VOV4.M’nông: Ho\ du\t âk năm aơ, wa Touneh Ma Bio ta thôn Diom A, xã Lạc Xuân, nkuâl Đơn Dương, n’gor Lâm Đồng ho\ trêng nti tay ka do\ Aria ue\h êng n’hanh [ư dâk rêh tay âk nău ka do\ êng [a [a\ bah rnoi nu^h Chu Ru.  Păng lah ngoăy tâm 9 nu^h blău mpât mprơ bah n’gor Lâm Đồng, dơi ntăm an săk ntơ Nghệ nhân Ưu tú.

Bol ma bu ur nghệ nhân Touneh Ma Bio ho\ bơi 60 năm deh, I năm mô hôm jôn rbăn kơt ăp bu ur druh, yơn Ma Bio njêng săk ndrel nău ka do\, uănh tâm ban ma bu ur druh đo\ng.

Bu ur mpeh yôk yang têh jêng tâm [on lan n’hanh têh jêng ta ntu\k njroh mprơ gân djăng nuih n’hâm nu^h. Nklăp kơt nê|, d^ng ta mhe hao pơh, pham năm deh, mpang ti bah Ma Bio ho\ tu\r goh di tâm râp ch^ng, jâng n’hu\n di tâm râp bah ăp bu ur druh, bu klô ndăm tâm [on lan. Muh măt bu\m bi, găr măt rsang rvoal, nău ka do\ Arya jôn rbăn yơn rup ue\h. rlău ma nău ka do\ Arya, Ma Bio hôm mât ndray n’hanh [ư dâk rêh tay âk nău ka do\ êng [a [a\ bah rnoi nu^h Chu Ru.

"Ngăn ma lah gâp  du\t u\ch ro\ng nău njroh mprơ bah rnoi nu^h he jêng păng ho\ lăp jru tâm bôk rngok gâp, jêng gâp mơ dơi trêng nti tay an ăp kon se. ăp nău njroh mprơ păng hôm geh nău săk ntơr êng jêng gâp u\ch mât ndray lah yor gâp du\t u\ch săk tơm rnoi nu^h he nơm, păng ho\ lăp jru tâm mham gâp hôm”.

Wa Ma Bio lah ngoăy tâm 9 nu^h g^t blău njroh mprơ bah n’gor  Lâm Đồng, dơi ntăm an săk ntơ Nghệ nhân Ưu tú. Yơn, ho\ bah ơm, păng ho\ jêng bu mprơ ngăn tâm nuih n’hâm [on lan. Păng nkoch: deh luh n’hanh têh jêng bah meng dak me Đạ Nhim jêng nău nkoch, me neh đâng dơ âk nău mpât mprơ bah nu^h Chu Ru, kon se jê| rluk têl tơl kalơ mblik me, păng ho\ n’h^r rthi ma nău ch^ng, nău mprơ rơkel rvơch rvơch lăp ro\ ăp tu dak.

Đah mpo\ng u\ch rdâk tay kơt ơm nău mpât mprơ, jêng wa Ma Bio ru\ hôch trêng nti tay n’hanh tât a[aơ le\ rngôch kon său tâm thôn ta thôn thôn Diom A hăr g^t ăp nău njroh mprơ n’hanh g^t tu\r ch^ng goh gong, uh mbuăt rlet da dê n’hanh ăp kon se mbra lah rơh kơn nthoi jong nău gân djăng mô dơi du\t le\ bah wa Ma Bio đah rơh kơn bah kơi tay n’hanh mbro mbrăng.

“Yor gâp u\ch ro\ng nău njroh mprơ bah rnoi nu^h he nơm jêng gâp u\ch nti tu\r ch^ng goh gong, uh mbuăt rlet gay ma mât ndray n’hanh mpư n’hao ăp rnoh ue\h văn hoá bah rnoi nu^h. Gâp ho\ nti geh 3 khay đah wa Ma Bio hôm, gâp goh hăr nău arya bah ch^ng gong n’hanh du đêt nău mprơ kơt nău u\nh, gâp u\ch mât ndray tay nău way ơm dja n’hanh trêng nti tay an ăp kon se jê|”.

Ta năp ăp nău lăp bah nău njroh mprơ bah dih, bu ur blău mpât mprơ rvê klach nău tâm ro\ng đah [on lan, đah lễ hội, đah ăp nău mpât mprơ way ơm ue\h êng bah rnoi nu^h he ho\ lăp tâm mham bah păng mbra roh hêng lah mô dơi mât ndray, lơn lah rơh kơn bah kơi tay. Păng nkoch:

"Nu^h rnoi mpôl đê| a[aơ ho\ djăt nău njroh mprơ mhe âk ngăn hôm, Yơn gâp u\ch mât ndray săk tơm văn hoá bah rnoi nu^h he. Gâp geh nău m^n lah gay mât ndray săk tơm nău njroh mprơ rnoi nu^h he nơm, lơn lah lor bôk năp lah đah kon său tâm rnoi deh gâp nơm lor. Gâp mbra nsrôih ôp kuăl ăp kon său tât nti gay gâp trêng nti tay gay jêh aơ tay mô hôm geh roh hêng nău way ơm ue\h lăng bah rnoi nu^h he”.

Wa Ma Bio jêng du hê nu^h nt^t n’hao êng săk bah rnoi nu^h Chu Ru yor păng lah du hê nu^h bu ur du\t mpêt bah [on lan he an le\ ma du bông nău rêh gay mât ndray n’hanh [ư dâk rêh tay nău njroh mprơ bah [on lan Chu Ru. Ta nkuâl Đơn Dương, Ma Bio lah 1 tâm ăp nu^h g^t blău hôm mât ndray âk ăp ndơ do\ng nt^t êng bah nu^h Chu Ru. Le\ rngôch ăp ndơ do\ng dja ho\ jo\ hang rhiăng năm n’hanh le\ ma jay rot  păng dôl gu\ ho\ rlău 100 năm đo\ng. wa Ma Sa ta xã Lạc Xuân, nkuâl Đơn Dương rhơn răm:

"Tâm ăp nu^h bu ur bah rnoi Chu Ru ri wa Ma Bio lah nu^h g^t tu\r ch^ng goh gong, g^t mât ndray văn hoá dja. Mô dơn kơt nê| păng hôm trêng nti tay an ăp rơh kon său he. Gâp saơ nu^h rnoi Chu Ru du\t n’hao êng săk, ta ah ntu\k hăn geh ăp kon se jê| hăn njroh mprơ ăp nău săk tơm he nơm. Êng săk wa nơm du\t rvê jêh aơ tay nău way ơm văn hoá geh roh hêng yơn du\t lap geh yơ\ Ma Bio hôm nt^m nti dơi rơh kơn ăp kon se dja lah du\t rhơn an rnoi nu^h Chu Ru."

Đah nău uănh khlay mât ndray rup ue\h văn hoá tu tơm, nê lah du trong gay păng mpơl nău tâm ro\ng le\ nuih n’hâm ma bơi le\ du bông nău rêh nu^h g^t blău nê ho\ gân djăng rgum joi, n’hanh rdâk rêh tay ăp nău ka do\ tă mô ntoh lư tâm nău nkah bah nu^h Chu Ru, yơn tât a[aơ ho\ dâk rêh tay dăng tâm [on lan Chu  Ru. Păng m^n lah, hôm suan dăng lah hôm an le\ nău g^t blău tâm săk gay mât ndray n’hanh ndơ\ an nău dơi an rơh kơn bah kơi tay gay huêng văn hóa bah rnoi Chu Ru mô geh roh hêng jo\ t^ng năm  khay./.

Nu^h rblang: Điểu Thân