VOV4.M'nông: Aƀaơ, công nghệ thông tin (CNTT) dôl hun hao ngăch, dơi dŏng tâm nău rêh, rgop khlay tâm hun hao wăng sa, văn hoá, rêh jêng kon nuĭh...ta mpeh yôk yang, nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆ bol dôl hôm lah nkual rđŭng tâm trong tât đah nău lư tă bah nău hun hao, dŏng công nghệ thông tin mô hŏ âk yơn mô đêt kônh wa, lơn lah băl mom hŏ nănh dŏng công nghệ thông tin gay rgâl trong hun hao, nsĭt tay nău dơi tam uĕh.  

Nău nteh kônh wa n'hanh băl mpôl dôl djăt mpôl hên rhôp tay bah du rơh live Stream tăch ndơ ta mạng internet bah yuh Hà Thị Trình, rnoi Thái xã Chiềng Hặc, nkuâl Yên Châu, n'gor Sơn La. Ăp nar kêng dŭt năm, lah ăp nar klêh donh ndơ tuch tămn ta âk nkual. Ta ăp nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆ Tây Bắc, ăp nar ƀon lan nkre ndăn tôch chè rêh, rôk bum, ăp mir play wai rlơ̆ khay, ba mƀêk mir mô lah ăp mbŭch ƀăng nse mhe luh, nkre he nơm nchih mbơh êng ta ntŭk ndranh tăch ndơ điện tử, mô dơn nê he nơm live Stream êng nkoch n'hơ ndơ geh ƀư kah khlay êng, buăt nthoi đah nuĭh rvăt. Hà Thị Trình nkoch mpeh pah kan tăch ndơ online bah he:

“Ntơm bah rnôk tăch ndơ an tât rnôk ƀư online ri gâp saơ dơh, n'hanh dŭt uĕh ta rnôk he geh bu dăn rvăt ri he mơ klêh play. Nău blău live stream ri he ân nti êng dơm. He uănh dŭt âk ăp nău bu live stream. Djăt ma uănh bre ri he mbra ƀư dơi."

Lôch hăn ôp uănh bah Ủy ban Dân tộc năm 2017, nău tât đah máy vi tính n'hanh internet bah ƀon lan nuĭh rnoi mpôl đê̆ hôm đêt, rnoh âk geh máy tính, nuĭh gĭt dŏng máy tính n'hanh geh nthoi internet tâm ƀon lan dŭt đêt. Ndơ dŏng công nghệ thông tin mô hŏ dơi rdâk njêng ăp tŏng n'hanh nkrum lam lĕ rngôch tât ăp nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆, ƀư mpăng đêt nău dơi tât, dŏng nău lư ta internet bah ƀon lan. Tơm nuĭh kan công nghệ thông tin bah nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆ hôm đêt n'hanh mô hŏ lăng hăr blău, prăk ntuh kơl rdâk njêng ndơ dŏng mô hŏ tŏng đah ăp nău rgâl ngăch bah công nghệ thông tin dŏng tâm ăp trong kan....

Ntơm bah nê, Ủy ban Dân tộc hŏ dăn đă Chính phủ an ƀư âk trong nkra đah nău ŭch lah n'hao nău dơi dŏng âk công nghệ thông tin, rhŏ dŏng, ntop kơl, mbơh nti hun hao wăng sa- rêh jêng kon nuĭh; nkoch trêng, mbơh gĭt jru hvi, n'hao nău gĭt êng, đăp mpăn rnă njrăng an ƀon lan nuĭh rnoi mpôl đê̆. Aơ lah du trong ƀư gay ntrŭt ntrôl nău đăp mpăn nău dơi tât nău lư bah ƀon lan nuĭh rnoi mpôl đê̆.

Gay hun hao wăng sa- rêh jêng nuĭh rnoi mpôl đê̆, ân rgum tâm ƀư njêng geh ndơ tăch; n'hao âk ăp nău rhŏ dŏng. Ăp trong kan dja ân pơk uănh nău lư mpeh nchroh trôk nar, khay tuch tăm, rnoh khlay ndơ, ndơ tăch bŭm biăp play do...Yor kơt nê̆, công nghệ thông tin mbra lah trong ƀư khlay gay ƀon lan nuĭh rnoi mpôl đê̆ tât ngăch, geh nău tam đah ntŭk tăch rgâl, nău lư tơm ngăch, geh rnoh nkrum lam lơn gay kơl kônh wa wât di mpeh trong kơl bah Đảng n'hanh Ngih dak; ntrôl rŭch ăp nău lư djơh bah mpôl mhĭk djơh ƀư khuch tât rnă njrăng chính trị, đăp mpăn lam nău rêh jêng tâm nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆.

Tĭng ƀư nău rđău đă bah Chính phủ, âk n'gor, nkual nkual ƀon têh nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆ nsĭt tay âk nău dơi, lơn lah tâm năm 2021, năm bah rgâl mbrô. Ta Ninh Thuận, ăp năm mhe aơ, ƀon lan ta ăp thôn hŏ geh ndơ ma tât nău lư bah Internet. Lôch nê nuĭh ƀon lan ta ăp nkual jêr jŏt, nkual jru nkual ngai bah n'gor hŏ kơt nti, dŏng ăp nău gĭt blău bah Internet tâm nău kan nkre đah ăp trong ntĭt leo tâm di đah nău geh wăng sa ta ntŭk.  

Nô Ja Kia Mạnh, rnoi nuĭh Raglai, lah nuĭh lor bôk năp ta xã Phước Thái, nkuâl Ninh Phước tăm ba tĭng trong ntĭt leo “1 di, 5 n'hŭch", lôch pơk uănh Internet, nô Mạnh gĭt lah ta ăp n'gor êng ƀa ƀă, âk nuĭh ƀon lan hŏ dŏng trong srih tăm ba ma máy jêng nô Mạnh hŏ srih tăm ba ma máy rgâl bah hôm an srih tăm ba đah ti way kơt ơm ntơm nơh. Nơm geh trong ƀư dja, nô Mạnh n'hŭch geh 50% rnoh huach ntil. Trong ntĭt leo dja mô dơn hŭch đêt prăk kan bôk năp, ma hôm an săk geh âk, kơl ƀon lan ntop geh tay wăng sa âk lơn đŏng.

“Tât n'hanh djăt dơi ta xã geh pơk Internet nsum lam ƀon lan, ntơm bah nê gâp hŏ tât xã n'hanh pơk Internet gay kơt nti ăp nău tă ơm gĭt kan, trong ntĭt leo ƀư bah ăp n'gor êng ƀa ƀă gay dŏng tâm nău kan tuch tăm ta rnăk wâl. Lơn lah bôk nău kan "1 di, 5 hŭch" ri ăp ntŭk êng ƀa ƀă hŏ ƀư bah ơm hôm, yơn đah ƀon lan rnoi Raglai mpôl hên lah mô hŏ gĭt n'hanh rƀah gĭt mpeh bôk nău kan 1 di, 5 hŭch. Gâp hŏ ƀư n'hanh săk geh dŭt âk”

Đăp mpăn nău dơi tât nău lư an ƀon lan nuĭh rnoi mpôl đê̆ lor bôk năp lah ân njêng dơi trong gĭt lư ntop kơl ƀon lan nuĭh rnoi mpôl đê̆. Trong ntop kơl nău lư dja bah âk trong, yơn lah nău dŭt khlay, dŭt ngăch n'hanh âk ding, dŭt âk mpưm lah bah Internet. Dŭt rhơn lah, tĭng du nău ôp uănh mhe aơ, ta mpeh dŏng Internet năl geh rnoh âk nuĭh rnoi mpôl đê̆ dŏng hao dŭt âk. Aƀaơ geh tât 61,3% rnăk nuĭh rnoi mpôl đê̆ geh dŏng internet (wifi, cáp mô lah 3G), hao tât 54,8 % rđĭl đah năm 2015 (dơn geh 6,5%). He mbra dơi lah aơ lah njuat hăn hun hao dŭt âk tâm nău tât nău lư ta nkual nuĭh rnoi mpôl đê̆./.   

Hoàng Thái/VOV4- Nuĭh rblang: Điểu Thân