m brua\ mko\ mjing hdra\ pla mjing, hrui pe\, kriê pioh, mkra mjing mnơ\ng dhơ\ng djo\ si hdra\ ]ua\n doh. Mơ\ng ana\n, du\m mta mnơ\ng mâo êpul hgu\m brua\, anôk brua\ mkra mjing lehana\n ]h^ kơ wa\l anôk mnia mblei rơ\ng hnơ\ng tu\ ja\k, mâo mnuih blei yua kha\p ]ia\ng, ba w^t hnư hrui w^t lu kơ mnuih mkra mjing lehana\n wa\t kơ mnuih nga\ lo\ hma.

Mb^t ho\ng kphê, du\m thu\n gia\m anei, hdra\ bi hgu\m pla mjing – hrui blei kbâo plah wah Anôk brua\ [ê` hra Kon Tum lehana\n du\m êpul brua\ ti alu\ wa\l [uôn pro\ng Kon Tum, kdriêk Đa\k Tô mâo t^ng mka\ yuôm êdi. Hluê ana\n, mnuih nga\ lo\ hma mơ\ng êpul hgu\m brua\ mâo leh Anôk brua\ đru mkra la\n, ktrâo la] kơ hdra\ mnê], mka\p ana mjeh, mnơ\ng yua lehana\n hrui blei mnơ\ng dhơ\ng hluê ho\ng ênoh đru mdul jing 830 pra\k/kg. Klei anei, đru kơ mnuih nga\ lo\ hma h’^t ai tiê pla mjing, dê] kơ klei djo\ boh mnga lui] ênoh ]h^, ba w^t hnư hrui w^t h’^t kơ mnuih pla mjing, anôk brua\ duh mkra amâo mtu\k mtu\l ôh kơ kr^ng mka\p mnơ\ng dhơ\ng mkra mjing.

Lê Văn Bắc – Khua êpul hgu\m nga\ lo\ hma Ngọc Tụ brei thâo: Êpul hgu\m mâo 17ha la\n nao hgu\m pla kbâo mơ\ng thu\n 2018 truh kơ ara\ anei. Êlâo adih, kr^ng la\n anei kno\ng pla hbei [lang, gra\p thu\n hrui w^t mơ\ng 25 – 30 êkla\k pra\k/ha, [ia\dah dơ\ng mơ\ng pla kbâo đ^ truh 40 – 45 êkla\k/ha. Mta mka\n, mơ\ng hdra\ bi hgu\m, mnuih pla kbâo lo\ thâo kơ hdra\ mnê] pla mjing mrâo lehana\n hdra\ nga\ brua\ hluê êpul, mâo klei đua klam mb^t, kah mbha klei tu\ dưn.

Klei êdah kdlưn hla\m brua\ mko\ mjing lehana\n mđ^ kyar hdra\ bi hgu\m brua\ pla mjing, hrui blei hla\m wưng êgao ti alu\ wa\l ]ar Kon Tum jing, mb^t ho\ng brua\ mđ^ kyar brua\ pla ana mkra mjing mse\ si kphê, kbâo, du\m alu\ wa\l lo\ mđing kơ du\m mta ana mâo ma\ ti kr^ng anei. Klei anei amâo djo\ kno\ng bi lu jơr mnơ\ng brua\ lo\ hma mơ\ng ]ar [ia\dah lo\ đru bi hro\ klei truh amâo ja\k mơ\ng yan adiê, mơ\ng wa\l anôk mnia mblei lehana\n boh tu\ yuôm mnơ\ng dhơ\ng brua\ lo\ hma.

}ia\ng mtru\t mđ^ kyar hdra\ bi hgu\m mđ^ boh tu\ yuôm brua\ pla mjing mnơ\ng dhơ\ng brua\ lo\ hma, ara\ anei, ]ar Kon Tum hla\k jak iêu klei duh bi liê hla\m brua\ lo\ hma, boh nik brua\ lo\ hma doh, brua\ lo\ hma ba yua kdra\p mrâo; mtru\t mđ^ hdra\ ba yua kdra\p kreh knhâo, mrâo mrang hla\m brua\ pla mjing, mđ^ hnơ\ng tu\ mnơ\ng dhơ\ng, mguôp ho\ng brua\ mko\ mjing ana\n kna\l đru mđ^ ai bi ktưn hla\m wa\l anôk mnia mblei, mtru\t mđ^ brua\ rông mnơ\ng hluê hdra\ k[^n sa anôk; lo\ mko\ mjing du\m êpul brua\ hgu\m ]ia\ng mko\ hdra\ bi hgu\m ho\ng anôk brua\ duh mkra mjing hdra\ bi hgu\m kluôm hla\m brua\ pla mjing, wa\l anôk mnia mblei lehana\n hrui blei mnơ\ng dhơ\ng.

Dưi la], du\m klei tu\ jing hla\m brua\ mko\ mkra lehana\n mđ^ kyar hdra\ bi hgu\m brua\ pla mjing, hrui blei mnơ\ng lo\ hma hla\m wưng êgao jing boh kdru\t ]ia\ng kơ anôk brua\ lo\ hma lehana\n du\m alu\ wa\l hla\m ]ar lo\ dơ\ng po\k mlar hdra\ bi hgu\m k`a\m mjing hdra\ mka\p mnơ\ng dhơ\ng doh ê[a\t mđing truh kơ brua\ pla mjing mnơ\ng dhơ\ng ênuk mrâo ba w^t boh tu\ yuôm h^n.