VOV4.M’nông: Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl. Ndrel nau tanh njuh, tanh sah, nkra ndơ goh nteh bah rnoi mpôl, ri tanh mbêl Pran lah ngoai tâm ăp ntil nau kan vay ơm yueh bah rnoi Jarai ta Gia Lai. Bah năp nau mra roh rui hêng bah nau tanh mbêl Pran tâm nau rêh mhe, ăp năm dăch aơ, ăp bu ranh ndrel oh nur bu ur ta xã Ia Dơk, nkuăl n’har bri Đức Cơ n’gor Gai Lai nsum n’hâm nti\m nti, gay mât ntil nau kan aơ.

Mbêl pran geh nkra tă bah tơm n’ha Pran (tơm nkô| bri). Tâm yan vai, bu klô tâm Plei Sung Lớn koh n’ha tâm êp jăng dak, êp ăp ndrâm dak leo nsit gay ma ih kro gay ma mât ntil màu ueh ân n’ha. Tâm yan mih, rnôk ru ri bu ur tâm [on gay leo luh gay ma tanh jêng bêl. Yor lah nkra tă bah tơm si, yor ri ma bêl Pran tăng duh ngăn tâm yan vai ndrel n’ik ngăn tâm yan vai. Rnoi Jarai uănh bêl Pran kơt lah du ntil ndơ khlay tâm ngih. Yor ri ma bêl geh do\ng gay ma lăk ân năch gu\ rnôk geh nau khlay kơt lah khi\t ôm, nju\n sông bah rnoi Jarai. Bu ranh Rơ mah H’Byn, Plei Sung Lớn, xã Ia Dơk, nkuăl Đức Cơ ân gi\t, a[aơ, âk rnăk tâm [on do\ng bêl nơih thuk, tă bah ndơ bu nkra ma máy, nau aơ [ư bêl Pran mra geh roh rui:

‘Gâp kơt nti nau tanh bêl tă bah u gâp, jêh ri me gâp. Rnôk hôm kon jê| tât rnôk aơ ro, gâp mô dơi lơi ôh nau kan aơ, yor păng lah nau vay ơm bah rnoi hên hôm. A[aơ phung mom u\ch kơt nti nau aơ mô âk, gâp klach mra roh hêng, gâp dôl nsôih gay ma kơl mât tay nau kan bah rnoi nơm gay ma păng lơn geh hun hao, mô ân roh rui”.

Nsôih mô ân nau kan ơm bah u che roh rui, ăp b rang ta Plei Sung Lớn, xã Ia Dơk dôl nsôih nti an rơh mom. Bol ma ho\ ranh săk, n’hâm soan mô dăng, yơn ho\ âk năm ma aơ, bu ranh Rơ mah H’Byu, ta Plei Sung lớn, xã Ea Dơk hôm nsôih nti\m nti nau tanh mbêl Pran ân apư bu ur druh rnoi Jrai tâm [on. Bu rang H’Byu lah, nau tanh bêl Pran mô di lah nau kan nkra bêl dơm dam, ma hôm lah ndơ khlay bah rnoi Jarai. Yor ri, bu rang kơt păng ân geh nau nti\m mbơh ân kon sau, mô ân nau kan bah rnoi nơm geh rh hêng. Mpang ty dôl tanh bêl, bu ranh H’Byu nti\m bu ur tâm [on:

‘Ăp sau uănh n’hêl tâm ty gâp aơ, uănh n’hêl gay ma kơt ho\. Nau tanh bêl lah nau kan ma u che he kăl e ân ba kơi, mô dơi lơi ôh. Ăp sau sâm kơt ti\ng gay ma mât nau vay ơm bah rnoi nơm”.

Đah nau mi\n nsum mpeh nau kan mât nau vay ơm bah rnoi nơm, a[aơ rmôt bu ur xã Ia Dơk, nkuăl Đức Cơ dôl ndrel ăp bu ranh êng mât nau tanh bêl Pran. Ti\ng nê, rmôt bu ur ndâk rmôt geh 20 nu\ih lah bu ur rnoi jarai. Tama rnôk ru ri, ăp oh nur leo ndơ nsi\t tâm ngih gay ma tanh bêl. Bah a[aơ 2 năm, rmôt bu ur xã Ia Dơk, nkuăl Đức Cơ ho\ janh leo ntil bêl Pran bah nơm tât mpla n’hư ntil blau mjhe bah bu ur rnoi Jrai n’gor Gai Lai. Kơp ntơm rnôk nê, bêl Pran ho\ ntơm geh leo tăch đah rnoh 200 rbăn tât 400 rbăn/mlâm, nsing tâm têh jê|. Yơn lah rnoh khlay ngăn lah rmôt kan ho\ nti\m mbơh nau u\ch ro\ng nau vay ơm tât oh nur bu ur. Yuh Rơ manh Nga, Plei Sung Lớn, xã Ia Dơk, nkuăl Đức Cơ, ngơi:

‘Uănh ăp yơ, ăp me mbơ\ nơm tanh bêl gâp saơ u\ch ngăn, yor ri ma gâp hăn kơt ti\ng. A[aơ dôl ma kơt nti. Gapa u\ch tanh bêl gay ma bi\ch, pâl ân ueh n’ik. Bêl Pran ơm ri nơm gu\ n’ik ngăn”.

Đê| năm plơ\ ma aơ, rnơm rmôt kan tanh bêl Pran bah oh nur ndrel nau nsôih mât nau kan bah bu ranh rnoi Jarai, mô êng oh nur ma ăp bu ranh, kon se ko\ blau tanh bêl Pran. Bêl Pran ho\ geh do\ng âk tâm ăp rnăk vâl [on lan rnoi Jarai tâm xã n’har bei Ia Dơk, nkuăl Đức Cơ. Wa Rư ô H’Rin, Kruanh rmôt bu ur nkuăl Đức Cơ n’gor Gia Lai ân gi\t, rmôt dôl nsôih leo bêl Pran gay tăch. Rmôt u\ch ndơn geh nau kơl an bah n’gor Gia Lai mpeh nau mât tanh bêl Pran bah rnoi Jarai nâp nâl lơn:

‘Phung hên dôl r[o\ng ân oh nur bu ur ndơn nau mât bêl, tă bah nê, phung hên hao nau kan leo bêl Pran leo tăch. Gưl nkuăl, xã leo bêl Pran tăch lah nau jêr. Yor ri, uch geh nau kơl an âk lơn bah n’gâng kan tâm nkuăl, gay geh nau kan êng kơl tay”.

Bêl Pran lah ntil leo tât nau khlay ơm. Yor păng mô êng ntoh nau blau, gơih bah rnoi jarai, ma hôm lah tnil ndơ ơm đah âk ntil nau ueh bah jo\ bah [on lan tâm nkuăl. Đah nau u\ch rong ndrel nau nsôih mât nau vay ơm, rnoi Jarai dôl nsôih mât drel mbơh ntil bêl Pran bah rnoi nơm”

Nu\ih rblang: H’Thi