VOV4.M’nông: Gu\ ta du\t trong Trần Nhật Duật, phường Tân Lợi, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, buôn Akô Dhông lah ngoăy tâm du\t đêt rnoh [on Rđe a[aơ hôm mât ndray dơi ăp rnoh khlay văn hoá way ơm nt^t êng bah nu^h Rđe. Tâm [on bah meng ăp trong dak chai, bê tông kloh ue\h mbra lah jay rot jay jong way ơm, n’hanh ăp jay nê hôm mât dơi ăp bor ch^ng gong, cheh tanh bok, n’gon ndrănh yăng, ăp ndơ do\ng huêng khlay kơt ch^ng, nsưng Kpan,... Ndrel ăp nău way lễ hội ơm bah nu^h Êđê.  Ăp rnoh khlay way ơm nê ho\ njêng du nău ue\h êng tâm trôm nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak.

            Mpôl hên hăn tât buôn Akô Dhông tâm du nar bôk khay 3, trong dak chai lăp tâm [on kloh ue\h, bar ding trong lah ăp mpêr n’gar ma tơm si nđ^r ue\h dơi koh ue\h reh, tâm trôm jâng gung lah ăp ntil kao dôl tâm rlong dang tâm bri duh. Nău du\t nkah êng an ăp nu^h joi tât lah bar pe jât mblâm jay rot jay jong way ơm ntưp ngói ho\ blak jo\ t^ng mông nar năm khay nkre đah ăp jay biệt thự dơi mon jêng t^ng trong ue\h mhe.

            Đah nu^h Rđe, jay rot jay jong lah ndơ nt^t văn hoá, lah nuih n’hâm, lah nting mham, lah nău dăch dêh ma huêng khlay bah rnoi nU^h he. Jay jong mô dơn lah ntu\k gu\ bah rnăk wâl ma hôm lah ntu\k gu\ văn hoá, bah ăp nar ngêt sa [ư brah lah yang dơi [ư ta trôm nê đo\ng…

            Yuh H’Len Niê, nu^h tơm tăch cà phê Arul, nu^h geh bar jay rot jay jong tâm buôn Akô Dhông an g^t: Yor nău u\ch ro\ng mât ndray văn hoá way ơm rnoi nu^h he, yuh ho\ [ư jay jong bah rnăk he jêng du ntu\k ue\h êng. T^ng nê, tâm trôm jay jong ơm yău, yuh dăp rgum, pla n’hơ ăp ndơ do\ng way ăp nar bah nu^h Rđe kơt ch^ng yăng, nsưng Kpan, gâr Hgơr, duk lôk ma si, sah, ndơ nsoh way ơm, ăp ntil ndơ uh goh rnoi nu^h. Hôm tâm trôm jay jong mhe, yuh an du nduang aih hvi gay năch pâl nđaih gu\ ngêt cà phê. Yuh H’Len an g^t, bol ho\ geh jay jong ơm yău, yơn u\ch mât ndray rnoh khlay nău way bah rnoi he, u\ch an âk nu^h g^t tât nău âk ntil bah văn hoá Rđe jêng yuh ho\ n’glêh an rdâk tay du mblâm jay jong đo\ng. Yor t^ng yuh, trong [ư du\t geh nău tam gay mât ndray văn hoá bah u che he, ăp nu^h kon bah rnoi nu^h nê ân mât ndray êng n’hanh mpư n’hao ue\h păng.

            “Nkô| lah nău g^t mât njrăng êng bah ăp kon nu^h, lah he uănh khlay ngăn nu^h I rdâk njêng [on lan dja ri ân dâk [ư d^l, ân mât ndray d^l, yor văn hoá bah he dơn geh he nơm mât ndray dơm, mô kâp bu săm mât an he. Djăt ma ăp d^ng he g^t mât ndray êng dơm, ăp nu^h mât ndray êng an he dơm lah mbra geh du rnăk wâl săk ntơr ue\h êng, n’hanh du rnăk săk ntơr ue\h êng ri mbra geh du mpôl [on lan săk ntơr ue\h êng”

            Rlău du bông rêng ntơm bah njêng [on tât hun hao, ngăn ho\ geh du rơh nău rêh bah kônh wa buôn Akô Dhông geh ndro\ng nơm tăm cà phê, âk nu^h m^n tât nău lơh jăng lơi jay rot jay jong ơm yău gay mon [ư jay ue\h mhe. Ta năp nău ngăn geh nê, bu ranh [on, Ama H’Rin- ngoăy tâm ăp nu^h lor bôk năp rdâk jay ta buôn- ho\ nchră đah n’gâng kan [on ndơ\ luh nău tâm ton, nău way, quy định rnăk I mon jay mhe ân [ư rdâk bah kơi jay rot jay jong way ơm; nơm geh nê ma bol ho\ geh âk jay mon nâp ue\h rdâk njêng, yơn chor jay ơm yău hôm nha ta nê đo\ng, lah ndơ an saơ têl ơm yău bah u che he kăl e.

            Nău rêh nar lơn ma rơ\ jêng, nău rêh rgâl, buôn Akô Dhông geh nău rgâl săk nơm đo\ng. Ntơm bah du [on gu\ rêh rngot rngăt, tâm mpăn tâm nklang nkual [on têh, buôn Akô Dhông a[aơ ho\ g^t [ư pâl nđaih ma tơm geh văn hoá way ơm bah rnoi nu^h he. Khân păng wơt n’hanh rho\ năch ma ăp măng [ư njroh mprơ tu\r ch^ng goh gong, nkoch ndrong n’hanh ngêt ndrănh yăng ta ăp jay rot jay jong.

            Yuh H’Min Niê- nu^h [on lan tâm [on an g^t, rnăk yuh a[aơ hôm mât ndray nău kan cheh tanh bok, ntơm nơh me yuh, n’hanh yuh cheh tanh bok gay do\ng an rnăk, ntơm bah nar hun hao pâl nđaih, bar hê me kon yuh pơk Êđê Shop gay tăch ăp ndơ geh [ư cheh tanh bok n’hanh du đêt ndơ kah khlay bah n’gor kơt cà phê, tiêu…

            “Cheh tanh bok lah nău kan way ơm bah he, jêh aơ tay saơ [on he geh năch hăn pâl nđaih rsong hăn jêng me gu\ ta jay cheh tanh bok lôch nê tăch ta jay d^l. Kăl e nơh đah a[aơ bar pe jât năm ri nhih jay, gung trong mô jêng ri jêng to, a[aơ ri ho\ rgâl, lơn lah ntơm bah rnôk [on [ư pâl nđaih âk ri geh nău rgâl ngăn. Geh jay [ư cà phê, geh rnăk [ư pâl nđaih rho\ do\ng ch^ng gong. Rnăk hên [ư cheh tanh bok ri gâp hôm [ư cheh tanh bok đo\ng, rnăk I way n’gon ndrănh yăng ri hôm n’gon ndrănh yăng đo\ng, geh ăp jay rot khân păng way rho\ an nar tâm nđăp nsao, ma năch ngêt sa ri khân păng sơch ăp ndơ sa kah khlay mha êng bah nu^h Rđe.”

            T^ng wa Y Pun Niê Bing, Kruanh buôn Akô Dhông, a[aơ buôn geh 278 rnăk, 1.050 nu^h, tâm nê geh 63 rnăk rnoi mpôl đê| đah 305 nu^h. Tâm buôn mô geh rnăk ach o n’hanh ăp rnăk ns^t geh wa\ng sa hang rhiăng rkeh prăk/năm nar lơn ma ntoh âk. Wa\ng sa hun hao, kônh wa lơn ma uănh khlay tât nău rêh nuih n’hâm n’hanh n’hao nău g^t mât ndray êng ăp rnoh khlay way ơm bah rnoi nu^h he. Rlău ma jay jong, ntu\k tu\r ch^ng goh gong dơi [on lan mât  ndray đo\ng. ăp nău kan văn hoá way ơm, lễ hội, tu\r ch^ng goh gong, nkoch ndrong, cheh tanh bok, n’gon ndrănh yăng; ăp nău way ơm gu\ rêh ăp nar kơt anh sah hao luh mir, tâm mbơh ngơi ma nău Rđe, nău gu\ rêh tâm lăp nsum dơi nu^h [on lan mât ndray n’hanh mpơl du trong kloh rvah đo\ng.

            “Ăp rnăk hôm mât dơi blah kho ao way ơm, jo\ jo\ khân păng [ư ôp brah an me bơ\, u che. Mpeh nău way kơt ôp wa\ng ur, sai hôm [ư kơt nău way kăl e đo\ng yơn geh du đêt rgâl yor kăl e tâm ntul ndơ nđăp nt^t kơt ndrôk rpu ri a[aơ khân păng nt^t dơm, nkăp 10- 15 rkeh tâm ban kơt ndơ an jăt sai bah me bơ\ an tay dơm. Nău kan way ơm kơt cheh tanh bok, n’gon ndrănh yăng ri u che hôm trêng nti tay an ăp oh kon bah kơi đo\ng”.

            Nău buôn Akô Dhông hôm mât ndray dơi ăp rnoh ue\h văn hoá way ơm bah rnoi nu^h he, ho\ njêng luh ăp nău nt^t êng tâm trôm nklang nkual [on têh Buôn Ma Thuột. Nău dja, ho\ wa\ch rgum du\t âk năch hăn uănh pâl n’hanh gu\ rlu tay rnôk ăp tơ\ hăn tât  me neh Dak Lak. Yuh Nguyễn Đỗ An, năch tât bah Đà Nẵng nkoch, aơ lah tâl 3 yuh tât Dak Lak n’hanh le\ 3 tơ\ yuh joi tât buôn Akô Dhông da dê, yor yuh mô dơi kân tay rup ue\h êng bah [on ta nklang nkual [on têh:

            “Rnôk he n’hanh băl mpôl hăn tât ta aơ ri bol ta nklang nkual [on têh rs^k n’gôr yơn nău ue\h êng văn hoá ta aơ ăp nu^h hôm mât dơi kơt ơm kăl e, nê lah nău gâp du\t u\ch.”

            Buôn Akô Dhông dôl nar lơn ma rơ\ jêng, ban t^ng nău rêh ue\h mhe bah nkual [on têh yơn hôm mât an săk he rup ue\h êng n’hanh lăp jru nuih n’hâm rnoi nu^h. Nău tâm rlu đah ndơ ơm yău n’hanh ue\h mhe njêng luh du nău ue\h mha êng, [ư jêng nău nt^t êng bah [on tâm nklang nkual [on têh dơn geh ta Buôn Ma Thuột dơm./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân