VOV4.M’nông: Bol ma mô ru đah âk nau kan bah ntoh măt Hội đồng nhân dân n’gor Dak Lak, yơn đah nau nsôih leo ntil kao tanh tâm nah bu\t rnoi rđe mât ân ueh, yuh H’Ler Êban (hôm kuăl lah Ami\ Sia), ho\ do\ng âk mông nar gay ma joi, leo nah kao tanh bah nơm gay tanh tâm ntil nah ao dai. Ntil kao ueh ơm tâm rgop nsum ma ao dai mhe, ân geh rnoh nsoih ueh tay, lo\ leo si\t tay prăk ân âk nu\ih tanh nah ao ndrel oh nur rnoi Rđe tâm nkuăl.

Tâm kêng măng bôk khay 3, ngih hvi ê tât 10 mét vuông bah rnăk yuh Amí Sia, ta [on Kniết, xã Ea Ktur, nkuăl Cư Kuin, n’gor Dak Lak, 3 nu\ih kchoh nah ao dôl ma ndăn kchoh ân jêh ma bu. Yuh H’Trim Êban (Ami| Đuêm) ân gi\t, 30 blah nah ao aơ geh du ntu\k bu [ư nju\n sông đă kchoh gay ma [ư ndơ nsoh ân nu\ih pah kan. Ao ndrel nah bu\t màu ôch, tâm ta-ko, ty ao ndrel chiăng nah geh kchoh n’ăp ma nah tanh bah rnoi Rđe.

Yuh H’Trim nkoch, bơi tât 3 năm ma aơ, ntơm nar geh ndăn kchoh bok ao tâm ăp măng, yuh ho\ geh tay prăk gay ma rvăt năp do\ng tâm rnăk vâl:

‘Tâm ăp khay ko\ geh 3 rkeh, nê lah êng tâm ăp măng, lah nơm [ư di\ng nar ri rnoh êng, Săk gâp nơm ko\ mâp âk nau jêr đo\ng, mô geh neh ntu tuch tăm yor ri ma knu\ng hăn kan ma bu. Mông măng ri gâp ndăn hăn kchoh kho ai ta aơ. Rnơm ma nê ko\ geh tay nau kan tâm bri măng gay geh tay prăk ân rnăk vâl”.

Âk năm ma aơ, nau kan bah ngih kchoh bok ao bah Ami| Sia ho\ pă kan pah đăp mpăn ân ân nu\ih tâm [on Kniê|t ndrel ăp [on tâm êp nê. Rnoh năch hăn kchoh nah ao nar lơn ma âk, nau u\ch kchoh ao geh tâm ndop ma kao tanh bah rnoi Rđe tanh ma ty nar lơn ma âk. Wa H’Djưm Niê (aduôn Y Nhen), a[aơ ho\ 70 năm, ta [on Jung A, xã Ea Ktur, nkuăl Cư Kuin ân gi\t, ntơm rnôk blau tanh tât rnôk aơ ê geh mâp ôh păng lo\ tanh âk ngăn kơt nê:

‘ Bar năm plơ\ ma aơ ri gâp knu\ng tanh ti\nh nau đă bah yuh H’Ler dơm, yor lah ndơ bu đă tanh geh âk mro. Kơt tâm du rnăk vâl hên ri geh 3 nu\ih hôm, a[aơ geh tay n’ăp ma oh mpu\t gâp đo\ng hăn tanh nah. Bah năp nơh ri ko\ geh đo\ng bu đă tanh yơn lah a[aơ ri phung hên rgum [ư ti\ng nau đă tanh tâm [on hên dơm”.

Ăp ntil ndơ tanh mhe, ueh, tâm di đah nau u\ch mhe kơt lah nah ao bah ntu\k hăn pah kan, nah dai, nah jong, nah geh jâng jong geh kchoh nsum ma jânh bok tanh đah ty kơl an nah ao lơn ma ueh, lơn ma nơih nsoh. Ăp nau ueh aơ kơl an nah ao bah ngih kchoh bok ao Amí\ Sia nar lơn ma geh âk nu\ih u\ch. Du hê nu\ih năch vay kchoh bok ao ngih yuh mro, nê lah wa H’Rum Byă (Aduôn La Ra) ta xã Drai Bhăng, nkuăl Cư Kuin, n’gor Dak Lak ân lah, nau tâm rgop nsum đah bok ngăn ndrel ma nah geh tanh kao bah njuh tanh ma ty ri ho\ kơl an ăp nah ao dai aơ nkre geh mât nau ueh bah nah ao ơm rnoi rđe nkre ma nơih nsoh, ueh đo\ng:

‘Nah ao geh tanh kơt aơ ri păng geh nau tâm rgop nsum đah ăp bok tanh ma njuh ơm ndrel ma brai, ntil kchoh ueh mhe, nsoh ri tâm di ueh măt uănh, nkre nu\ih nsoh mô geh duh ir, jêr mpât kơt lah nah ao tanh ma ti du ntil. Ntil nao ao tâm rgop nsum bar ntil nah aơ geh dơi do\ng tâm ăp nar r[u\n rgum, ngêt sa têh mô lah tâm ăp rơh [ư ôp bah ndrâm dak ndrel ăp nau tâm mâp êng ri phung hên mra nsoh ntil nah ao aơ”.

Yuh H’Ler Êban, tơm ntu\k kchoh bok ao ân gi\t, bôk năp ri, nsing tâm nau u\ch bah ăp ntil kao geh tanh tâm nah tanh ty, yuh ho\ kchoh ăp ntil nah ao mhe a[aơ geh tâm rgop nsum ma kao tanh bah nah tanh tu geh ma do\ng. Ăp ntil nah yuh tanh mhe nê jêh nê geh âk yuh u\ch ndrel đă păng kchoh. Ntơm bah nê yuh mi\n ân joi trong ân păng hun hao, nkre lo\ geh tay prăk ân rnăk vâl, ko\ kơt lah du ntrong gay ma mbơh nkoch ăp nau ueh mpeh nah kao tanh ma ti bah rnoi mpôl nơm.

Ntơm năm 2017, yuh Amí Sia ntơm nchih mbơh păng tăch nah ao tanh klơ mạng xã hội Facebook ndrel Zalo. Ăp ntil nah ao păng heh tanh mhe ho\ ndơn geh âk nau đă tanh đă kchoh tâm ndrel bah dih n’gor, mô lah geh n’ăp ma ăp nu\ih năch lah nu\ih Việt Nam gu\ dak ba dih tâm Mỹ, Úc. A[aơ, ăp nar yuh ko\ geh bu đă kchoh, geh ăp rnôk ndơ bu đă kchoh âk ngăn. Tâm du khay ngih kchoh bok ao bah yuh tăch ntơm 30 tât 40 blah nah ao, đah rnoh ntơm 400 rbăn tât du rkeh prăk tâm bu blah.

Yuh H’Ler Êban nkoch, nau kan tơm bah Jrâu kan Ban Dân tộc- Hội đồng nhân dân n’gor Dak Lak du\t n’hâm mô ru. Yuh ân ndăn rnôk mông ru tâm bri măng ndrel ăp nar rlu gay ma ndrel kchoh dah nu\ih tât kan. Yuh dôl ma mi\n u\ch pơk hvi nau kan bah ngih kchoh bok ao ndrel ma nkra tay âk ntil nah ao mhe gay n’hao nau kơt ti\ng, leo ăp ntil kao ueh ơm bah nah tanh rnoi nơm tât dăch lơn đah nau rêh mhe:

‘Gâp mi\n lah, ngih kchoh bok ao mra nthoi ăp nu\ih tanh njuh đah nu\ih năch u\ch geh do\ng nsoh yor ri ma gâp u\ch dăch tât mô êng knu\ng njưh tâm nau kchoh nkra kơt nau u\ch mhe bah rnoi Rđe ma hôm ân geh pơk hvi tay tâm ăp ntil kao, tâm rgop tanh nsum ma kao tanh njuh tâm ao dai ko\ geh nau ueh êng. Lah hun hao dơi ăp nau u\ch kchoh bah ăp nu\ih năch tanh ao dai ri rnôk nê mra geh pơk pă tay ân ăp nu\ih tanh njuh geh kan pah mro gay geh tay prăk”.

Ndrel đah nau kan nkra ndrel kchoh nah ao, yuh H’ler Êban hôm mi\nh mra nkra ăp ntil ndơ êng êng kơt lah bok n’gut, [ap prăk, du\ng cheng, rse bu\t…[ư ndơ tăch gay rvăt ân năch tât pâl n’aih, uănh. Yuh u\ch lagh, ăp ntil ndơ ueh aơ mra rgop nau nkoch mbơh ăp nau ueh mpeh kao, nah ao ueh bah rnoi Rđe, rgop nau mât nau vay ơm bah rnoi nơm./.

Nu\ih rblang: H’Thi