VOV4.Êđê- Khădah mrâo đ^ kyar h^n hlăm brô 5 thu\n giăm anei, [ia\dah ]ê` hrue# ba w^t ênoh ba ]h^ kơ ala ta] êngao giăm 1 êtuh êklăk USD leh anăn hlăk amâo mdei đ^ lu. Khă dah, ara\ anei, bruă pla mjing boh anei hlăk tlă anăp ho\ng lu klei lông dlăng ]ia\ng đ^ kyar hơ^t kjăp. Klei anei dưi bi trông hlăm "Klei bi k[^n mtru\t brua\ pla mjing ]a` hrue# hơ^t kjăp" mâo Phu\n bruă lo\ hma leh anăn mđ^ kyar kr^ng [uôn sang mko\ mjing ti Pleiku, ]ar Gia Lai du\m hruê ako\ mlan 7 anei.

Ara\ anei, ]ê` hrue# dưi pla ti 36 hlăm ênoh 63 ]ar, [uôn pro\ng hlăm kluôm ala. Thu\n 2019, ênhă pla ]ê` hrue# kluôm ala mâo hlăm brô 10 êbâo 500 ha, hnơ\ng mâo hluê si t^ng êbeh 222 êbâo ton, lehana\n jing ana boh kroh dôk tal 17 kơ ênhă pla lehana\n hnơ\ng mâo. Hlăm ana\n, Lăn Dap kngư lehana\n du\m ]ar Dưr kwar krah mâo ênhă pla lehana\n hnơ\ng mâo lu h^n. Gia Lai, Sơn La, Dak Nông, Lâm Đồng, Dak Lak jing 5 ]ar mâo ênhă pla ]ê` hrue# pro\ng h^n kluôm ala ara\ anei.

            Ênoh yuôm bruă ba ]h^ ]ê` hrue# kơ ala ta] êngao ăt lo\ dơ\ng đ^ pral êdi, mơ\ng 19 êklăk 500 êbâo đôlar thu\n 2015, đ^ 66 êklăk đôlar hlăm thu\n 2019. Klei găl pro\ng, anôk ]h^ mnia kơ ala ta] êngao dưi po\k mlar, khă sơnăn, ara\ anei ]ê` hrue# jing mnơ\ng ]h^ mnia hlăk tuôm ho\ng lu klei lông dlăng kyua ]o\ng pla mjing mă pô. Phu\n bruă Lo\ hma lehana\n Mđ^ kyar [uôn sang ka mâo hdră pla mjing, hdră mkhư\ gang klei hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă kơ ]ê` hrue#. Lu êdi ênhă pla hlăm ala ]ar mâo mjeh ba mdjuê mơ\ng Đài Loan, hlăk mâo du\m mta hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă. Mguôp mb^t bruă pla mjing plah wah mnuih [uôn sang ngă lo\ hma lehana\n êpul bruă mnia mblei tal êlâo dưi mko\ mjing leh, [ia\dah ka tliêr kjăp ôh.

            Lưu Trung Nghĩa, khua knơ\ng bruă Lo\ hma lehana\n Mđ^ kyar [uôn sang Gia Lai la] sơnei, ]ia\ng ]ê` hrue# jing mnơ\ng ]h^ mnia ho\ng ala ta] êngao h’^t kjăp, du\m alu\ wa\l bi msir mghaih du\m hdră ma\ bruă:

            “Gia Lai bi mklă jing mnơ\ng pla phu\n. Hmei hlăk akâo kơ knơ\ng bruă sang ]ư\ êa ]ar mko\ mjing anôk ]h^ mnia ]ê` hrue# Gia Lai. Tơdah mđ^ kyar h’^t kjăp sơnăn ]ê` hrue# Gia Lai dưi bi ala kơ ]ê` hrue# Việt Nam. {ia\dah klei yuôm bhăn ti anei ana\n jing bi mâo hdră ]ua\l mkă klă s^t, ]ia\ng mđ^ kyar h’^t kjăp, mâo klei nao ai mơ\ng êpul bruă mnia mblei lehana\n mnuih [uôn sang, jih jang du\m t^ng mâo boh tu\ dưn sơa^, tal 2 mâo djuê mjeh djăp hnơ\ng ]ua\n kơ mdê bi kr^ng; tal 3 jing mâo hdră ]ua\n ]ia\ng bruă pla mjing hluê djo\ hnơ\ng ]ua\n quốc tế tu\ yap”.

 }ê` hrue# hlăk ba ênoh yuôm ba ]h^ kơ ala ta] êngao, amâo mdei đ^ ktang

            Nao ai ho\ng klei m^n anei, Nguyễn Mạnh Hùng, khua kiă kriê Êpul bruă hgu\m hlo\ng ngă khua knơ\ng bruă Cổ phần Nafoods Group, 1 hlăm du\m êpul bruă mnia mblei ]ê` hrue\ ho\ng ala ta] êngao pro\ng h^n hlăm kluôm ala la] sơnei, ara\ anei du\m mta mnơ\ng mkra mơ\ng ]ê` hrue# lu êdi ba ]h^ mnia kơ  ala ta] êngao. }ia\ng ]ê` hrue# amâo mâo tuh hwiê mse\ ho\ng du\m mta mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma mkăn, krơ\ng kjăp hnơ\ng jăk jing klei yuôm bhăn êdi:

            “Kno\ng du\m sang máy mse\ si Đồng Giao, Nafoods hrui blei, [ia\dah amâo mâo dưi ksiêm dlăng ôh hnơ\ng jăk, sơnăn lô mnơ\ng ana\n tuôm ho\ng klei amâo djăp hnơ\ng ]ua\n, sơnăn ana\n knăl ]ê` hrue# lui] 10 thu\n mko\ mjing srăng lui] ram jih. Ana\n jing 1 klei hưn brei răng ktang ph^t, tơdah drei amâo mâo mđing dlăng kơ hnơ\ng jăk, sơnăn drei srăng tuôm ho\ng klei dleh dlan ti anôk mnia mblei pro\ng h^n jing châu Âu”.

 Kluôm anôk bi k[^n

            Hluê si Anôk bruă Răng mgang mnơ\ng pla mjing, hluê si t^ng, wưng thu\n 2025 – 2030 ênha\ pla ]ê` hrue# kluôm ala srăng mâo mơ\ng 12 – 15 êbâo ha, hnơ\ng mâo boh mtah grăp thu\n 300 – 400 êbâo ton. }ê` hrue# srăng jing 1 mta mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma ba ]h^ kơ ala ta] êngao ba w^t boh tu\ dưn đ^. Lê Quốc Doanh, k’iăng khua Phu\n bruă Lo\ hma lehana\n Mđ^ kyar [uôn sang brei thâo; Phu\n bruă [ua\n rơ\ng hrăm mb^t ho\ng du\m alu\ wa\l, du\m êpul bruă mnia mblei lehana\n mnuih [uôn sang ngă lo\ hma pla ]ê` hrue# ]ia\ng mđ^ kyar jăk lehana\n h’^t kjăp ho\ng mta mnơ\ng mă mơ\ng lo\ hma anei. Ti ana\p mta, Phu\n bruă srăng g^t gai du\m anôk bruă djo\ tuôm hluê ngă mko\ mjing bruă duh mkra, hdră mkhư\ gang klei hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă, mb^t ana\n, akâo kơ du\m anôk bruă mđ^ ktang hdră ksiêm dlăng du\m djuê mjeh ]ê` hrue# jăk, dưi bi kdơ\ng ho\ng klei hluăt [ơ\ng mnơ\ng ngă lehana\n boh mnga hrui w^t đ^. Lê Quốc Doanh m`ă klă, ]ê` hrue# hlăk đ^ kyar pral [ia\dah bi h’^t kjăp h^n:

“}ê` hrue# mrâo mđ^ bi lar du\m thu\n ho\ng anei. Kno\ng êdei 5 thu\n, ênhă pla đ^ 7 blư\, boh nik gơ\ ênoh yuôm ba ]h^ kơ ala ta] êngao đ^ h^n êdi. Truh kơ thu\n 2019, drei ba ]h^ kơ ala ta] êngao hrui w^t giăm 100 êklăk đôlar. Phu\n bruă srăng hrăm mb^t ho\ng alu\ wa\l mko\ mjing hdră bruă mđ^ kyar mb^t ana boh kroh kơ kr^ng lăn Dap kngư. Hlăm ana\n, ksiêm dlăng, hnơ\ng pro\ng, ênhă pla lehana\n hdră ngă bruă. Amâo djo\ kyua đ^ kyar pral [ia\dah amâo mâo h’^t kjăp ôh, drei mđ^ kyar êmưt [ia\dah h’^t kjăp”./.

H'Mrư Ayun mblang