VOV4.M’nông – Nsưng Kpan, ch^ng gong, gâr ntô rpu…lah ăp ntil ndơ du\t bên đah nu^h Rđe ta Tây Nguyên, ăp ntil ndơ do\ng geh nău khlăy êng êng, yơn le\ rngôch geh bên tâm nău rêh nău do\ng bâh nu^h [on lan ta ntu\k. Tâm ne\, gâr ntô rpu dơi ua\nh lah ndơ huêng khlăy ns^t tay nău đăp mpăn n’hanh săk lăng dăng ngăch an nu^h geh păng.

Nu^h [on lah geh nău mpring “Rpu kh^t n’glơi ntô, bu kh^t n’glơi an nău lư”, rnôk rpu kh^t, bu plôk ntô gay ntă gâr, ntô ue\h ri nâp, rnôk tu\r nteh du\t têh, ntô m’h^k ri gâr ngăch djơh, nteh mô n’gôr. Rnôk sreh rpu, bu plôk ntô mbrơi mbrơi ntô rpu gay mô sat, plach le\ poăch krêp ta ntô, trăm đah dak klo, jêh ne\ ih duh nar an ntô soan, mô dơi ih kro ir ntô mbra dăng mô dơi rvêl. Lah bah năp ne\ le\ geh ntô bah rpu nkoăng rvêl ntă du bôk gâr hôm, ri ta lễ hội bah kơi bu sa rpu me gay so\k ntôl ntă rvêl bôk gâr bah kơi.

Bu ranh Y Cơ H’wing, xă Ea Tul (nkuălk Cư M’gar) an g^t, ntă rvêl gâr đah du ntil ntô rpu dơi đo\ng, yơn nteh bah pơng mô ngu\r, mô nteh đah gâr dơi ntă rvêl ntô 2 mlâm rpu êng êng. Lah rpu me ri bu mbra săch rpu mô ho\ deh kon, yor ntil rpu aơ ntô mbra ue\h lơn. Gâr 2 ntô rpu nău tâm rgop ue\h đah bah dâng-bah lơ, neh-trôk, way têh bah 1 tât 1,5 mét t^ng tâm nău geh bah t^ng rnăk wâl ma têh gâr mbra êng êng. Rnăk wâl geh sâm ndro\ng way do\ng ăp gâr têh lơn, nkre rlêm dơi yông ta ntu\k bôk bah n’gâr.

Gâr way hăn ndrel đah jay nhih bah nu^h Êđê, dơi n’gân ta Jhơng (rnơl n’ha\ jong) n’gân mpeh bah lơ, êp mpir jay. Ăp nu^h dơi hăn ntă ntô gâr an nu^h g^t tu\r, way lah ăp bu ranh [on, kô ranh [on. Nu^h tu\r gâr lah bu klô, nsoh kho ao way ơm nu^h Êđê, geh nău m^n nău rêh ue\h n’hanh g^t wât mpeh ăp nău way ơm bah rnoi nơm. T^ng tâm ăp lễ hội ma gu\ n’hanh tu\r gâr mbra êng êng, tu\r t^ng rơh mô lah du ru\t…

Đah nu^h Êđê, gâr lah du drăp ndơ huêng phan, pơng kơt du mpa rêh tâm jay, yor r^, rnôk ndơ\ gâr tâm jay, an [ư brah gâr. Rnăk wâl jêr jo\t ri sa su\r, djiăr mô lah ndrôk gay [ư brah, hôm rnăk wâl sâm geh [ư brah đah du mlâm rpu nkoăng. Gâr way dơi do\ng tâm ăp nar lễ rhơn to\ng khay, [ư săk têh ndăm, oh kon nti g^t blău, rhơn [ư săk bu ranh, to\ng năm deh… du nău du\t khlay ta gâr bah nu^h Êđê lah dơi tâm rgop đah ch^ng, jêng nău tâm rnglăp ndrel đah 2 ntil nău nteh, ne\ lah nău tâm rnglăp đah nău rêh nsum mpôl.

Nu^h bu ur Êđê đah gâr bah rnăk wâl nơm

Bu ranh Ama H’Bích, nkual têh Buôn Hồ nkoch, ntô rpu le\ hăn ndrel dâng âk nău rêh đah nu^h Êđê, bah rnôk deh tât rnôk roh geh nteh gâr uănh saơ. Le\ rngôch ăp nar rhơn, kon, sau têh jêng tâm rnăk wâl, ranh jă rmôt ch^ng bah [on hăn râng, săk bu ranh nơm lah nu^h tu\r gâr tâm ăp nar lễ ne\ gay dăn an nău ue\h lap. Geh gâr tâm jay, bu ranh saơ ue\h lăng n’hanh [ư sa lap đê|. Gâr hôm lah ndơ lap tam mât njrăng b^ch dâm an ăp nu^h tam rnăk wâl, yor nê, pơng dơi an ntu\k ta n’gul đah jrô b^ch n’hanh jrô năch. Bôl nău răm mô lah rngot, gâr ntoh măt da dê, hăn ndrel đah gu\ âm bah nu^h Êđê.

Êng đah gâr ngih sam [u\t, gâr ta bôk [on, gâr 2 ntô rpu bah nu^h Êđê lah ndơ du\t khlay. Nu^h tơm do\ng mô dơi an nu^h êng ndơ\ luh bah jay nhih, yor khân pơng an lah [ư kơt ne\ du\t tih n’hanh nău mô lap mbra tât đah ăp nu^h tâm rnăk wâl. Wa Ama H’Liêng (nkual têh Buôn Hồ) an g^t, lah nu^h ndơ\ gâr luh bah dih mô lah tăch jêng lah rnăk wâl ne\ le\ djôt nău lap luh bah dih jay nơm. Lah mô lap geh nău u\nh sa [ư u\nh sa jay, u\nh sa sâr ri nu^h tơm jay an rwa\t ndơ [ư brah gâr t^ng nău [ư way ơm.

Rnôk nău rêh jêng lơ hun hao, rup gui bah ăp jay nhih nar lơ đêt ri rnoh rnăk wâl hôm e dơi mât ăp mpa ue\h tam kơt ntô rpu lơ đêt. Gay nteh gâr ntô rpu hôm ngu\r mro ta ăp lễ hội bah [on lan, âk rnăk wâl nu^h Êđê ta Tây Nguyên dôl nsrôih mât ndray gâr bah rnăk wâl nơm.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja