VOV4.Mnông- A[aơ, Dak Nông dôl lah n’gor geh rnoh nu^h ji ntưp đah nău ji ndâr pưm ko du\t âk đah 39 nu^h, tâm ne\ geh 2 hê nu^h le\ kh^t. Bol ma ăp n’gâng kan têh le\ tât râng rdâng đah nău ji du\t ơm, ndrel đah nău nt^m đă răng dăng bâh n’gâng kan dak si, bol ma kơt ne\ nău ji ndâr pưm ko hôm nha lah nău ji du\t krit n’hanh ntưp jêr njrăng. Ta năp nău ngăn aơ, n’gâng kan dak si n’gor Dak Nông hôm nha nsrôih mô rlu gay ma mbơh [ư ăp ntrong kan njrăng rdâng nuh srê, tâm rnôk hôm nha geh tâm rdâng đah âk nău jêr jo\t.

Ntu\k kan mât kơl nău rêh jêng Nhà May Mắn ta thôn Đức Lập, xã Đăk Sôr, nkuăl Krông Nô, ntu\k geh saơ nu^h ntưp srê ndâr pưm ko bôk năp, nu^h ji lah nu^h dôl gu\ nti ta aơ. Geh nău tât kan ngăch bâh n’gâng kan dak si, tât a[aơ nuh srê ta aơ le\ dơi njrăng bah, ăp nu^h ji gu\ săm ta ntu\k ngih dak si ta Krông Nô săm di đah nău nchrăp, săk soan ngăch dăng. Rnâng kan mât ua\nh ntu\k kan mât kơl nău rêh jêng  [ư răng dăng tâm nău rgop kan đah n’gâng kan dak si gay ma mbơh [ư nău kan njrăng rdâng nuh srê. Yuh Trịnh Thị Mùi, ntu\k kan mât kơl ntu\k rêh jêng Nhà May Mắn, an g^t.

“ Lôch geh saơ ta ntu\k kan geh 3 nu^h ntưp đah nuh srê ndâr pưm ko r^ ntu\k kan mbra tâm rgop na nê| đah ntu\k kan dak si n’gor n’hanh ăp n’gâng kan geh tât, tâm rgop đah ăp nai dak si pah kan ta ntu\k gay ma [ư ueh ăp nău kan kơt lah nkhah an gu\ êng ăp oh ta ntu\k aơ, mô an s^t ta rnăk vâl. Tam rgop na nê| gay ma puh dak si rao kaman le\ rngôch ntu\k kan, an ăp oh văn bok put mbung ăp nar n’hanh [ư t^ng ăp nău ntru\nh đă bâh n’gâng kan dak si”.

Hăn trong ngai bơi tât 100km bâh nkuăl [on têh Gia Nghĩa, xã Quảng Hoà, nkuăl Dak Glong, ntu\k geh ua\nh lah “ntu\k nklang” nuh srê ndâr pưm ki bâh n’gor Dak Nông đah rnoh nu^h ntưp ji geh kơp ua\nh lah du\t âk đah 19 nu^h, đah 2 hê nu^h kh^t n’hanh lah ntu\k ma le\ ntrong kan chính trị dôl nsum ti đah n’gâng kan dak si mbơh tơih ăp ntrong kan mât njrăng, nsum ti njrăng rdâng nău ji ndâr pưm ko.

Wa Huỳnh Thanh Huynh, Giám đốc ntu\k ngih dak si nkuăl Dak Glong an g^t, lôch rnôk geh kơp dơn ăp nu^h kh^t yor ntưp srê, ntu\k kan dak si nkuăl Dak Glong le\ tâm rgop đah ăp ntu\k kan [ư ua\nh nđôi,joi ăp nu^h tă geh mâp, ntu\k gu\ ntu\k hăn geh tât nu^h ntưp srê kh^t gay ma [ư dâl ntrong kan mât njrăng. N’gâng kan dak si le\ njêng âk ntu\k kâp chăm an nkhah êng ăp rnăk [on lan ta ntu\k geh srê đah rbăn nu^h geh an gu\ nkhah êng.

“ Ntu\k kan le\ rdâk njêng nău nchrăp n’hanh đă CDC, Viện vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên kơl an vaccine gay ma nchuh ntop tay, ta nar 2/7 le\ chuh an le\ rngôch ăp rnăk [on lan ta xã Quảng Hoà, ăp ntu\k [on lan gu\ geh rnoi Mông gu\ rêh gay ma njrăng nău ji/ Yor nău rêh n’hanh nău g^t vât bâh nu^h [on lan ta aơ mô âk jêng lah nău njrăng rdâng nuh srê mbra hôm nha geh plơ\ ntưp tay, tâm rgop đah n’gâng kan dak si n’hanh n’gâng kan ta ntu\k ăp gâl gay ma ngăch saơ ăp nu^h geh nău ji, ngêt dak si n’hanh chuh vaccine to\ng ăp gay ma njrăng nău ji ndâr pưm ko”.

A[aơ lam n’gor Dak Nông kơp dơn geh 4 ntu\k ntưp nuh srê ta ăp nkuăl Krông Nô, Dak Glong, Dak Rlâp n’hanh Tuy Đức. tât a[aơ, 39 nu^h ji ntưp đah nău ji ndâr pưm ko  le\ bah nău ji n’hanh s^t ta jay. Ndrel đah ne\ n’gâng kan dak si n’gor Dak Nông le\ mbơh [ư rlău 50 rbăn ding vaccine td gay ma njrăng nău ji ndâr pưm ko. Ta meng ăp ntrong kan mbơh njrăng ndal, ngăch bâh n’gâng kan dak si, n’gâng kạn ta ntu\kle\ mbơh [ư ơm ăp ntrong kan gay ma bah ir an nu^h [on lan m^n rvê.

Wa Nguyễn Thị Thanh Hương, Giám đốc sở y tế Dak Nônglah na nê|, tât a[aơ, n’gang kan dak si Dak Nông le\ [ư lôch nău  ngêt dak si kháng sinh njrăng rdâng nuh srê tâm ban kơt lah mbơh nău kan chuh vacine njrăng nău ji an [on lan.

T^ng nău mbơh bâh Giám đốc sở y tế Dak Nông đo\ng, nău ji ndâr pưm ko dôl geh nău ntưp du\t jêr njrăng, mô dơn ta Dak Nông ma hôm nha ta du đê| n’gor êng ta Tây Nguyên kơt Kon Tum, nkual dăch n’har kơt ta Lâm Đồng, n’gâng kan dak si n’gor Dak Nông mbra mbơh tay tâm ban ăp ntrong kan njrăng, rdâng nuh srê ndâr pưm ko, mô an geh nuh srê plơ\ ntưp tay âk.

“N’gâng kan dak si n’gor Dak Nông njêng ăp mpôl kan mbơh kơl kan ngăch ju\r tât ăp nkual geh nuh srê [ư nău kan ua\nh nđôi, ua\nh năl, njêng ăp rmôt kan kâp chăm, an gu\ nkah êng, nkre lah an nu^h [on lan ta nkual ngêt dak njrăng rdâng. N’gâng kan dak si le\ tât ta ăp jay nu^h [onlan gay ma ua\nh nđôi ngăch ăp nu^h ntưp mhe gay ma geh ngăch săm. Tât atay n’gâng kan dak si mbra geh mbơh [ư ăp  tât ăp nkual [on lan gu\ kiau meng gay ma geh ua\nh nđôi tay, ngăch ơm saơ nău ji lah geh ntrong kan njrăng rdâng ngăch gay ma bah ir nău ntưp rêng tâm ntu\k rêh jêng an ăp nu^h ji”.

Srê ji dâr bưm ko ngăn lah geh tâm nkuăl rnoi mpôl đê|, nkuăl jru, nkuăl ngai, nkuăl mô geh chuh to\ng vắc xin…Tâm rnôk nê, nau kan nkoch trêng, chuh n’gang vắc xin tâm nkuăl aơ mâp nau jêr. Nsôih njrăng rdâng srê, n’gâng kan dak si n’gor Dak Nông ho\ ngăch lăp kan gay ma chuh n’gang njrăng ji tâm ăp thôn, [on, ăp nkuăl geh srê.

            Rku|m [on 12, xã Dak Rmăng, nkuăl Dak Glong, geh năl lah nkuăl mô geh to\ng chuh vắc xin bah nkuăl Dak Glong. Ntu\k aơ ho\ geh du nu\ih khi\t yor srê ji dâr bưm ko. Rnôk geh srê, rnơm nau lăp kan ngăn bah cán bộ nai dak si, ăp kruanh chroh, nu\ih geh bu rnơm tâm [on lan nkoch mbơh yor ri ma kônh wa ho\ gi\t kloh nau chuh n’gang vắc xin gay ma njrăng ji. Nô Giàng A Dế-rkum [on 12, xã Dak rmăng, nkuăl Dak Glong, n’gor Dak Nông ân gi\t:

            ‘Ta aơ trong hăn ngai, ntă nai dak si lăp chuh n’gang ân kônh wa ri ueh ngăn ân [on lan, knu\ng blau nau lah ueh nai dak si, cán bộ nai dak si xã, nkuăl”.

            Ko\ tâm ntu\k hôm mâp nau jêr ân nau chuh n’gang, xã Dak Ngo, nkuăl Tuy Đức, n’gor Dak Nông ho\ kơp dơn geh 2 nu\ih geh ntưp đah srê ji dâr bưm ko tâm rnoi Bunong. Êp nau nchueng ntu\k geh srê, mpuh n’hât srê, n’gâng kan dak si tâm nkuăl ndrel Mặt trận rmôt kan ho\ nsôih bonh đă, nkoch mbơh kơl an [on an gi\t tâm nau chuh njrăng vắc xin gay ma njrăng srê ji dâr bưm ko. Wa Lầu Sáy Thào-Kruanh ban Mặt trận Bản đoàn kết, xã Dak Ngo, nkuăl Tuy Đức, n’gir Dak Nông, ngơi:

            ‘Ko\ nkoch mbơh ân kônh wa ntă dê nu\ih geh ji kop duh, ntưp ji ri ân geh hăn khám, hăn săm tâm ngih dak si gay ma năl nê lah moh nau ji ntưp mô lah moh ntil srê gay ma săm”.

            N’hao nau kan nkoch trêng, mbơh n’hâm soan ân [on lan ho\ kơl an kônh wa gi\t ndrel ma nchrăp njrăng rdâng srê ji dâr bưm ko. Wa Lầu Xua Vừ, Bản đoàn kết, xã Dak Nông, nkuăl Tuy Đức, n’gor Dak Nông, nkoch:

            ‘Ngih gâp geh mom geh ntôn lah ntưp ji dâr bưm ko, nai dak si ho\ tât puh dak si, pă dak si njrăng rdâng ân le\ ma ngih ndrel kônh wa, lah ueh nai dak si, ndrel tă jêh aơ ngih hên mra uănh rjăp lơn tât nau kan khám săm ji gay đăp mpăn n’hâm soan”.

            Wa Lê Thế Đào-Groi Giám đốc Ngih dak si nkuăl Tuy Đức, n’gor Dak Nông ân gi\t, nau dơi tâm nkuăl n’har bri hôm mâp âk nau jêr, yơn ndrel ma n’gâng kan, ntu\k ngih dak si nkuăl Tuy Đức nsôih rdâng srê, mô ân geh ntưp rêng tâm [on lan:

            ‘ Nkuăl hên ri hvi ngăn, a[aơ dôl tâm rnôk yan mih, đah nu\ih geh saơ ji ri ngăn lah tâm nkuăl du\t jru, du\t ngai, tâm ăp nkuăl hăn ro jêr jo\t, yơn phung hên ko\ nsôih rklaih tâm rơh tât gay ma mô ân geh srê nuh ntưp rêng”.

            Gay kơl an Dak Nông njrăng, rdâng srê ji dar bưm ko, Viện vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên ho\ pă ân Dak Nông rlau 80 rbăn di\ng vắc xin Td. N’gâng kan dak si [ư nau chuh n’gang ân ân rlau 51 rbăn nu\ih tâm ntu\k geh srê ji dâr bưm ko ndrel geh ntôn ntưp ntơm 49 khay hao go\ lơ. Êng 2 nu\ih khi\t, ho\ geh 25 nu\ih bah ji, a[aơ hôm 2 nu\ih geh nkhah săm tâm ngih dak si. Tâm 2 pơh rlau aơ, nkuăl mô geh nu\ih ji mhe, Ndrel ma ăp nau kan nsôih njrăng rdâng lơi nkuăl geh srê, ntru\t dăng nau chuh n’gang tâm ăp nkuăl rđu\ng, Dak Nông ho\ bôk năp geh dơi rdâng srê ji dâr bưm ko, mô ân geh ntưp rêng tâm [on lan./.

            Ăp nar rlău aơ, n’gâng kan dak si Dak Nông ho\ nsrôih rdêl bah nuh srê ji ndâr pưm ko, tâm nê trong nkra tâm di lah chuh n’gang vaccine njrăng n’gang nuh srê ji ndâr pưm ko an le\ rngôch 14 ntu\k tơm nuh srê bah n’gor. Ho\ geh le\ rngôch rlău 70.000 d^ng vaccine chuh rơh 1 n’hanh chuh nkah tay an ăp nu^h ntu\k geh ma nău plơ\ ntưp tay. Nơm geh kơt nê|, Dak Nông ho\ kân dơi nuh srê ji ndâr pưm ko đah âk nar mô geh nu^h ji mhe. Bah kơi aơ, phóng viên nkô| way nkoch ôp wa Ê ban Thanh Sơn, Groi giám đốc ntu\k rgum mât kân nuh srê n’gor Dak Nông mpeh nkô| nău dja.

            Ơi wa! Ta năp nău tât bah nuh srê ji ndâr pưm ko, mhe aơ nơh, ndrel đah ăp trong njrăng n’gang, an gu\ srang êng gay rdêl bah nuh srê ri n’gâng kan dak si Dak Nông ho\ an [ư pah kan chuh n’gang mhâm mêh?

            Wa Ê Ban Thanh Sơn: Mpeh nkô| nău chuh n’gang n’hanh njrăng n’gang nuh srê ri ntơm bah bôk năp dơi geh nău ntop kơl n’hanh nău rđău đă bah Viện Vệ sinh dịch tễ TW ho\ kơl an Tây Nguyên tâm nê geh Dak Nông kơl vaccine gay [ư chuh njrăng n’gang nuh srê. Lor bôk năp chuh n’gang an ăp nu^h tâm nkual geh nuh srê, ta thôn, [on, mô lah ta xã, ntu\k I geh nuh srê ri chuh n’gang an kon se ntơm bah 2 tât 49 khay, lôch nê chuh nkah tay 1 khay. N’glai chuh bôk năp ho\ chuh an rlău 51 rbăn nu^h, n’glai chuh tâl 2 ho\ an rlău 25 rbăn n’glai chuh an ăp nu^h ân dơi chuh tâm njrăng n’gang nuh srê đo\ng. Dơi geh nău nt^m nti bah Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên, ri ta Dak Nông ho\ an [ư chuh 3 rơh, 3 rơh gay chuh n’gang lor: Rơh bôk năp lah chuh an ăp nu^h ta xã geh nu^h ji, [ư ntơm bah khay 7 tât khay 9 năm 2020. Rơh 2 lah chuh an ăp nkuâl geh nu^h ji kơt Dak Rlâp, Dak Glong, Krông Nô n’hanh Tuy Đức ntơm bah khay 9 tât khay 12/2020. Rơh 3 ntơm bah khay 1 tât khay 6 năm 2021 chuh n’gang lor an le\ rngôch nu^h [on lan ntơm bah 2 khay deh let lơ.

            Nău an chuh n’gang gay njrăng n’gang nuh srê ji ndâr pưm ko ta Dak Nông ho\ mâp moh ndơ jêr jo\t mêh wa?

            Wa Ê Ban Thanh Sơn: Tâm trong an [ư chuh njrăng n’gang nuh srê tâm ban kơt nău kơi ntop chuh n’gang tay bah bộ Y tế ri tă bah mhe aơ ntoh ăp nău ji ndâr pưm ko n’hanh ăp ndơ nkoch trêng nău lư nkoch âk mpeh nkô| nău dja đo\ng, nău g^t êng bah nu^h [on lan ue\h lơn, râng chuh n’gang ăp to\ng lơn, nê lah trong dơh kơl an ăp ntu\k kan dak si râng njrăng n’gang nuh srê rơh dja. Yơn lah ăp  nu^h ji rgum ta ăp nkual rnoi mpôl đê|, ma tâm nê lah nu^h [on lan rnoi Mông lah nu^h dah ro\ng ntrơn du lăp, gu\ rêh ta nkual yôk nor prêh jru ngai jêng rnăk khân păng gu\ rêh ta nê ho\ ngai đah nhih dak si hôm, gung trong hăn jêr jo\t. Yơn lah, trong nchrăp bah n’gâng kan dak si lah khân păng mô hăn tât đah he ri he hăn tât đah khân păng. Du đêt xã ta n’gor Dak Nông, cán bộ dak si ho\ lăp tât [on lan bah nu^h Mông gay kâp chuh an to\ng n’glai. Nău way khân păng hăn luh mir, mô gu\ ta jay, mô ho\ kơp khay dja lah khay mih jêng pah kan chuh n’gang gay njrăng n’gang nuh srê tâm rơh dja du\t krit jêr ri nê lah nău jêr jo\t bah oh nô.

            Hơi wa, ta Dak Nông mhe aơ geh âk nkual mô dơi tât mpeh chuh n’gang, lah nkô| jêng tât njrăng n’gang nuh srê ji ndâr pưm ko ntoh luh n’hanh ntưp rêng ngăch. Let năp tay n’gâng kan dak si mhâm an [ư gay Dak Nông n’hao rnoh âk geh nu^h chuh n’gang tâm ăp nkual dja lah êng n’hanh lam n’gor lah nsum mêh?

            Wa Ê Ban Thanh Sơn: Ntơm bah ăp năm 2004, Dak Nông lah n’gor du\t hvi, nu^h [on lan gu\ srang jêng geh du mpôl mô đêt lah nu^h [on lan dah ro\ng ntrơn du bah Bắc lăp hôch njêng ntu\k [on lan gu\ dơn khân păng nơm dơm g^t. Tâm rnôk hăn ntrơn du joi sa ri khân păng leo nđăp ma oh kon n’hanh mô ho\ uănh khlay tât dak si, mô dơi chuh n’gang… ăp rơh kơn nê hao têh jêng n’hanh ntlơi mô hăn chuh n’gang. Ntu\k khân păng gu\ rêh ho\ ngai hôm jêng khân păng du\t rnam hăn chuh n’gang. Bol ma mhe aơ n’gâng kan dak si ho\ an [ư chuh n’gang hăn bah dih nhih dak si yơn lah mô ho\ dơi ăp to\ng lam ơm. Du nkô| đo\ng lah săk nu^h [on lan nơm mô ho\ g^t êng lah chuh vaccine ns^t ngăch dăng an rnăk wâl, oh kon gay njrăng n’gang nuh srê ntưp rêng. Let năp tay n’gâng kan dak si an [ư du đêt nău kan nkoch trêng na nê| âk lơn, hăn ndrel đah nuh srê ji ndâr pưm ko ri hôm ntoh tay đah nuh srê Covid-19, yor kơt nê| nkô| nău an gu\ srang êng nău rêh geh du gâl khuch tât nău kan nkoch trêng na nê| bah n’gâng kan dak si đo\ng. Bol ma kơt nê| trong hăn dơi jo\ jong bah n’gâng kan dak si mbra r[o\ng tât trong hăn nkoch trêng na nê| âk lơn n’hanh mbra [ư ma ăp trong nsum mpôl, n’gâng kan ta ntu\k tât mâp nu^h [on lan ma du trong [ư nê nơh mô lah ma trong [ư nkoch trêng ma trong [oh ngơi, mô lah ăp rơh nkoch bri ma nu^h kan dak si thôn, [on…Gay mbơh g^t an nu^h [on lan  du đêt nău lư khlay mpeh nkô| nău chuh n’gang.

            Ơ dăn lah ue\h wa!

            Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| way nkoch mpeh njrăng n’gang nuh srê ji ndâr pưm ko ta n’gor Dak Nông. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt tay nău ngơi bu nong tă bah Radio nău ngơi Việt Nam.

Nu^h rblang: Thị Đoắt