VOV4.M’nông:Gay tâm lăp nsum n’hanh bri dak n’hanh ntu\k gu\ rêh trôk nar djơh, ơm bah kăl e [on lan Hà Nhì ta xã Thu Lũm, nkuâl Mường Tè, n’gor Lai Châu le\ [ư njêng ăp jay mon bo\k ue\h, duh răm tâm khay sial puh, nđik aih tâm khay wai. {ư jay lah nău kan têh khlay tâm rnăk jêng [on lan du\t njrăng na nê| ntơm bah rnôk [ư jay tât lôch jêh jay. Mpông jay nău way rle mpeh luh nar, bu\t jay nsing tâm jâng yôk bah kơi, yor t^ng nău m^n bah nu^H Hà Nhì, đah r[o\ng mpông jay nê, mbra [ư an jay nâp rkâk, chrang aih, rhơn răm n’hanh đăp mpăn. Lôch rnôk sơch nar ue\h, khay ue\h nu^h tơm jay sih 3 găr ba ju\r jâng jay nt^t an nău deh rơ\, hao jêng, mbo ba ju\r geh. Rêng [ư ntơm bah ku^h jro\ng tât mon bo\k jay du\t roh âk mông nar [ư: Ntu jro\ng jay ku^h jru nklăp 1m, rdăp lu\ gay der bah l’^t mbe\ n’hanh geh rnoh nâp âk; sơch ntil neh yôk geh rnoh mpêt âk lăk đar ơm pâng lơi mbâl nklăp 40 phân, do\ng rnăy si ntâng chăt. Tâm rnôk [ư lôch, so\k tay mâng mbang tap tay tâm ăp mpir jay wa\r le\ ma bah dih n’hanh tâm trôm [ư an măt mpir lâng ue\h tâm ban n’hanh l^t, lôch nê mơ [ư rpaih jay n’hanh ntưm chor.
Wa Chu Pó Chừ, 70 năm deh, ta [on Thu Lũm, xã Thu Lũm, nkuâl Mường Tè, Lai Châu an g^t:
{ư jay mon bo\k du\t jo\, roh du\t âk mông nar, ân roh nklăp du khay mơ lôch. Le\ rngôch ăp nău kan jă oh nô tâm [on kơl nsum. Rnăk dơn n’gon piăng trău sa dơm mô kơp nar luh yor păng ho\ geh nău way ơm bah kăl e nha [ư kơt nê| đo\ng….”
Nău ue\h bah ăp jay mon bo\k bah nu^h Hà Nhì mpơl lor bôk năp mpeh măt [ư. Jay dơi rdâk t^ng rup play dru\ng đah poăn chor bôch way geh pe ndoang, geh jâng gung hvi bah năp măt jay, mô geh mpông jê|, mpông luh lăp geh đêt đo\ng, du\t âk lah dơn geh [ư du mpông pơk bah năp măt jay n’hanh [ah du ding. Trôm jay tâm pă [ư jrô b^ch t^ng rêng t^ng nău way bah ma tât kiău, ndoang nklang n’gul lah ntu\k gu\ ngêt dak njôm wa\r lam rnăk. Du gâl ndoang bah dih way [ư hvi to\ng an du mblâm nsưng an năch mô lah kon ndăm mô ho\ so\k ur tâm rnăk wâl. Jay u\nh geh ntu\k [ư mha êng, nkre lah ntu\k gu\ njâr u\nh, nkre lah ntu\k gu\ n’gon trău, nkre lah ntu\k gu\ ngêt sa, wơt năch bah rnăk wâl n’hanh nău khlay lơn lah năk u\nh [ư tâm trôm jay tâm rnôk n’gon trău n’huk u\nh mbra [ư an jay nâp ue\h t^ng mông nar.
Trôm jay bah nu^h Hà Nhì mô n’gâng bàn thờ n’hanh ngan nhang, yơn ntu\k mbah brah du\t huêng khlay, lah nu^h i tih mbra geh rmal t^ng nău way bah rnoi nu^h. wa Chu Xé Lù, Bí thư Đảng uỷ xã Thu Lũm, nkuâl Mường Tè, an g^t mpeh ntu\k [ư mbah brah tâm rnăk nu^h Hà Nhì.
“Đah nu^h Hà Nhì u che, me bơ\ gu\ ta ndoang mpeh luh nar, kon [ăn, kon druh n’hanh ăp mom său gu\ ndoang mpeh nhâp nar. Hôm ntu\k [ư brah ri sơch tơm sa so\ng ue\h mô geh tu ndru\ng chuh sa, lôch nê tanh du mblâm njơ yông kalơ n’hanh chu\t ta ndoang nu^h tơm jay, r[o\ng mpeh măt nar luh. Ndơ [ư brah lah du ngan poăch, du đêt piăng n’hanh ndrănh, nu^h Hà Nhì mô mpoh nhang”.
Nar lăp jay mhe bah nu^h Hà Nhì du\t dơh đo\ng, mô [ư nău way mpoh nhang kơt ăp rnoi nu^h êng [a [a\. Rnôk [ư lôch, nu^h tơm jay [ư du tơ\ rho\ piăng trău jă oh nô, băl mpôl, [on lan tât ngêt sa. Nu^h rhơn rcho\k ndrănh, nklâm phe, nu^h an djăr, uănh nău geh n’hanh nău dêh bên bah ăp nu^h tâm [on đah nu^h tơm jay. Khân păng ndrel tâm nchâm ngêt ngan ndrănh, dăn an nu^h tơm jay geh jay mhe gu\ wa\ng sa hao geh, ngăch dăng lăng soih, rhơn răm. Nău kan [ư jay mon bo\k bah nu^h Hà Nhì mpơl tâm kơl nsum lam [on, bol ma ăp rnăk êng dơi uănh lah nău kan nsum bah [on lan da dê. Ăp nău kan têh jê|, ntơm bah rnôk [ư tât rnôk hao gu\ jay mhe dơi [ư t^ng trong tâm t^ng ti luh da dê. Wa Xừ Xá Nu, [on Thu Lũm, xã Thu Lũm, năm aơ rlău 60 năm deh nkoch:
“Gâp du\t u\ch gu\ ta jay mon bo\k, yor păng tâm di đah nău way bah nu^h bri lơ. Gâp mbra mât ndray tay an kon său he”.
A[aơ, nău rêh drăp ndơ tâm ban kơt văn hoá nuih n’hâm bah rnoi nu^h Hà Nhì dơi n’hao prêh, ndơ [ư jay ơm geh, dơh dăch, âk rnăk ho\ sơch ntưm ma tôn, ma ngói rgâl an ntưm ma ja kơt ntơm nơh [ư an jay mon bo\k ue\h lơn ma nha mât kơt ơm nău way bah nu^h Hà Nhì đo\ng. Ăp trong [ư ue\h êng ơm yău ta jay mon bo\k nê lah nău du\t ue\h đah nu^h u\ch hăn joi g^t n’hanh way dơi ăp rơh kơn nu^h Hà Nhì mpư n’hao./.
Nu^h rblang: Điểu Thân
Viết bình luận