VOV4.M’nông: Ntơm nơh nu^h Rđe t^ng nău way ôp âk ntil brah, jêng geh du\t âk nău way [ư geh tât ôp brah lah yang tuch tăm mir ba n’hanh ôp brah huêng nu^h. Tâm rnôk [ư ăp nău way ôp brah, geh du ntil ndơ mô dơi lah mô geh, nê lah yăng ndrănh. Đah nu^h Rđe, yăng mô dơn lah ndơ do\ng, ma hôm lah ndơ huêng, lah ndơ geh tâm rgâl krêp dêh đah rnoi deh keh na.

            Tâm jay jong bah rnăk wa Y Bhiâo (aê Hiêm), ta buôn Tring 2, phường An Lạc, thị xã Buôn Hồ, n’gor Dak Lak, âk ntil yăng khlay, têh jê| êng êng dơi mpr^p tâm r^ng grep. Geh yăng an soih dơm, geh yăng dôl ma n’gon ndrănh. Wa Y Bhiâo an g^t, aơ lah ăp bôk yăng bah rnăk hôm mât ndray tay n’hanh kơi rvăt tay bah nu^h [on lan ăp [on; ăp bôk yăng geh rnoh khlay ntơm bah bar pe rhiăng rbăn tât bar pe jât rkeh prăk (rgâl khlay dah du mblâm ndrôk). Ntơm nơh, ta ăp [on lan, yăng khlay hôm du\t âk, yơn lah a[aơ, đah nău roh hêng bah ăp nău way ngêt sa ơm yău n’hanh nô nău tăch rvăt ndơ ơm yău ta du đêt ntu\k, ăp yăng nar lơn ma jêng mpêt le\, geh rnôk hăn joi rvăt tay jêr đo\ng.

            “Tâm jay gâp ri geh 4-5 ntil yăng đah nklăp 20 mblâm, tâm nê geh du\t âk yăng mhe rvăt tay.  Ăp yăng khlay, yăng yău kơt yăng Tang ri rvăt tay mhe aơ dơm. Hôm ăp yăng ơm yău kăl e bah rơh u che he an tay ri mô lap geh u\nh sa năm 1973. A[aơ mpêt ngăn, u\ch joi gay ma rvăt mô geh do\ng. lah a[aơ ma saơ geh nu^h tăch mpôl hên mbra rvăt d^l, yor u\ch geh ngăn, u\ch mât ndray tay drăp ndơ ơm yău bah rnoi nu^h he, hôm do\ng tâm ăp rnôk [ư brah lah yang đo\ng, mô dơi ntlơi ăp nău way ơm, [ư brah lah yang dja ôh, ntop lah hôm mât ndray an kon său he bah kơi tay đo\ng gay an khân păng geh tay ndơ ma n’gon ndrănh yăng, do\ng kơt a[aơ mpôl hên dôl ma do\ng.

            Nu^h Rđe tâm pă jêng 4 ntil yăng tơm lah: yăng Tuk, yăng Tang, yăng Ba, yăng Bô. Rlău ma nê hôm geh ăp ntil yăng Jăn, yăng Duê, yăng Kriăk…Tă bah geh âk mbah [on, jêng geh rnôk bol ma du ntil yăng yơn geh nău ntơ êng. Ntơm nơh, nău tâm tăch rgâl yăng kơp ma ăp drăp ndơ geh tâm jay kơt su\r, djăr, ndrôk, rpu. Tâm ăp ntil yăng, yăng Tu\k lah du\t khlay, ân rgâl ma du bôk rveh mô lah 8 mblâm rpu. Ntil yăng dja do\ng tâm ăp ngêt sa têh khlay dơm, geh ndơ ôp brah ma su\r lăch 50kg let lơ.

            Wa Y Blih Mlô, ta buôn Pưk Prong, xã Ea H’ning, nkuâl Cư Kuin an g^t, yăng mô dơn lah ndơ đâng âk ntil ma hôm lah drăp ndơ rgum geh bah rnăk wâl, mâng weh mpeh nău geh khu\n ndro\ng. Păng lah ndơ tâm dôih đah ăp nu^h I tih năy way [on lan, drăp ndơ an nđăp nsao, ndơ an jăt t^ng ur sai n’hanh lah drăp ndơ tâm pă njăt an nu^h roh t^ng drô phan. Jêng, rnăk I geh lơn ma âk yăng ri lơn ma geh ndro\ng n’hanh dơi uănh khlay.

            “Ntơm bah rơh u che he kăl e ri yăng Tuk dơi uănh lah rnoh du\t khlay, rnăk geh ndro\ng mơ geh, rnăk ach o ri mô geh ôh, bu rvăt rgâl ma 5 mblâm rpu mơ geh du mblâm yăng, geh rnôk rgâl du bôk rveh mơ geh yăng jêng rnăk ach o mô dơi rvăt, dơn geh rnăk geh ndro\ng mơ to\ng drăp ndơ gay ma rvăt, păng dơi uănh lah nu^h geh nsing nơm, geh nău blău têh kuâng. Rnăk I lơn ma geh ndro\ng ri lơn ma âk rlung yăng, nt^t kơt tâm [on mpôl hên rnăk I geh du\t âk tât 12 mblâm yăng, nê lah âk ngăn hôm, hôm [a [a\ ăp rnăk geh ntơm bah 2- 3 mblâm yăng dơm.

            Đah nu^h Rđe, ndrel đah ch^ng, yăng lah du ntil ndơ mô dơi lah mô geh tâm ăp nar ngêt sa têh [ư brah lah yang. Yor yăng way do\ng gay ma n’gon ndrănh, lah ndơ ngêt gay ma n’hơr an brah yang n’hanh do\ng tâm ăp nău rêh nău kan [on lan. Aơ lah ngoăy tâm ăp ndơ gay ma tâm wơt đah brah yang, mpơl săk tơm n’hanh văn hoá bah nu^h Rđe. Yuh H’Chi Niê, ta buôn Ako\ Siêr, phường Tân An, nkual [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak an g^t:

            “T^ng nău way bah nu^h Rđe ri yăng way do\ng gay n’gon ndrănh, ntil ndrănh dơi do\ng tâm ăp nar ngêt sa [ư brah lah yang têh khlay, ôp nkah yôn, [ư ôp mir ba mô lah lăp jay mhe.

            Gay [ư jêng du yăng ndrănh kah jă năch ngêt mô lah n’hơr an [ư ôp brah lah du rêng [ư pot ndum âk gâl kan na nê|. Ăp ntil yăng n’gon ndrănh do\ng tâm ăp rnôk ngêt sa têh khlay, gay ma rho\ an năch khlay.

            “Nu^h Rđe ntơm bah kăl e n’gon êng ndrănh yăng  gay ma ngêt, yăng ri lơn âk do\ng gay ma n’gon ndrănh dơm. Yăng geh du\t âk ntil, mô dơi g^t le\ ơm, he mbra dơi nkoch tât kơt yăng Ba, yăng ba theng, yăng Duê, yăng tang, yăng bô…du\t âk ntil, ăp ntil yăng do\ng ta du rnôk êng êng, yăng khlay geh rnoh khlay têh ri do\ng tâm ăp rnôk ngêt têh sa kuâng, yăng jê|, đêt rnoh khlay lơn ri do\ng tâm ăp rnôk đêt khlay lơn.

            A[aơ, tă bah tât lăp rplai âk ntil văn hoá, nău tăch rgâl n’hanh do\ng yăng tâm nău rêh Rđe mô hôm âk kơt ntơm nơh. Yơn lah tâm ăp lễ hội n’hanh gu\ rêh nsum mpôl bah kônh wa [on lan mô dơi lah mô geh ndrănh yăng- ntil ndơ ngêt dơi đâng tâm ăp yăng khlay. Nê lah nău mât ndray ue\h văn hoá way ơm bah nu^h Rđe lah êng, nu^h Tây Nguyên lah nsum./.

             Nu^h nchih rblang: Điểu Thân