VOV4.M’nông: Ntơm bah năm 2011, nău mprơ Xoan bah Việt nam le\ dơi UNESSCO kơp dơn lah drăp ndơ ơm yău văn hoá mô mpơl săk ân mât ndray ngăch bah ntil kon nu^h. Tâm Lễ hội Đền Hùng năm aơ, ngoăy tâm ăp nău kan du\t ntoh lư lah [ư mprơ Xoan têh, n’hanh [ư Liên hoan mprơ Xoan druh ndăm rchong nkual [on têh Việt Trị, n’gor Phú Thọ, tâl 4.

            Mprơ xoan- du ntil nău mprơ nkoch trêng ma mbung ue\h êng, hôm geh nău ntơ êng đo\ng lah Mprơ Lãi Lèn, Mprơ Đúm, Mprơ Thờ, Mprơ Cửa đình. {on lan way m^n lah Mprơ xoan tă bah ăp kađăch Hùng trêng nti, gay mprơ mbah yău ye nu^h Lạc Việt. yor kơt nê|, đah nu^h [on lan ta neh Văn Lang rơh ăp kađăch Hùng. Tơm bah nău Mprơ xoan ta nkual Phú Thọ, lôch nê rêng lam tât ăp [on njok dak me sông Lô, sông Hồng, tât le\ ma n’gor Vĩnh Phúc đo\ng. A[aơ, ta nkual Phú Thọ hôm mât ndray geh 31 nău Mprơ xoan n’hanh 4 phường Xoan (An Thái, Thét, Phù Đức n’hanh Kim Đái), mpeh nkual [on têh Việt Trì da dê.

            Mprơ xoan geh 3 ntil:

            Mprơ mbah: nkah g^t ăp kađăch Hùng, ăp bôk brah, ăp nu^h geh n’hâm soan đah [on lan, đah neh dak n’hanh yău ye bah ăp rnoi deh;

            Mprơ nău way [ư brah: Mprơ hôr rnê bri dak, kon nu^h, nău rêh tuch tăm mât rong, gu\ rêh bah [on lan, rlău 14 nău mprơ êng êng, hôm kuăl lah Quả cách;

            Mprơ ngêt sa pâl rlưn (tâm nê geh mprơ tâm ơh): Mpơl nău ro\ng tâm nău rêh, nău ro\ng rnăk wâl, tâm ro\ng do\ng tri n’hanh rho\ do\ng an nău u\ch geh pâl rlưn lam [on lan, đah ăp nău mprơ hôr nău tâm ro\ng bah nuih n’hâm, rhơn m[ak, dơi mpơl ma nău mprơ tâm ơh đah bu ur- bu klô mô lah ăp phường mprơ…

            Nău mprơ bah Xoan lah nău mprơ mpơl [ư an nu^h uănh đah ăp ntil [ư mprơ: mprơ ro\ nău, mprơ mpr^ng n’hanh mprơ t^ng gâl nău mprơ; geh ndrel mprơ nsum bu ur bu klô, mprơ mpôl, mprơ tâm dâl, mprơ âk bâr nteh, mprơ tâm t^ng, mprơ tâm păch, mprơ geh lĩnh xướng n’hanh mprơ tâm ơh. Nău mprơ Xoan dơh lhơ, bâr mprơ dêh jôn đah bâr ngơi. Ndơ uh goh tâm Mprơ xoan do\ng du mblâm gâr jê| dơm, bar bôl rdêl ma ntô n’hanh bar pe mâng ngâr.

            Mpeh săk ntơr nău mprơ, Mprơ xoan mhe geh ăp bâr lhăt jăp, mô đôl đal nkre geh Xoan tơm lah ta ntu\k kan nkre đah nău way [ư đah mprơ tâm ơh, hôm khán jo\ jong n’hanh dơi âk rơh kơn u\ch ro\ng.

            Tâm nău Mprơ xoan, nchreng n’hanh mprơ way ndrel hăn nsum, so\k nău nchreng bah he [ư nt^t an nău mprơ. Ăơ nău mprơ nchreng way [ư di t^ng rêng.

            “Mprơ xoan geh leo [ư du\t n’hâm lhăt jăp. Ăp nu^h hăn Mprơ xoan way gu\ rêh ndrel du [on n’hanh [ư jêng mpôl. Nu^h dâk bôk du phường Mprơ xoan (mô lah họ Xoan) kuăl lah ău Trùm. Ăp bu klô ri kuăl lah Kép, bu ur kuăl lah Đào. Kép bu klô way [ư leo lor trong mprơ, ntop goh gâr kon, gâr me; Đào bu ur way [ư mprơ nkah tay bah kơi), mprơ tâm ơh, nchreng…

            Ăp phường Xoan geh nklăp 18 tât 18 nu^h. Bu klô nsoh ao the, păng r[ay, kho n’glang; bu ur nsoh ao prăm săk, bok mbung nđak, ao rjai n’glang, nah bu\t điều, rse bu\t bao, mpor mbân ăp ntil gu\r êr, kho nhu\ng. ăp nu^h hăn Mprơ xoan n’hanh ăp phường Xoan way [ư tâm njêng nsum. Khân păng uănh dêh bên tâm ban kơt oh nô, yơn đào kép Xoan mô dơi tâm gu\ nsum rnôk le\ tâm njêng.

            Đah ăp rnoh khlay lịch sử, văn hoá, khoa học ue\h êng bah ntil njroh mprơ dja, nar 24 khay 11, Nhih pah kan nnt^m nti, Khoa học n’hanh Văn hoá bah Liên hợp quốc (UNESCO) le\ ntơm kơp dơn Mprơ xoan Phú Thọ lah drăp ndơ ơm yău văn hoá mô mpơl săk ân dơi mât ndray ngăch bah ntil kon nu^h.

            Nău mât ndray n’hanh mprư n’hao ue\h rnoh khlay bah nău Mprơ xoan mbra rgop ue\h an nău mât ndray săk ntơr văn hoá rnoi nu^h n’hanh mât ue\h âk ntil bah văn hoá kon nu^h./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân