VOV4.M’nông: Kon se deh ê to\ng khay, mô jâk săk geh deh bah năp 37 pơh ndrel jâk tâm dâng 2,5 kg. Kon se ê to\ng khay, mô jâk săk nkri tât nau rêh tă bah rnôk mhe deh ma hôm khuch tât n’hâm soan, nau hao têh bah săk jăn, nuih n’hâm jêh aơ. Yor ri, ăp me ân geh uănh gi\t ân kloh rnôk bu\n, [ư me ân đăp mpăn, nchrăp njrăng lor ăp nau tât deh ê to\ng khay, mô jâk săk.

Ti\ng nau pă dăp, kon se deh ê to\ng khlay geh 4 ntil: Deh kon la ir (ntơm 34 tât 36 pơh 6 nar), deh kon tâm di khay (ntơm 32 tât tâm dâng 34 pơh), deh ê to\ng khay (tâm dâng 32 pơh), deh du\t n’hâm nse (tâm dâng 28 pơh). Kon se mhe geh đê| khay ri lơn ma khuch tât nau rêh.

Ti\ng ntu\k kan dak si lam ntur neh, ăp năm tâm lam ntur neh geh nklăp 4 rkeh kon se khi\t, tâm nê nklăp 60-80% kon se khi\t yor deh ê to\ng khay. Tâm Dak Lak, bol ma ê geh rnoh kơp ân to\ng, yơn Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên ăp năm rnoh kon se deh ê to\ng khlay, mô jâk săk geh săm tâm Khoa hồi sức Cấp cứu Nhi ndrel Kon se mhe deh geh ntơm 15-20% tâm rnọ kon se geh săm tâm khoa. Ti\ng nai dak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Kruanh Khoam 2 năm êp aơ, nau kon se deh nse, mô jâk săk geh âk. ĂP nu\ih deh kon ê toi\ng khay geh săm tâm khoa ngăn lah ntơm 28 tata 34 pơh. Đah kon se mô jâk, khoa vay ndơn kon se tâm dâng 2kg, mô lah geh kon se knu\ng 5 lạng tât 7 lạng. A[aơ khoa dôl ma săm ân 20 nu\ih, tâm nê kon se 2,5kg lah 13 nu\ih, tâm dâng 2 kh lah 7 nu\ih. Nai dak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn ân gi\t:

‘ Kon se mô jâk, ti\ng ntu\k kan dak si lam ntur neh mbơh lah kon se tâm dâng 2,5kg. Lah kơp rnoh ăp năm, khoa ndơn săm ân nklăp 15-20% kon se mô jâk tâm rnoh kon se geh lăp săm. Năm 2019, phung hên nchrăp geh nklăp 18%. Hôm năm 2020 ri rnoh kon se mhe deh tâm dâng 2,5kg tâm nroh 19-20%”.

Yuh Trần Thị Hương, tâm xã Dak Gân, nkuăl Dak Mil, n’gor Dak Nông lah ngoai tâm rnoh 20 nu\ih deh kon ê to\ng khay, săk mô jâk dôl geh săm tâm khoa Hồi sức cấp cứu Nhi ndrel kon se mhe deh. Yuh Hương deh kon tâm Khoa sản, ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên rnôk bu\n mhe 33 pơh, kon păng jâk 1,6kg. jêh nê, me kon yuh geh bu ntrơn tât khoa Hồi sức cấp cứu Nhi ndre Nhi mhe deh. Bah nau but săm, ăp nai dak si năn, kon se deh ê to\ng khay, mô dăng so\ n’hâm độ 3, jêr so\ n’hâm, săk jăn brâp. Oh bê geh bu leo ro\ng săm, kơl so\ n’hâm (CPAP­) ndrle geh rong đah dak toh bah trong khu\ng (Sonde khu\ng), tâm grop nsum đah do\ng dak si kháng sinh. Tât nrôk aơ, jêh âk nar săm, kon se ho\ geh mbơm oi, ntơm mô kapa so\ n’hâm đah máy. Nkoch tat tât yuh Hương, nai dak si Lê Hữu Tú, Khoa hồi sức cấp cứu Nhi ndrel Nhi mhe deh nkoch:

‘ Kon se aơ lah kon se deh ma ê to\ng khay, deh êng, me păng rlau 35 năm, lah kon tal 5, jêh deh ri kon se brâp, mô dơi so\ n’hâm yor ri ma ân so\ n’hâm đah oxi, jêh ri leo oh bê tât săm ri oh bê hôm jêr so\ n’hâm, so\ n’hâm ma oxi. A[aơ nar tal 2 săm ri ho\ mbơm oi, ho\ dơi so\ êng n’hêm ndrel mô kâp so\ n’hâm ma di\ng oxi, nkre ân oh bê sa dak toh bah trong Sonde ndrel uănh oh bê rnôk luh bah dih mât chăm”.

Kon se deh mô to\ng khay, săk mô jâk ri khuch ngăn tât nau rêh ntơm bah rnôk mhe deh, ndrel ma nê, kon se vay geh du đê| nau ji kơt: ji play nuih, mô dăng so\ n’hâm, trong mham, duh-n’ik săk jăn, ji tâm măt…Kan săm, mât chăm, n’hâm săk soan ân kon se deh mô to\ng khay lah du\t jêr ndrel roh hoach. Mô lah, âk kon se hôm khuch ân ba kơi, kơt: Mô geh ueh mpeh n’hâm soan, bôk rngok, mô dơi hăn…ngăn lah khuch ngăn tât nau ang mpơl bah măt. Nai dak si hoàng Ngọc Anh Tuấn, Kruanh Khoa Hồi sức cấp cứu Nhi ndrel kon se mhe deh, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên ngơi:

‘ Ăp kon se deh ê to\ng khay, mô jâk săk vay mô dăng so\ n’hâm yor ri ma lo\ geh gu\ kơl săm tay, geh ăp kon se ri so\ n’hâm đah máy, khuch ngăn tât klơm soh, geh kon se jêh aơ tă lo\ geh ji tâm klơm soh, ntil ji klơm soh aơ geh nsing tâm oxi. Tâm nau săm, yor nau dăng săm bah kon se mô to\ng khay, mô jâk yor ri ma khuch tât săk jăn, ma nau khuch tât săk jăn ri nơih khi\t”.

Ti\ng ăo nai dak si chuyên khoa, geh âk nkô| nau [ư jêng deh ê to\ng khay, mô jâk săk, ntoh ngăn kơt lah: Nau rêh bah me bu\n jêr jo\t, pah kan jâk rgănh mô lah ntu\k pah kan geh khih, ngêt sa mô to\ng kah, su hât, ngêt ndrănh [iêr tâm rnôk bu\n. Bu\n ơm, tâm dâng 16 năm mô lah rơh bu\n bôk năp la ir rlau 35 năm, me bu\n jâk lay ir, săk dêh, mô khám rnôk bu\n, mô chuh dak si njrăng…Êng ăp nau mhe nkah, ăp nu\\ih tă rlih kon ri nau bu\n tay mra geh nau khuch ntơm 25 tât 50%. Nkô| nau êng, ntoh âk tâm ăp năm êp aơ nê loah me bu\n geh nau ji play nuih, hao huyết áp, ji chrach nju\ng…Ăp nu\ih aơ, êng deh kon ê tât khay, n’ăp ma me ndrel kon ko\ mâp nau khuch. Yor ri, gay ma njrăng der kon se deh nse ir, mô jâk, n’huch ngăn ăp nau khuch ba kơi, ri bu ur tâm năm to\ng ân deh kon ri gay ân gi\t ăp nau rnôk jêng me đăp mpăn, rjăp tâm nau kơt ti\ng nau mbơh đă bah nai dak si, tâm rnôk bu\n, kơt lah: Mât chăm săk jăn, uănh njrăng tât nau deh ê to\ng khay kơt lah: ji ndul, luh mham, luh dak, ji kur bu\t, luh dak wi…Rnôk aơ, me bu\n ân tât nkra tâm ngih dak si gay ma khám, ôp nau, mô dơi săm êng đah ăo ntil dak si bu nkoch mbơh, mô têk tay nar  gay ma nsôih ât êng. Êng nê, tâm rnôk bu\n, ăp me ân geh der pah kan jân, khih, ân geh khám [a [ơ ndrel [ư ăp ntil xét nghiệm, đê| ngăn 3 tơ\ tâm rnôk bu\n. Khám bu\n âk lơn tâm ăp khay êp deh, ngêt sa to\ng kah, mô ngêt ndrănh, [iêr, mô su hât, Chuh n’gang ân to\ng ăp ndrel ntop ndơ sa kah ân tâm di./.

Gay geh tay nău wât mpeh deh kon mô to\ng khay, kon jêt n’hanh trong njrăng dêr, rmôt nchih nău nkô| way nkoch le\ geh rơh tâm nchră đah nai dak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn, Kruanh khoa Hồi sức cấp cứu nhi n’hanh Nhi sơ sinh, ngih dak si nkual Tây Nguyên.

- Ơi nai dak si ! Nai dak si dơi an g^t na nê| ăp nkô| nău [ư jêng tât nău deh kon mô to\ng khay, n’hanh jêt mêh ?

- Nai dak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Rlău 2 năm mro, 2019 n’hanh 2020, mpôl hên saơ nău kon se deh mô to\ng khay, jêt ir. Ma he g^t lah, ăp nkô| nău geh rnôk deh kon jêt ri geh du\t âk, tâm ne\ an nkoch tât rnoh năm deh bah nu^h me, rnoh tơ\ but uănh bu\n, mât uănh tâm rnôk bu\n, chuh njrăng n’gang… Gâp lah nt^t nsa, jêh kơp geh ăp nu^h mê| bah dâng 20 năm deh ma bu\n ri rnoh deh kon jêt geh rnoh âk lơn nu^h me rlău 35 năm deh. Tal 2 lah nău jâk bah nu^h me tâm rnôk geh bu\n. Lah jâk bah dâng 12 kg tâm lôch du rơh bu\n ri rnoh deh kon jêt bah dâng 2.500g mbra âk lơn. Mpeh nău but uănh bu\n, ăp nu^h me hăn bu\n uănh đêt, bah dâng 3 tơ\ tâm rnôk bu\n ri rnoh kon se jêt âk lơn nkôp đah nu^h but uănh 4 tơ\ let lơ. Yor tâm rnôk but uănh bu\n, mât chăm oh bê ri saơ ăp nău ji mô lah ăp nău an nking n’gang ngăch rnôk kon se deh mbra ue\h lơn. Rlău ma ne\, he an njrăng đah ăp nu^h me geh âk nău ji ndrel.

- Ơi nai dak si ! tâm rnôk pah kan, nai dak si uănh lah m’hâm mpeh rnoh deh kon mô to\ng khay, kon jêt đah ăp nkual mêh ?

- Nai dak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Nkual he dôl rêh du\t âk lah nkual yôk, nkual prêh. Jêh kơp uănh, mpôl hên saơ rnoh ăp nu^h me deh kon mô to\ng khay, kon jêt du\t âk ta nkual [on lan. Tâm ăp năm ach ao, nău kan dak si le\ geh âk nău hun hao du\t ue\h tâm mât uănh săk soan an lam [on lan tât ăp nkual jru ngai, nkual rnoi mpôl đêt yơn rnoh deh kon jêt hôm e geh ta nkual [on lan, tâm ne\ dak si he kuăl lah nkual nkoel njônh, ăp nu^h me ne\ mô dơi mât uănh ue\h, nău geh wa\ng sa hôm e jêr jo\t. Rlău ma ne\, hôm nkoch tât nău nti nsơm, nău kan bah ăp nu^h me.

- Ơi nai dak si ! Gay n’hu\ch đêt ngăn nău deh kon mô to\ng khay, kon jêt, nu^h me an uănh tât nkô| nău moh mêh ?

- Nai dak si Hoàng Ngọc Anh Tuấn: Kon se ta lvang oh bê le\ geh âk nkô| nău klach hôm, ma ta aơ lo\ lah deh kon mô to\ng khay, jêt ri nkô| nău geh du\t âk, n’ăp tâm nău kh^t, nău mât rong. Đê| đo\ng geh âk kon se săm du\t ue\h yơn bah kơi aơ hôm e n’glơi nău ji kơt mbrơi hun hao đah nuih n’hâm, mpât n’gơ, nău g^t wât n’hanh ăp ndơ khuch tât du gâl bah rngok.

Đah kon se jêt, mô to\ng khay, mpôl hên, ăp nai dak si nhi khoa geh âk nău đă bah kơi aơ: Đah nău rêh, he an n’hao ue\h lăng nău rêh, n’hao nău wât, na nê| lah ăp nu^h me. He an m^n joi g^t nău deh kon m’hâm [ư, năm deh m’hâm an tâm di n’hanh mât rong bu\n m’hâm [ư, săch nău kan tâm di tâm rnôk bu\n. Geh âk nu^h, nu^h me geh wa\ng sa prăk kaih ue\h yơn mô g^t trong mât rong ri kon hôm e geh jêt. Jêh ne\ an uănh m^n but uănh ăp rơh, n’ăp tâm nău đăp mpăn rnôk chuh an nu^h me. Mpo\ng le\ rngôch ăp nu^h me rnôk bu\n an nsrôih m’hâm [ư mât uănh bu\n, uănh nđôi, but uănh ăp rơh n’hanh lah geh nău êng an tât ngih dak si n’hanh gay dơi nai dak si mbơh nt^m dâl.

Dăn lah ue\h nai dak si !

                        Nu\ih rblang: H’Thi