Đây là bữa cơm quan trọng tổng kết một năm cũ để đón năm mới về nên phải chuẩn bị chu đáo từ đồ cúng đến nghi thức mời ông bà tổ tiên. Trong lễ cúng này bắt buộc phải mời bốn thầy cúng tương ứng với bốn ban bệ và mâm lễ khác nhau.

Ban thờ của người Dao quần chẹt được làm bằng gỗ tốt, được chạm trổ những con vật linh thiêng và có ba tầng: Thượng, Trung, Hạ. Cúng mời gia tiên xong, gia chủ tổ chức bữa cơm mời anh em họ hàng đến hưởng lộc. Sau khi bủa nhnáng, gia chủ phải thắp hương sáng, tối trên bàn thờ đến rằm tháng Giêng mới thôi.

Người Dao quần chẹt trong lễ tổng kết cuối năm.  Ảnh: baomoi.com

Anh Triệu Duy Lâm, ở xóm Đồng Chụa, xã Thống Nhất, thành phố Hoà Bình, cho biết: “Mâm lễ thứ nhất là cúng mời tổ tông hương hoả âm binh về ngự trên ban thờ trên tầng thượng. Mâm lễ thứ hai là cúng mời các cụ lão thái ông. Mâm lễ thứ ba là cúng mời quần chúng gia tiên, tại bậc trung. Mâm lễ thứ 4 là dành cúng mời phụ ông, phụ mẫu của gia đình, những người đã khuất nhưng chưa về được dương châu đại điện. Trong những mâm cúng này bắt buộc phải có bành dày, gà, rượu, tiền giấy”.

Trong đêm 30 tết, lễ vật thắp hương của các gia đình người Dao quần chẹt có con gà trống đỏ được cắt tiết trộn lẫn với gạo nếp, đem luộc chín để lên ban thờ, bà con gọi lễ vật này là “Chè Zúa”. Trong đêm 30, gia chủ chuẩn bị thêm một cái nỏ, 7 mũi tên, một con hươu hoặc một con gấu bằng bù nhìn, một bó hoa dại, ba cục đá, hai cục đất bằng nắm tay, để sẵn theo hướng mình đã định. Đúng 11h30phút, phải thắp hương thỉnh 3 lần các vị thần linh về phù hộ. 

Theo thầy cúng Trịnh Duyên Chính, ở Xóm Đồng Chụa: “Trong đêm 30 tết, vào đúng thời điểm giao thừa, gia chủ mở cửa đại xem tam sát ở hướng nào rồi nêu nỏ hướng nào bắn hướng đó phát nỏ đầu tiên, rồi lần lượt bắn ba hướng còn lại. Sau khi bắn xong 4 tên đó thì phải khấn Thiên sát, Địa sát, Tam sát, Tứ sát.  Có ý nghĩa ốm đau, rủi ro, không may đã được đánh bại và đánh đuổi đi tây thiên môn. Ba mũi tên còn lại sẽ được bắn theo hướng mình đã định để bắn hươu, gấu. Với  ý nghĩa năm mới sát được hươu, khỏi phá mùa màng. Rồi sau đó đi tìm vàng, gồm ba hòn đá, hai hòn đất. Vừa đi vừa khấn “Đá lở nhặt được vàng. Đất lở nhặt được bạc”. Rồi đi tiếp nhặt bó hoa tương trưng cho duyên may. Hai mũi tên còn lại và tất cả những lễ vật nhặt được là lộc may mắn của một năm mới được gia chủ mang về để dưới chân bàn thờ tổ. Gia chủ tiếp tục mang bát sạch đi xin long vương nước mới để lên bàn thờ, số nước còn lại gia chủ sẽ uống một chút rồi cho các thành viên uống cùng, sau đó khấn tổ tiên phù hộ độ trì cho con cháu mạnh khoẻ, thành tài”.

Ngay khi khấn xong, gia chủ xin tổ tiên hạ lễ vật. Bữa cơm này chỉ gia đình ăn, để hưởng lộc trước. 

Theo phong tục của người Dao quần chẹt, suốt mùng 1 và mùng 2, đồng bào thường đi hết các nhà trong bản để chúc tết nhau. Ngày mồng 3, gia chủ sẽ mời tổ tiên về rừng, làm lễ hoá vàng. Cũng trong sáng mồng 3 tết, cả làng đi quét dọn miếu.

Theo tín ngưỡng của đồng bào Dao quần chẹt ở Hoà Bình, khi đến vùng đất mới lập làng thì phải lập miếu thần thánh hay còn gọi là chúa làng bản địa. Họ đến đây xin các vị thần linh phù hộ năm mới may mắn, làm ra nhiều của cải. Khi đến, mang  theo một đấu gạo và rượu thịt để góp lễ cúng và chúc tụng ăn uống, gắn kết cộng đồng. Buổi chiều, các thanh niên trong làng sẽ tổ chức giao lưu thể thao, còn các cô gái rủ nhau học thêu thùa váy áo chuẩn bị cho tết năm sau.

  Chẻo Thu/VOV-Tây Bắc