VOV4.M’nông: Kpan lah nau ntơ bah nsưng jong bah rnoi Rđe, nkra đah si jong, geh ân tâm ngih, do\ng ân rmôt tur chi\ng goh gâr gu\ tâm ăp rnôk geh nau khlay. Nu\ih Rđe uănh Kpan lah nsưng khlay, yor knu\ng nu\ih sâm geh, geh ngih jong mư geh Kpan. Rnok gu\ klơ Kpan, moh nau ji nuih, nau tâm [ah tâm ngai mpeh nau têh jêng ko\ mra geh jăng lơi, knu\ng geh nau tâm u\ch tâm ro\ng hôm e ba kơi dơm.Yor ri, nau leo nsi\t Kpan lah du nau mô dơi mô geh gay đăp mpăn nau huêng khlay bah Kpan.

            Kpan lah lah du nsưng gu\ geh trah tă bah du tơm si, jong ntơm 5m tât 15m, hvi nklăp 70-90cm, đah nau mbâl nklăp 8cm, mpeh đah bôk ri kue gay ma uănh ueh lơn ndrel nâp nala lơn. Ghe dơi nkra du Kpan, u\ch geh dăng bah du rmôt têh, nkra tâm 7 nar, 11 nar mô lah 13 nar. Nu\ih tơm ngih mô êng nchrăp ân to\ng rpu, sur, djăr, ndrănh, phe kơl an ân kônh wa tâm ăp nar nkra Kpan, ma ti\ng nau vay ri hôm gay [ư nau geh ntơ lah sa ndơ, u\ch geh n’hâm soan ueh, geh ak ndoh ndơ gay ma kơl ân bu ngêt sa ndrel geh âk yăng ndrănh đo\ng. Bu ranh Aê Hao, ta Buôn Tu, xã Ea Tul, nkuăl Cư Mgar, n’gor Dak Lak ân gi\t, nau hăn joi ndrel kăl si [ư nsưng aơ geh nchră lor đah rnăk vala mpeh ur. Jêh nê, trah ngăn đê| nkhop si bah tơm nê gay ma leo ôp nrah, dăn kăl si. Tât ôi nar ba kơi ri mư hăn kăl si. Rnôk hăn ri tâm [on mô dơi geh nu\ih khi\t mư ueh. Bu ranh Aê Hao, ngơi:

 ‘ Lor ma kăl si gay nkra Kpan ri 3 bu klô, 3 bu ur tâm [on mra hyơt ngăn ju\m tơm. ĂP bu ndăm bu druh aơ mra nsoh nah ao nơm, bu ur nsoh nah bu\t geh tanh kao, bu klô mbăn troi. Jêh nê nu\ih bu ôp brah jêh lôch ôp mư dơi kăl tơm si. Ndri mư geh Kpan ueh lơn, Kpan mô geh chah đang”.

Nu\ih ôp brah lah nu\ih mra dơi koh si bôk năp tâm tơm si. Jêh nê, 7 nu\ih ho\ geh săch mra geh koh 3 tơ\. Jêh nê nu\ih [on lan mư dơi koh ti\ng ba kơi. Rnôk tơm ho\ chôt, n’ging nthan geh trah ri nu\ih ôp brah hao klơ tơm 7 tơ\ gay ma mprơ lơi huêng. 7 nu\ih geh bu săcg mra lah nu\ih tơm do\ng sung gay ma trah tơm njêng Kpan geh kơt duk đah trong ueh aak ntil.

Ndrel rnôk Kpan geh jêng, nau leo nsi\t Kpan mra [ư kơt lah nau vơt du hê nu\ih mhe lăp tâm ngih. Ti\ng bu ranh Aê Vui, ta Buôn Puôr, xã Hoà Đông nkuăl Krông Pách n’gor Dak Lak, đah rnoi Rđe, Kpan ko\ kơt kon nu\ih, ko\ geh huêng yor ri rnôk leo nsi\t ri gay geh mu\ng, kho ao đo\ng…

 ‘Rnôk nchrăp vơt Kpan, nu\ih tơm ngih mra nchrăp âk ntil ndơ ngăn. Ăp nu\ih bu ur nchrăn phôi, nah, ao tanh, bu klô ri nchrăp troi, nchrăp ao gay ntâk klơ Kpan, nê lah nu\ih mhe bah rnăk nơm. Ndrănh ho\ geh n’gon nklăp 3-5 năm”.

Ntơm bah nar nglăp Kpan nsi\t, ăp oh nô băl mpôl mra dâk njêng bar đah tap ty rhơn Kpan si\t ngih. Rnôk bôk Kpan geh tom tâm jâng gung, nu\ih ôp brah mra lăp ti\ng, ty ndjôt tak, [ư nau ntăm tak klơ bôk Kpan. Nua kânơ kơl an nau mprơh lơi nau mhi\k luh bah Kpan gay mô djơh tơm ngih. Bu ranh Aê Vui, nkoch:

 ‘ Si\t tât ngih, nu\ih ôp brah nsoh ao ôp brah mra do\ng khâl, tak njroh êp bah năp ngih, nau Rđe ntơ ka “Ghat” gay ma mprơh lơi chiak. Geh nu\ih mra uh ngăn Ky-pah, đing buôt, Tak Tar…Êng Đinh Năm mô geh uh….Jêh nê Kpan geh leo hao klơ ngih. Vơt Kpan mra ôp 2 mlâm rlu, du mlân rpu ôp u che yau ye, du mlâm rpu ôp ân tơm ngih tâm nar ba kơi. ÔPp Kpan du mlâm sur ôch, du yănh ndrănh”.

Ta ngih, Kpan geh n’gân tâm jrâu năch, njok ti\ng mpir ngih mpeh ba dâng. Rnôk aơ mô geh nu\ih dơi ncho klơ Kpan. Ăp nu\ih tur chi\ng ko\ mô dơi gu\. Nu\ih ôp brah mra têk ty nu\ih tơm ngih hao jur tât 3 tơ\. Aơ lah nau ntoh ân nau mơng: Ntơm jêh aơ tơm ngih mra lah nu\ih tơm bah Kpan. Jêh nê, ăp nu\ih êng mư dơi gu\ klơ Kpan. Ndrel rnôk nê, geh tur chi\ng, nu\ih ôp brah mra ôp brah mbơh lah Kpan ho\ geh tơm ngih. Bu ranh Aê Hao, Buôn Tu, xã Ea Tul, nkuăl Cư Mgar, n’gor Dak Lak, ngơi:

 ‘ Nu\ih ôp brah mra kuăl ăp brah yang, brah dak, brah yôk, brah tơm si…mô ân geh lơi du ntil brah, ko\ geh kuăl jă đah brah phan bah u che, yau ye si\t râng nar leo nsi\t Kpan. Ndrel dăn ân nau lăng ueh, hơm tăm, [ư mir jan ba bêng dro\ng bêng jay…Tâm nar leo nsi\t Kpan, lah nu\ih băl mpôl mô tât ăp ri rnăk vâl mra mâp âk nau mô lap tâm nau rêh”

Rnôk lôch nau ôp brah Kpan, tơm ngih mra gu\ch du mlâm djăr nglang, ndrănh yăng, gay ôp brah lah ueh nu\ih tơm tơm si, mât chăm tơm si ân têh, ân rnăk vâl tơm ngih geh do\ng si ueh. Rnôk nu\ih lôch ôp brah, ko\ lah rnôk ndơ ngêt sa ndrel ndrănh yăng geh nchrăp. Nu\ih ôp brah mra jă ur sai tơm ngih ntơm ngêt ndrănh, jă kônh wa ndrel ngêt sa. Rnôk si\t, ăp nu\ih geh ndơm du du\ng puăch rpu. Lôch ngêt sa, ri tơm ngih mra rlu 2 nar mô hăn kan mir

Ti\ng nau vay bah rnoi Rđe, Kpan lah nsưng bah u che, yau ye, ntoh ân nau tâm ro\ng. Rnok gu\ klơ Kpan, moh nau ji nuih, nau tâm [ah tâm ngai mpeh nau têh jêng ko\ mra geh jăng lơi, knu\ng geh nau tâm u\ch tâm ro\ng hôm e ba kơi dơm.

Nu\ih rlang: H’Thi