VOV4.M'nông: Ot ndrong lah du ntil văn hoá ue\h êng bah ăp rnoi mpôl đêt ta Tây Nguyên. Trong mprơ nkoch aơ way jo\ lôch măng ndăng ang ta jay u\nh, n’hanh geh nău mprơ an nkoch âk măng mư le\. Yor nê, nu\ih nkoch g^t blău âm nhạc nău ngơi ue\h, bôk rngok kăr…, ri an geh n’hâm soan n’hanh nău u\ch đah ot ndrong têh mư dơi nkah g^t n’hanh dơi mprơ ăp nău mprơ ot ndrong. Wa H’Nhi Buôn Yă, rnoi Êđê, ta [on Kniêr, xă Tân Tiến, nkuăl Krông Pach, n’gor bDak Lak, du hê bu ur đêt geh bu nu\ih ta Tây Nguyên geh âk ntil ot ndrong. Wa mprơ di geh rơh geh nău, knu\ng đah nău u\ch ngoay dơm; dơi joi nu\ih u\ch nti otndrong, mât ndray năp nău mprơ nkoch bah rnoi nơm. 

            Ndrih ma saơ mpôl hên, muh măt wa H’Nhi lơp saơ nău rhơn. Păng lah: “Tăng cán bộ văn hoá nkoch geh nu^h u\ch djăt nkoch ndrong, gâp rhơn ngăn, gu\ bôk mpông kâp bah ôi tât a[aơ”. Lôch nê păng leo mpôl hên ju\r jay u\nh, khôm rdôl blu\k hit u\nh n’hanh ôp “U\ch djăt moh ntil nău ndrong?”. Rnôk đă nkoch ndrong Đam Sam, păng mô mưch mach mprơ d^l.

            Ntơm bah rnôk hôm jê|, bu ur druh H’Nhi  le\ gân djăng săk he tâm nău nkoch ndrong bah bơ\, bah wa he nơm hôm. Tâm chông u\nh hit gir gir ma ăp măng nkoch ndrong, ăp nău nkoch nđơn ơm yău bah rnoi nu^h he le\ lăp tâm nuih n’hâm tâm săk bu ur jê| nê nơh hôm. Rlău 10 năm deh, H’Nhi le\ hăr g^t nkoch ndrong Dăm San, n’hanh mbra dơi mprơ nkoch t^ng nkre hôm. Djăt ma kơt nê|, rnôk hao têh, wa H’Nhi le\ hăr bơi 20 nău nkoch ndrong rđe, kơt: Dăm San, Dăm Yi, M’Hiêng…Ntơm bah rnôk bơ\ n’hanh wa s^t đah bri drô phan, tâm ăp măng rgum bah [on Kniêr, păng hôm mprơ nkoch ndrong an [on lan djăt:

            “Ntơm bah rnôk gâp hôm jê| way djăt bơ\ gâp nkoch ndrong n’hanh gâp le\ kơt t^ng jêng gâp g^t. Rnôk geh rnăk ngêt năm sa khay gâp way gu\ dăch đah ăp nu^h dôl nkoch ndrong, djăt nkoch nđơn ơm yău. Bu jă gâp ngêt ndrănh yăng, njroh mprơ yơn gâp mô u\ch, gâp dơn u\ch gu\ djăt nkoch ndrong dơm. Rnôk s^t jay gâp nti mprơ kơt t^ng. Gâp g^t âk nău nkoch ndrong ngăn. Ăp nău nkoch ndrong gâp le\ kăr ri gâp mô dơi chuêl”.

            Le\ rlău 80 lôk mir, đah wa H’Nhi ăp tơ\ nkoch ndrong lah ăp tơ\ rêh tay đah nău rêh mir ba kăl e. Păng nkoch, nu^h rđe geh nău mpr^ng lah: “Mô geh nău ch^ng, nău gong, nău nkoch ndrong kơt nău rêh sât boh, ji gloh piăng”. Ntơm nơh, lôch ăp khay [ư mir, [on lan [ư ăp nău way ngêt sa. Ăp rnôk nê, nău nteh bah ch^ng gong n’hanh nău nteh bah nkoch ndrong ho\ lăp tâm nău rêh kônh wa âk ntil nău g^t, nt^m nti kônh wa g^t tâm ro\ng, g^t tâm rong, tâm nkoch, n’hanh tâm rnglăp ndrel klaih rlău ăp jêr jo\t ntul rlong. Ndr^ a[aơ, nău rêh ho\ mbơm oi, ri rơh nu^h g^t nkoch ndrong, g^t tu\r ch^ng goh gong…nar lơn ma srang mbrơi. Ăp măng nkoch ndrong wa\r năk u\nh n’hâng nar lơn ma srang roh đo\ng, n’hanh rnoh âk mpôl tâm [on rgum djăt nkoch ndrong lơn ma rngot đo\ng.

            Wa Y Yick Byă, Groi kruanh UBND xã Tân Tiến, an g^t: ntơm nơh, du năm du\t đêt xã [ư 3-4 tơ\ gay wa H’Nhi nkoch ndrong ta jay rgum [on đo\ng. N’huach lah ntơm bah năm e tât a[aơ, xã mô ho\ geh du măng nkoch ndrong đêt. Du gâl yor jay rgum [on dơi weh [ư t^ng trong mhe, mô geh năk u\nh; du gâl yor nu^h u\ch djăt nkoch ndrong nar lơn ma đêt:

            “A[aơ dơn hôm du hê wa H’Nhi lah nu^h g^t nkoch ndrong dơm, păng kăr ăp nău nkoch kơt Ndrong Dam, Hbia Yâo, Dam San…mpôl hên u\ch [ư ăp măng nkoch ndrong gay an ăp nu^h păng djăt nkoch đo\ng, yơn jêr ngăn. Mpo\ng kon său mbra kơt nti, mô g^t âk ri g^t đêt, rơh mom ndăm tâm [on mbra djăt păng nkoch ndrong n’hanh mât ndray dơi nău ue\h văn hoá bah rnoi nu^h he.

            Du\t đêt nu^h tâm [on lan Rđe u\ch djăt nkoch ndrong, mô hôm ăp măng ndrong đo\ng, nê lah nău ngăn geh du\t rngot ta Tân Tiến. Đah wa H’nhi, păng lơn ma rngot lơn rnôk mô dơi joi nu^h nthoi jong tay nău nkoch mprơ. Le\ ma mon bu ur H’Rôbica Byă, têh kuâng tâm nău ndrong, yơn 22 năm deh nha mô kăr le\ du nău ndrong ơm. H’Rôbica nkoch, bol du\t u\ch djăt u nkoch ndrong, n’hanh g^t lah ân mât ndray nău ue\h văn hoá mha êng bah rnoi nu^h he đo\ng, yơn tă bah nău ngơi yău tâm ndrong lơn âk lah nău mpr^ng ơm yău, djăt ri tăng ue\h, ma gay wât n’hanh nkoch ndrong dơi ri du\t jêr:

            “Gâp du\t n’hao êng săk, du\t rhơn yor geh u lah nu^h g^t nkoch ndrong. U way mprơ nkoch ndrong an mpôl hên djăt du\t âk nău ndrong. U nt^m an mpôl hên trong nkoch ndrong đo\ng, yơn âk nău ơm yău mpôl hên mô dơi nkah jêng mô dơi kăr. Mpôl hên mpo\ng ăp gưl kơl gay bâr nkoch ndrong bah u gâp dơi âk nu^h g^t tât n’hanh mât ndray dơi”.

            Mô hôm geh măng ndrong le\ ma [on njôm wa\r bah meng năk u\nh gir gir hit tâm jay jong, ta [on he mô lah ta [on êng [a [a\. tâm trôm jay jê| bah păng nău way ơm bun mbu\ch long n’hâng gay wơt ăp nu^h u\ch djăt nkoch ndrong n’hanh nu^h u\ch nti nkoch ndrong. Wa H’Nhi nkoch:

            “Gâp u\ch nkoch ndrong ntu\k âk nu^h gay âk nu^h ndrel tăng ndrel djăt. Rnôk ăp tơ\ nkoch ndrong gâp saơ o\ r’ah. Nar jo\ jo\ ri gâp nha nkoch ndrong an ăp nu^h u\ch djăt đo\ng. gâp nha trêng nti tay yơn mô geh nu^h u\ch ro\ng. Nđơn yău gâp nha nkoch đo\ng ma mô geh nu^h kơt nti, nkoch ndrong gâp nti đo\ng ma mô geh nu^h g^t. Gâp đă nsrôih kơt nti, rnôk gâp kh^t hôm ri geh nu^h ma mât ndray tay. Yơn mô geh nu^h u\ch kơt nti.

            Nkoch mpeh nău nkoch ndrong let năp aơ tay, bâr wa H’Nhi rngot tay. Rnôk nju\n mpôl hên luh s^t, păng ndra ma kân tay nt^nh ntăn: “Moh rnoh yuh nô plơ\ tay nkah kuăl nu^h u\ch nti nkoch ndrong hăn ndrel. Gâp mbra nkoch ndrong, nt^m ndrong an. Hôm mô geh ri gâp klach lah rnôk gâp roh hôm păng mbra t^ng roh nkre d^l…”

            Đah nău ro\ng du\t n’hâm đah nkoch ndrong, wa H’Nhi Byă dôl nar nha mât ndray njâr răm năk u\nh n’hâng, kâp nu^h tât djăt nkoch ndrong n’hanh kâp nu^h ndơn mât nti tay đo\ng./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân