VOV4.M’nông: Ch^ng gong tây Nguyên dơi UNESCO kơp dơn lah ơm yău ntlơi an mô mpơl săk ntơh măt an ntil kon nu^h. Ch^ng gong bah ăp rnoi nu^h ta Tây Nguyên geh du nău nsum da dê n’hanh geh le\ ma nău êng đo\ng, njêng ăp rnoh khlay du\t mha êng.

           Nu^h Jarai ta Dak Lak geh nklăp rlău 16.000 nu^h, rgum lơn âk ta ăp nkuâl Ea H’Leo, Ea Soup, Buôn Đôn…Tâm nău rêh văn hoá n’hanh [ư brah lah yang, nu^h Jarai t^ng ôp âk ntil brah đo\ng n’hanh ch^ng gong nkre krêp dêh đah nu^h [on lan đo\ng, tâm ăp nău way [ư brah du bông nău rêh kon nu^h n’hanh du bông hao jêng ba. Ta ăp [on lan a[aơ hôm geh du\t âk rnăk do\ng ch^ng gong n’hanh bol ma đêt geh nău rgâl gay tâm di đah nău rêh mhe a[aơ đo\ng. Ntoh lư lah gong bah nu^h Jarai ta nkuâl Ea Soup đah 2 ntil gong: Gong Arap n’hanh gong pên.

            Gong Arap lah ntil gong ơm yău, ăp nu^h way cheng du mblâm gong gay goh. Gong way do\ng tâm ăp rnôk [ư brah kơt: ôp brah [on, gong an nu^h kh^t, gong rnôk ntlơi môch blang. Du bor gong Arap way geh 13 mblâm, ntop du gâr n’hanh 3 mblâm sạp sệt. Bor gong lah: 1 mblâm geh moh Ana, 1 mblâm geh moh Chi, 3 mblâm geh moh Bi-ong, 3 mblâm geh moh Zơt, 3 mblâm geh moh Kới n’hanh 2 mblâm gong Hip. T^ng wa Y Mjut Ksor (way kuăl lah Ama Đun), ta buôn A1, thị trấn Ea Soup, ri mô di le\ d^ng bor gong Arap geh 13 mblâm da dê, ma hôm uănh t^ng ntil, geh ntil 12 mblâm, geh ntil tât 16 mblâm:

            “Ch^ng gong dja uănh t^ng nău way [on lan rnoi nu^h Jarai ta aơ, bôk năp lah do\ng tâm kh^t yot, tâl bar lah ntlơi môch blang, tâl 3 lah ôp brah [on sreh du bôk rpu ân goh gong dja đo\ng. Hôm [ư ôp brah ba ntơm nơh goh ch^ng gong dja đo\ng yơn a[aơ ri đêt do\ng tât. Hôm mpeh nkô| nău êng [a [a\, nt^t kơt dơn ngêt sa pâl rlưn dơm ri mô dơi goh gong dja. Yơn lah [ư ngêt sa têh geh sreh du bôk rpu mô lah [ư ntlơi môch blang ri bu way goh [aih ma lê dơm, mô goh tât ang ôi, geh ăp [on ri geh bah ôi tât kêng măng ơm”

            Lor rnôk [ư du nar kan khlay nê nơh u\ch do\ng tât gong, ăp nu^h blău goh ân hăn tât ơm gay nchrăp bor gong da dê, lơn lah chraih gong gay nău nteh păng n’gloh ue\h. wa Y Biô Kpă (way kuăl lah Ama Biă) an g^t, du me nôp jê| way do\ng gay chraih gong. Nu^h blău chraih way goh tâm gong gay uănh năl nău nteh, uănh tâm nău nteh ma goh bah trôm luh mô lah bah dih lăp gay geh nău nteh ue\h kơt nău he u\ch ro\ng, geh rnôk ân do\ng me nôp gay chraih măt gong đo\ng:

            “Rnôk chraih gong ri păng u\ch geh nău nteh n’gloh ngai lơn, rsang lơn. u\ch nău nteh ngu\r tâm trôm ri he goh mpeh bah trôm aơ, hôm nteh n’gloh ngai ri geh goh mpeh bah dih aơ gay păng n’gloh ngai gay ma rgâl an tâm di. Kăl e nơh gâp hăn nti tu\r ch^ng goh gong ta Pleiku, ta du [on Plang Glah. Ta Gia Lai, gâp n’hanh bơ\, păng nti gâp trong chraih gong, păng trêng nti tay le\ an gâp n’hanh tât a[aơ gâp ho\ g^t chraih gong”

            Đah gong Arap ntơm nơh bu way do\ng tâm ăp rnôk [ư brah lah yang, ngêt sa têh khlay. A[aơ bu way ndjôt goh tâm ăp rnôk tâm nđu\r, ăp măng njroh mprơ đo\ng n’hanh uănh nê kơt du trong [ư njroh mprơ đah gong Arap, Krâk n’hanh âk ntil ch^ng gong êng êng. Ta rơh tâm nđu\r njroh mprơ, ăp nu^h g^t blău ho\ sơch 3 nău ch^ng gong êng êng. Le\ ma nău Dro kơt nău mbah jă an ntơm du nău way [ư brah, nău nteh ngu\r rngot lhêt lhơt. Lôch nê lah nău HDrơ Mui geh nău nteh goh rsănh dănh lơn, nkoch mpeh nău rêh lăp rgum bah ăp nu^h, lôch ăp nar r’ah rgănh tâm nău kan mir ba lah lăp he tâm nău nteh ch^ng gong gay njêng tay soan ntrôl n’hanh nău rhơn nđơr mhe. Nău goh gong sreh rpu nteh dăng lơn, ngăch lơn, geh rup gui nu^h bu ndăm têh dăng lơh an rpu chu\n dơi.

            Ta thị trấn Ea Soup, nkuâl Ea Soup, n’gor Dak Lak, geh 5 [on lan rnoi mpôl đê| [on tơm ta ntu\k lơn âk lah nu^h Jarai. A[aơ ch^ng gong tâm ăp [on lan mô hôm âk, rnoh đêt ri tăch le\, du đêt bor ri mô to\ng ăp tă bah nău way njăt tâp t^ng nu^h kh^t. bor gong hôm ăp to\ng n’hanh goh dơi, a[aơ hôm nklăp 6 bor. Gong pên ri hôm 3 bor yơn dơn geh 2 bor way prăk do\ng dơm. Ta năp geh ma nău roh hêng ch^ng gong Jarai, ăp năm rlău aơ Mpôl druh ndăm ta nkuâl Ea Soup le\ hăn lor tâm pah kan mât ndray ch^ng gong. Ăp cán bộ mom bah druh ndăm ho\ nti tu\r ch^ng goh gong, g^t joi rvăt ch^ng gong n’hanh [ư an ăp nu^h blău nt^m ch^ng gong an druh ndăm, njêng dơi du câu lạc bộ ch^ng gong mom ta thị trấn d^l. nô Lê Hồng Hạnh, Bí thư huyện đoàn Ea Soup, n’gor Dak Lak, an g^t:

            “Đah gong Arap lah du ntil gong ơm yău, ntil gong du\t jo\ krêp dêh đah nu^h [on lan, ri a[aơ ho\ roh hêng, yor aơ lah ntil gong krêp dêh đah le\ du bông nău rêh bah ăp nu^h, rnôk ma kon nu^h ho\ roh ri khân păng mbra tâp bôr njăt nkre gong nê. Yor kơt nê| nău mât ndray n’hanh mpư n’hao ue\h ch^ng gong bah nu^h Jarai lah du\t khlay n’hanh ân way [ư mbro. Đah nău dơn kan bah mpôl druh ndăm ri mpôl hên an [ư đo\ng, bôk năp lah an ăp druh ndăm tâm [on n’hanh đă ăp nu^h ơm g^t blău trêng nti tay. Nt^m nti an ăp druh ndăm lôch nê ăp druh ndăm rchong gay râng tâm ban kơt gay nti ăp nău gong ơm yău đo\ng, gay jêh aơ tay rnôk ăp rơh bu ranh roh ri mbra dơi mât ndray mbro ăp ntil gong Arap n’hanh ntil gong Pên gay krêp dêh đah nu^h [on lan ta nkuâl Ea Soup đo\ng”

            Rnôk druh ndăm ho\ g^t gân djăng n’hanh uănh khlay ăp tơm ndơ khlay way ơm, ri nău kan mât ndray n’hanh mpư n’hao rnoh khlay ch^ng gong mô di lah ndơ mô dơi [ư. Aơ lah ntu\k ntoh ang, nău tă ơm g^t kan tâm mât ndray văn hoá ch^ng gong bah nu^h Jarai ta nkuâl Ea Soup, n’gor Dak Lak./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân