VOV4.M’nông:  Đah nu^h Rđe ri jay rot jay jong lah du rnăk têh, ntu\k nkre đah âk rơh kơn, rnoi deh keh na. Aơ mô dơn lah ntu\k gu\ rêh êng dơm ma hôm lah ntu\k mât ndray nău way ơm văn hoá, nău way ôp brah lah yang bah nu^h Rđe.  

            Jay rot jay jong lah ntu\k gu\ rêh bah âk rơh kơn tâm du rnăk nu^h Rđe. Rnăk lơn ma âk nu^h ri jay lơn ma jong. Yor kơt nê|, gay [ư jêng du mblâm jay way jo\ nklăp 1- 3 khay. Si [ư jay rot jay jong way lah si nâp ue\h, lơn lah si n’ger, cà chít... yor ăp ntil tơm dja mô geh rmiăt chuh. {ư nkre đah ngâr, gle, rbu\t, ja tanh gay ma ntưm, rse reh gay ma khăt…Aê Kôl ta Buôn Tơng Jú, xã Ea Kao, nkual [on têh Buôn Ma Thuôt, n’gor Dak Lak an g^t: Tâm rnôk [ư jay, nu^h tơm jay mô dơi râng kh^t, mô sa djăr kh^t năm; bu ur mô dơi u\m bôk rjai so\k, klay mô dơi ntưm chor. Lah geh tih, nu^h tơm rnăk mâp âk nău tât mô lap, kop ji…

"Lor rnôk [ư jay rot jay jong, bu mbra ôp lor du yăng ndrănh ho\ nchrăp lor bah năp (Rđe kuăl lah "Wah  ceh kpiê"). Lôch nê mbra nchrăp ku\k kău n’hanh ăp ndơ do\ng nchrăp hăn [ư jay rot jay jong. Yơn lah rnôk nê saơ geh kop kâl mô lah bêh hăn rkăng trong ri mbra mô hôm hăn tay đo\ng ôh yor nău dja mbơh g^t lor nău mô ue\h jêng bu gu\ ta jay. jay rot jay jong way [ư t^ng Bắc –Nam du\t nđik ue\h tâm khay wai n’hanh n’hu\t răm tâm khay sial puh. Nu^h Rđe du\t wer [ư jay t^ng trong luh nar- nhâp nar, yor r[o\ng mpeh dja dơn [ư jay môch an nu^h ho\ roh dơm”.

Che Aê Hiêm ta Buôn Tring 2, phường An Lạc, thị xã Buôn Hồ, n’gor Dak Lak an g^t tay:

“Lor rnôk [ư jay rot jay jong nchrăp si, rbu\t ja, rse reh, lôch nê kuăl jă ăp nu^h tâm [on ndrel nsum suan kơl [ư jay. Ta jro\ng jay rot jay jong mbra to\ dak tơm breng đah nău u\ch ns^t tay nău lap geh ndro\ng, le\ ma rnăk wâl ngăch dăng lăng soih. Ăp nău kan bah kơi nê mbra ntưm rbu\t ja, [ư nching mpir”.

Rnôk ho\ nchrăp to\ng ndơ [ư, rnăk dơn sơch nar lăng khay ue\h, n’hơr ndơ an ôp brah lah yang lor rnôk rdâk jay. Che Aê H'Nhem ta Buôn Ea Sut, thị trấn Ea  Pôc, nkuâl Cư M' Gar, n’gor Dak Lak an g^t: jay rot jay jong bah nu^h Rđe dơi [ư lơn âk ma si, ngâr gle ăp ntil. Êng chor way ntưm ma ja mbâl rlău 20 cm. I nkơng prêh rlău măt neh nklăp du mét, bah dâng nâm rôm an soih aih n’hanh lơn lah ntung gung mô geh du rnoi nu^h êng [a [a\ dơi geh:

"Jay rot way geh ntung gung hao da dê. Ăp rnăk I jêr jo\t ri [ư ntung gung bah tơm si ngăn dơm. Ăp rnăk geh ndro\ng ri geh ntung gung me, gung dăm dơi trah mon rup bar ding toh me n’hanh măt khay pôch.  

            Nău mha êng bah jay rot jay jong Rđe lah geh bar ntung gung. “Ntung gung dăm” bah kiău an bu ur dơn geh du mblâm tơm si dơm, geh 5 - 7 mbah gung. “Ntung gung me” bah ma an bu klô, bah chông geh trah mon rup bar ding toh me n’hanh khay pôch. Gay [ư dơi ntung gung dja dơn geh ăp nu^h bu ranh blău, ăp nu^h geh nsing nơm, ân ôp ma bôk su\r. Che Aê  Hiêm ta Buôn Tring 2, phường An Lạc, thị xã Buôn Hồ, n’gor Dak Lak an g^t: Ntung gung bu klô t^ng nău Rđe lah "Ênan blah đang" đah nkô| hôr nkah ăp nu^h way nkah g^t s^t n’gl^ng n’hâm suan bah nu^h bu ur, nu^h tơm me bah rnăk wâl.   

"Ntung gung hao jay jong du ding an bu klô, du ding an bu ur. Ntung gung an bu klô ri geh rup toh me. Nău dja nt^t an nău way t^ng ur. Oh kon t^ng rnoi deh me. Bu klô jăt t^ng ur mbra gu\ ngai đah me bơ\. Rnôk kon druh so\k sai, jay dơi nthoi jong gay [ư ntu\k gu\ an ur sai mhe. Lôch nê tât rơh mon bu ur, jay rot nthoi jong tay đo\ng jêng geh ăp jay jong tât 100m mô lah jong rlău nê đo\ng jêng kuăl lah jay rot jay jong. Kăl e nơh neh ntu hôm hvi jêng [ư dơi ăp jay jong kơt nê| gay an âk rơh kơn ndrel gu\ nsum.”

            Jay rot jay jong geh ăp mpông jê| sol aih tâm [ah tâm ban nsum gay nđik aih sial n’hanh sol ang măt nar lăp. Nduang bôk năp du\t hvi, kuăl lah gah (jrô wơt năch). Tâm jrô năch geh n’gân nsưng jong kpan nklăp 10- 20m (bah ma), ntu\k ăp nu^h gu\ tu\r ch^ng goh gong. Ta aơ way [ư ăp rơh wơt năch, [ư ôp brah lah yang, ngêt ndrănh sa djăr rnôk rnăk geh nar khlay mô lah [ư uănh goh ch^ng gong. Aơ hôm lah ntu\k b^ch bah ăp bu klô ndăm an tât rnôk so\k ur. N’hanh hôm gâl [a [a\ bah rot jay lah nduang ôk, lah ntu\k gu\ rêh nsum bah du rnăk gu\ nsum âk nu^h. Ăp rnăk geh du nduang mpir rgăn êng n’hanh năk u\nh êng.

Kêng du\t bah rot jay lah năk u\nh nsum bah jay rot. Ndơ do\ng kan lơh mir jan ba, gu\ rêh an bah kơi jay mô lah chu\t bah trôm chor jay. Che Aê H'Nhem ta Buôn Ea Sut, xã Ea  Pôc, nkuâl Cư M' Gar, n’gor Dak Lak an g^t: Kăl e, geh ăp jay rot jay jong dơi nt^t “Jong kơt nău nteh ch^ng n’gloh”, yor dâk bah bôk jay goh gong ri tât kêng du\t jay hôm tăng rvơch rvơch dơm, luh bah dih jay lah mô hôm tăng saơ nteh du ntil đo\ng.

“Tâm jay rot jay jong bah nu^h Rđe ăp rơh kơn ndrel nsum gu\ rêh, geh ăp rnăk g^t tâm ro\ng kon său ri mô dơn ăp rnoi deh dơm ôh, ma hôm ăp rnoi Êban, Ayun, Mlô…jêng geh ăp jay du\t jong. Jay jong dơi [ư lôch lah nơm geh tâm ăp nu^h blău weh [ư tâm [on; le\ rngôch ăp nu^h ndrel nsum suan rdâk njêng. Lôch jêh [ư jay mbra [ư ôp brah lăp jay mhe, nu^h tơm jay mbra jă t^ng rnăk tât rhơn lăp jay mhe”.

Ăp bu ranh [on, nu^h g^t blău nkoch: a[aơ mô hôm geh ăp mblâm jay rot jay jong kơt nê| đo\ng ôh yor âk nkô| nău, neh ntu mô hôm geh âk, si gle hôm đêt đo\ng, mô hôm geh nu^h blău weh [ư dơi ăp jay rot jay jong đo\ng. Yơn lah, jay rot jay jong hôm ndjôt tâm săk he nơm rnoh khlay way ơm n’hanh văn hoá bah nu^h Rđe đo\ng./.

Nu^h rblang: Điểu Thân