VOV4.M’nông: S^t [on Kon Brắp Du (xă Tân Lập, nkuăl Kon Braih, n’gor Kon Tum), dơi mâp n’hanh djăt “tơm si têh” bah [on-bu ranh [on A Jin Đen-nkoch mpeh ăp ndơ sa bah nu\ih rnoi Bahnar (mpôl Jơ Lơng) ntu\k aơ, he rhơn dơi uănh kah nju\ng bah bri, hăng bah tiêu bri, srat nju\ng bah n’ha bum, tăng bah ăch ka dak diăng… n’hanh rlău ma ne\, [ô bah bah ndrănh yăng năch ăp ntu\k du\t u\ch.

            Dâk kalơ ntung yu\ng mbăk rlău dak me Đăk Pne hoch rngân xã Tân Lập, mpôl hên le\ uănh saơ du\t kloh chor jay rot prêh nklang [on. Nê lah nău n’hao êng săk bah kônh wa [on Kon Brăp Du.

            Ta jay rot, Bu ranh [on A Jin Đen nkoch: Ntơm bah rnôk [on lan nsing nơm sơch [ư bu ranh [on an tât a[aơ, păng le\ ndrel [on lan [ư geh 34 tơ\ lễ hội way ơm bah rnoi nu^h he. Ăp tơ\ lễ hội, ndơ sa way dơi păng n’hanh [on lan uănh khlay, tâm nê geh ntơm bah 5-6 ntil ndơ sa joi bah bri da dê…njêng gay geh du tơ\ ndơ sa tâm rnglăp.

            T^ng nău nkoch bu ranh A Jin Đen, uănh t^ng lễ hội na nê|, păng geh du nkô| ndơ sa êng êng, tâm di đah trôk nar bah t^ng khay tâm năm gay ăp nu^h rlong sa. Kon Braih geh bar khay mih nar, păp khay geh ăp ntil ndơ sa nt^t êng. Nt^t kơt ta Nar hội văn hoá ăp rnoi nu^h nkuâl năm aơ, [on Kon Brắp Du dơi UBND xã Tân Lập sơch hăn  râng đah nkô| “Ndơ sa kah khlay”. Jêng lah ăp ndơ sa way dơh joi ntoh bah bri nkre kah, nkre pla ue\h măt uănh kơt: klo, reng, ka dak me, su\k, lêr, tr^ch, nku\r djêl…hon meng yôk, mô lah rtônh hon ta ăp kon dak me meng bri.

            Ăp ndơ sa joi bah bri way gâm nkre đah ăp ntil poăch ka êng êng. Kơt klo “gâm prit”, păng rđău đă kônh wa [on lan rao kloh klo, lôch nê gâm đah play prit, lơn lah prit srat. Rnôk m^n ma s^n, păng an nđeng u\nh duh dơnh dơnh gay klo lăp tâm prit. Ndơ sa an nju\ng kah, ch^nh bah play prit  n’hanh hăng hăng bah boh mbrăch jôn jôn bah kloh. Aơ lah ndơ sa dơh [ư yơn du\t kah s^t dăng săk soan, âk đạm, âk canxi, vitamin…n’hanh dơh lăp tâm soan.

            Ndơ sa [ư bah “lêr wâr mbrăch mblăng” du\t tâm di tâm khay mih ta Kon Rẫy. aơ lah ntil ndơ du\t dơh joi. Djăt ma geh bar pe jât mblâm lêr nkre đah du đêt mblăng, mbrăch tăm tâm mir jay, ri rnăk i geh ndơ sa kah tâm ăp nar mih sial. Ndơ dja dơh sa n’hanh âk đạm, canxi, protein, dak kah lay…

            Ndơ sa way geh kônh wa an [ư lor tâm ăp tơ\ ngêt sa rnăk wâl nê lah ndơ sa [ư bah “ka dak me n’hanh lha rù rì prung”. Lôch rnôk ka n’hanh lha rù rì rao kloh, tâm pot đah boh mbrăch lôch nê tâl tâm d^ng ngâr, ndjôt prung ndăch d^ng jo\ nklăp 1 mông lah s^n n’hanh mbra n’hôl [ô kah bah lha rù rì  lăp tâm ka, njêng [ô tăng du\t kah mha êng.

            Ndơ sa [ư bah “lha bum blang srat poăch su\r ngi” ri du\t dơh [ư n’hanh mô ir roh âk mông nar [ư. Bah lha bum blang (dơn so\k lha bum blang ntil ơm bah [on lan he nơm tăm dơm) ntrăm srat, nu^h Bahnar [ư jêng âk ntil ndơ sa êng êng kơt: Poăch ngi tâm pot lha bum blang srat, lha bum blang gâm ka khô, trău srat lha bum blang…ăp tơ\ khay mih tât, mô geh poăch rêh, nu^h Bahnar ta aơ [ư lha bum blang đah poăch kro kơt: poăch su\k kro, pơm jơn kro, k^t kro…, tâm nê du\t dơh [ư lah lha bum blang gâm đah ka khô.

            Lơn lah, trău “Poăch su\k gâm đah lha bri” sa rnôk hôm duh du\t kah. Poăch su\k [ư kloh, tâm pot đah boh mblâm nkre đah bar pe mblâm mbrăch, gâm đah ăp ntil biăp bah bri mbra jêng [ô kah hăng hăng. Nsiăt poăch su\k nkre jôn, nkre wên du\t kah nju\ng.

            Bu ranh [on A Jin Đen n’hao êng săk: Du tơ\ [on lan wơt năch bah bắc lăp khâl ntu\k pâl nđaih nsum mpôl. Yor bri duh ndơ sa joi bah bri mpêt, jêng păng n’hanh [on lan dơn gâm 3 ntil ndơ sa nkre kro, nkre rêh dơm. Tâm nê, ndơ sa kro lah poăch rêt, poăch k^t, poăch su\k le\ geh kônh wa pâr kro ta ndrơng u\nh n’hanh ndơ sa rêh lah tr^ch, ntop đah nku\r djêl gâm. Uănh tâm nê du\t dơh [ư, yơn năch pâl nđaih le\ sa le\ nuih n’hâm ngăn. Khân păng an g^t, aơ lah lor bôk năp khân păng dơi sa ăp ntil ndơ sa mha êng, du\t kah n’hanh an tay nău saơ mha êng. Khân păng du\t nkah đah ăp ndơ sa tâm ban kơt nuih n’hâm bah nu^h [on lan ăp rnoi mpôl đê| ta Tây Nguyên…

            Nkoch mpeh ndơ ngêt sa, yuh Y Đoan- [on Kon Brắp Du n’hao êng săk nkoch: ndơ sa bah nu^h Bahnar way [ư gâm sơh, đêt do\ng dak n’hanh gu\ch s^n tâm d^ng ngâr dơm. Ăp ntil ndơ sa geh nău [ô kah mha êng bah yôk bri…ăp ndơ gay [ư gay do\ng du trong tâm di nsum n’hanh t^ng nău way duh nđik. Nt^t kơt ndơ sa i dơh [ư nđik ndu\l ri ân geh tê| ndơ hăng nkre n’hanh lơn lah ân geh ndrănh yăng.

            Le\ rngôch ăp ndơ geh [ư gay [ư jêng văn hoá ndơ sa way ơm dja so\k tă bah bri da dê. Yor nău dêh bên bah kon nu^h ndrel ăp ndơ sa bah yôk bri dơh joi n’hanh kah ue\h âk ntil bah bri nkah ue\h bah [on lan Kon Brắp Du le\ [ư gân djăng nuih n’hâm năch bah ăp ntu\k tât.

            Đah trong [ư kơt nău sa ngăn ăp nar ma bu ranh [on A Jin Đen r[o\ng le\ rgop ndơ\ [on Brắp Du jêng du ntu\k tât ue\h tâm bản đồ pâl nđaih Tây Nguyên. Kêng du\t năm 2017, păng rhơn dơi Kruanh UBND n’gor Kon Tum pă an Bằng khen yor le\ geh nău dơi ngăch prăl tâm nău kan mât ndray, mpư n’hao ue\h drăp ndơ ơm yău văn hoá ntlơi an tay bah rnoi nu^h he.

            Ndrel đah ăp nău nsrôih bah bu ranh [on A Jin Đen n’hanh nu^h [on lan, UBND nkuâl Kon Rẫy le\ rdâk njêng Đề án hun hao pâl nđaih nsum lam [on lan Kon Brắp Du, ton mbra ns^t tay nău geh wăng sa ndrel hăn đah nău mât ndray văn hoá way ơm.

            Tâm khay lễ hội, ăp nău ch^ng gong n’gloh nteh le\ ma bri [on, lăp nsum ndrel đah ăp ka do\ xoang jon rbăn, bah meng ăp yăng ndrăng nju\ng rnhôt, lơn lah ăp ndơ sa way ơm, le\ jêng nkah ue\h n’hanh ndơ\ [on Kon Brắp Du jêng du ntu\k tât ue\h an năch tâm dak n’hanh dak bah dih./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân