VOV4.M’nông – Ăp nar du\t năm 2020, hăng rhiăng kon geh geh [ah hot ta yoi ta lam n’gor Dak Lak lah êng n’hanh lam nkual Tây Nguyên lah nsum kơt rhơn tâm nău ue\h lăng rnôk dơi rek an dơm. Nău [ư geh nkô| aơ yor Tơm prăk nkrem kơl kon se n’gor Dak Lak tâm rgop đah rmôt kan Operation Smile Việt Nam n’hanh Ngih dak si nkual Tây Nguyên [ư.

Đah nău u\ch ns^t tay muh măt ue\h, bâr gơm m’ak, ue\h lăng an ăp oh jêt mô lap, tâm khay 12 năm 2020, Tơm prăk nkrem ntop kơl kon se n’gor Dak Lak tâm rgop đah Operation Smile Việt Nam, Ngih dak si nkual Tây Nguyên le\ [ư bôk nău kan but uănh n’hanh rek an dơm an kon se geh [ah hot ta yoi bah 7 n’gor Miền Trung-Tây Nguyên. Aơ lah rơh tal 6 na nao Rmôt kan Operation Smile tâm rgop đah prăk nkrem ntop kơl kon se n’gor [ư bôk nău kan aơ. T^ng ne\, geh nklăp 150 kon se geh [ah hot mbung ta Gia Lai, Kon Tum, Dak Lak, Dak Nông, Lâm Đồng, Khánh Hoà, Phú Yên dơi but uănh. Ăp nu^h to\ng ăp mbra dơi rek an dơm ta Ngih dak si nkual Tây Nguyên. Ăp nu^h rek dơi [ư yor ăp nai dak si bah ngih dak si đại học Y Dược nkual [on têh Hồ Chí Minh, Ngih dak si Răng-Hàm Mặt Trung ương (Hà Nội), Ngih dak si Răng-Hàm Măt Trung ương (TP Hồ Chí Minh, Ngih dak si Hữu Nghị Việt Nam-Cu Ba, Ngih dak si Trung ương Quân đội 108, ngih dak si Hữu nghị Việt-Đức... Rlău ma ne\, bôk nău kan hôm ntop kơl prăk hăn, gu\ sa an nu^h ji n’hanh nu^h rnăk wâl tâm rnôk rek.

Wa Đặng Thị Hậu ta nkuăl Krông Búk, n’gor Dak lak mô mpôn nău răm rhơn rnôk mon bah wa dơi bôk nău kan săch rek an dơm. Wa Hậu rhơn nkoch:

“Geh bôk nău kan aơ rnăk wâl gâp saơ du\t rhơn, ue\h lăng. Lah ue\h bôk nău kan le\ ns^t tay bâr gơm an mon n’hanh rnăk wâl gâp.

Nău ma ăp nu^h bơ\, nu^h me geh kon koet nte [ah hot ta yoi rvê ngăn mô di lah klach săk soan ma lah rnôk têh, kon se mbra g^t wât ăp nău mô ue\h ta măt. Nău mô ue\h aơ [ư khân pơng prêng, klach, ji nuih êng săk nơm, mô janh tâm rnglăp đah nsum mpôl n’hanh jêng nău mbak jâk an kon nu^h. Bôl ndr^, mô di me bơ\ dơi ndơ\ kon hăn săm yor prăk rek mô đêt. R^ng du hê rek roh nklăp 6-7 rkeh prăk. Yơn t^ng tâm nu nău [ah hot, kon se dơi an rlet rlău âk tơ\ rêk mô lah rek gay geh săk rnglăy ue\h ngăn. Yor nê, rnôk g^t geh mpôl nai dak si rek kơl an joi tay bâr gơm an kon se koet nte, du\t âk me bơ\ le\ mô  rvê trong ngai gay ndơ\ kon tât ban mông but uănh, rek.

Nô Lương Ngọc Trung ta nkuăl Krông Năng, n’gor Dak lak nkoch tâm nău răm rhơn:

“Nău wa\ng sa rnăk wâl du\t jêr jo\t, mô to\ng săm an kon. Rnôk g^t bôk nău kan lo\ng bôk tôr aơ dơi kon oh kon, oh saơ du\t răm rhơn, ăp nău nai dak si du\t n’hâm. Nar aơ tăng kon ntơm dơi ngơi 2 hê ur sai du\t rhơn, mpo\ng kâp nău ue\h lăng an kon gâp”.

Dơi g^t, ta n’gor Dak Lak geh rlău 4.000 kon se koet nte, ji play nuih bah ndul me, koet nte jâng ty, mpeh măt, [ah hot ta yoi, âk ntil koet nte n’hanh ntưp ăp nău ji jêr bah êng. Bah năm 2014 tât a[aơ, Rmôt kan Operation Smile le\ tâm rgop đah Tơm prăk nkrem kơl se n’gor, Ngih dak si n’gor Dak Lak rek lôch ue\h an bơi 1.000 kon se geh [ah hot ta yoi ta lam n’gor, đah rnoh prăk rlău 5,5 rmen prăk.

Ta nar but uănh, rnôk kon se to\ng ăp nău dơi geh: kon se geh [ah hot ta yoi rnôk to\ng 6 khay deh, jâk bah 8kg let lơ; kon se [ah hot ta yoi to\ng 18 khay deh, jâk bah 10-12kg let lơ. Kon se mô geh nău ji bah ndul me kơt play nuih, động kinh, hiăn... n’hanh mô geh kop ji mô lah ăp nău ji bih grăi tâm rnôk but uănh ri mbra dơi an rek.

{ah hot ta yoi n’hanh [ah hot mbung way hăn ndrek tâm rnôk jêng nu^h n’hanh hun hao mô ue\h bah rnăn kon, jêng tât rgâl muh măt bah kon se. A[aơ mô ho\ dơi năl na nê| nkô| nău [ư nău aơ yơn âk nu^h m^n njêng an lah yor tâm tưp rêng n’hanh nkô| nău ntu\k ntô gu\ âm. Way ta yoi dơi jêng tâm n’gul pơh tal 4 n’hanh tal 5, kang bah lơ dơi jêng tâm n’gul pơh tal 7 n’hanh tal 8 bah bu\n. Ta rnôk aơ lah ăp nkô| nău bah dih [ư mô ue\h tât bu\n mbra geh [ah hot ta yoi, [ah hot kang kơt: me ntưp kaman rubela, năm..., do\ng vitamin A mbăn, mơng ngêt ndrănh, hât; Ngêt sa kah mô to\ng axit folic, vitamin B6, B12; [a [ơ mâp đah ntu\k ntô gu\ âm, hoá chất khih... koet nte aơ mô knu\ng khuch tât săk jăn, [ư kon se đit prêng, mô janh tâm nău rêh ma hôm khuch tât nău mbơh ngơi, ngêt sa, djăt, khuch têh tât nău hun hao mpeh săk jăn, nău m^n bôk rngok n’hanh nti nsơm, wât nău  nti bah kon se.

Gay njrăng n’gang kon se ntưp [ah hot ta yoi, [ah hot kang, bu ur bu\n an uănh m^n tât ndơ kah, pah kan tâm di. Ntop to\ng axit folic n’hanh ăp vi chất; dêr pah kan tâm ntu\k ntô gu\ âm khih djơh; Chuh to\ng ăp, di nar; but uănh nđoi ur sai gay njrăng dêr ăp nău ji kơt koet nte ntưp rêng an kon.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja