Ƀư tĭng nau rđau đă bah UBND n’gor Dak Lak mpeh nau ntrŭt dăng nkoch trêng nau kan tâm nchră ma ba dih nkuăl rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk, Sở Văn hóa-Thể thao ndrel pâl n’aih tâm rgop nsum ma ntŭk kan bah nkuăl Tây Nguyên-Radio Việt Nam ƀư nkô̆ nau ntoh ngơi nkoch tât nau kan tâm nchră ba dih bah nkuăl rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk tâm n’gor.

Pơk bôk nkô̆ nau nkoch lah du đê̆ nau mbơh mpeh văng sa, rêh jêng, ƀư ăp nau ntrŭnh bah Ngih dak tâm nkuăl rnoi mpôl đê̆ ndrel gôl yôk. Nau nchih nkoch “Dak Lak ƀư tĭng ăp nau ơm ueh gay hun hao pâl n’aih nsum mpôl” nkoch tât ăp nhoat dơi mhe bah nau pâl n’aih nsum mpôl ma ăp ƀon lan dôl ƀư. Jêh nê, Tiến sĩ Phạm Hải Quỳnh, Kruanh Viện hun hao pâl n’aih Châu Á nkoch kloh lơn tât nau khlay bah nau kan ơm au tâm nau hun hao pâl n’aih nsum mpôl kŏ kơt lah nau rƀŏng ƀư leo lăp dŏng ân nâp nâl nau geh dơi aơ tâm Dak Lak.

Ta Pôih n’har bri Tuy Hòa, Ban Chỉ huy tahen n’har bri n’gor Đắk Lắk ƀư pơk jrô kơi năp nti nău gĭt blău rnoi mpôl đê̆ an cán bộ tahen dôl pah kan ta nkual n’har bri dak lêng. Tâm 5 nar, ăp nuĭh nti dơi gŭ mĭn 7 nkô̆ way nkoch rgum tơm. Nău kan dja gay n’hao nău dơi kan ngăn ngăn, han săk chính trị n’hanh nsĭt geh nău dơi pah kan rgŏ jă bah cán bộ, tahen n’har bri. Nkre, kơl cán bộ tahen wât jru lơn mpeh nău mĭn, văn hóa, nău way ôp brah lah yang bah ƀon lan, ntơm bah nê sơch trong tât dăch dêh, rgop rdâk nâp nău nsing nơm n’hanh krêp dêh đah ƀon lan bah mpôl tahen.

Sở Văn hóa, Thể thao ndrel pâl n’aih n’gor Dak Lak tâm rgop ma Rnâng kan rđau nau kan tahen Biên phòng ƀư ăp ntrong kan rƀŭn nchră nkoch trêng nau kan tâm nchră ma ba dih, nau ƀư tơm bah nkuăl n’har bri tâm 4 xã n’har bri tâm neh kơh geh Ia Lốp, Ia Rvê, Ea Bung ndrel Buôn Đôn. Ăp ntoh măt geh mbơh ăp nau mhe mpeh nau blau mât kan ngih dak tâm nau kan mbơh nchră nau ma ba dih, nau ntrŭnh, ntrong kan bah Đảng, nau ntrŭnh, pháp luật bah Ngih dak mpeh nau mât nkuăl neh, đăp mpăn n’har bri; Luật Biên phòng Việt Nam ndrel ăp nau ntrŭnh êng geh tât. Nkre lah, ăp ntoh măt geh mbơh du đê̆ nau blau bonh đă, nkoch trêng ân ƀon lan tâm nau ndâk nau tâm rnglăp ăp rnoi, tâm rnglăp mpôl chroh, hun hao văng sa rêh jêng tâm nkuăl n’har bri ndrel nkah njrăng bah năp nau rlăm, nsŭk đă bah ăp phung rlăng.    

UBND n’gor Dak Lak ƀư Tâm nchră n’glôch jêh 20 năm tĭng ƀư pah kan mât ndray, ntik n’hao drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay văn hóa chĭng gong lvang năm 2005-2025, rƀŏng tât năm 2030. Nău kan dja gŭ tâm trôm bôk nău kan pơh lễ Drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay văn hóa ăp rnoi nuĭh n’gor Dak lak năm 2025 đah nkô̆: “N’gloh lam chĭng gong- nkre đah nsum mpôl ƀon lan”. Lôch 20 năm, drăp ndơ ơm yău chĭng gong rêng lam tay dăng; dơi mât ndray đah ăp trong ƀư rdâk tay lễ hội way ơm, mât kơn ăp rmôt chĭng gong, pơk jrô trêng nti tay an druh ndăm. N’gor Dak Lak hŏ phăt 214 bor chĭng n’hanh rlău 1.140 blah bok ao cheh tanh; pơk 26 jrô trêng nti tay ndơ uh goh, mpât mprơ, ot ndrong; rgum nchih, rdâk tay ăp nău chĭng way ơm bah nuĭh Rđe, Bu Nong; ntăm an n’hanh ƀoi tĭng ntăm an săk ntơ Nghệ nhân ưu tú an 45 bu hăr blău.

UBND n’gor Đắk Lắk ƀư nau rƀŭn nchră nkô̆ nau mpeh nau mât ndrel ƀư ueh ăp nau ơm yau khlay tâm rơh mhe. N’gor rnôk aơ geh 76 ntŭk geh dăp rgum; ntrong ƀư ăp ntil ndơ ơm yau geh âk ntil, đah ntŭk ƀư nau kan ơm ya Chĭng gong Tây Nguyên, Nghệ thuật bài Chòi ndrel 11 ntil ndơ ơm tâm rnoh geh kơp dơn bah neh dak. Rnôk aơ n’gor dôl n’hao nau ntrơn rgâl mrô tâm nau mât, ƀư ân ueh nau mât nsum ma hun hao pâl n’aih nâp nâl, rgum geh tơm ntŭk kan tăch rgâl ndrel bư ueh nau dơi bah ƀon lan…rơh rƀŭb đă n’gor ơm ntrŭnh ăp nau ntrŭnh mpeh na kan mât ntŭk nkah ơm yau tâm ban, ƀư jêh săm ƀŭt geh mbơh đă Công viên địa chất Phú Yên mbơh tât UNESCO ndrel ndâk săm ƀŭt ƀư nau kan “Ăp nau blau tăm ndrel ê nkra cà phê Dak Lak” geh nchih nkah ndơ khlay.

Đah trong rƀŏng hun hao pâl nđaih bri dak n’hanh pâl nđaih văn hóa, n’gor Đắk Lắk hŏ ntuh kơl rdâk njêng âk ƀon pâl nđaih nsum mpôl, jêng ăp ndơ geh ƀư pâl nđaih săk tơm Tây Nguyên. Êng nkual mpeh nhâp nar bah n’gor, 10 ƀon pâl nđaih nsum mpôl hŏ n’hanh dôl lăp kan, jêng ntŭk rgum tơm tâm wăch rgum năch.

Rnglăp săk nơm tâm bôk nau kan ƀư nroh mprơ geh nau ơm ueh bah rnoi Rđe tâm ntŭk ƀon ƀư nau kan pâl n’aih nsum mpôl tâm ƀon Tơng Jú, phường Ea Kao, n’gor Dak Lak, bu năch Nguyễn Thị Hồng Trang, ta nkuăl ƀon têh Hồ Chí Minh ntoh nau ŭch ngăn đah aơ nau njroh mprơ bah ăp nŭih tâm ƀon lan ndâk ƀư êng. Ăp nau hyơt, nau tâm jă gai ndrănh, nteh chĭng geh nsum ma tâm lam ƀon ƀư jêng ăp nau ueh êng ngăn:

‘Ntơm bah ndơh uănh ăp nau njroh nê gâp saơ ueh ngăn, bu dơi mât ăp nau ơm yau ueh bah Tây Nguyên ueh ngăn. Khân păng mât nah ao nsoh, kho ao nsoh, ăp nau ơm yau ueh, chĭng gong…ri khân păng kŏ mât ueh ngăn đŏng”.

Geh nau ueh tâm dăch ma ăp ngih jong klơ, ăp nau kan ơm kơt lah tanh njuh, n’gon ndrănh yăng, ăp nau kan trah ƀư đah ty…ndrel ăp nau ƀư ngêt sa kah ueh, ƀon Tơng Jú dôl ƀư ueh nau dăng hun hao pâl n’aih ueh, pâl n’aih rlong leo uănh. Nŭih ƀon lan nsôih n’hao nau nâp nau kan, ndâk rmôt ƀư njroh mprơ, tur chĭng gong, ƀư nau gâm sa…gay njêng luh nau têk nklônh leo bu năch tât. Wa H Yam Bkrông, Kruanh rmôt ƀư nau kan pâl n’aih nsum mpôl ƀon Tơng Jý nkoch:

‘Rnôk aơ tâm rmôt ƀư njroh mprơ bah hên geh 22 nŭih, geh ƀư nau gâm sa lah 4 nuưih ndrel tanh njuh lah 42 nŭih. Rnôk geh bu năch tât hăn uănh nau kan lah hên mra mbơh gay ma bu năch bu gĭt tât nau ơm ueh bah rnoi mpôl mpeh rnoi rđe tâm Buôn Ma Thuột mhâm nau geh, êp nê kŏ pơk trong gay n’hao lơn tay nau geh dơi ân kônh wa ƀon lan”.

Mô êng tâm ƀon Tơng Jú, ma lam n’gor Dak Lak rnôk aơ nau pâl n’aih nsum mpôl ƀon lan geh ntuh kơl, âk ntŭk geh vơt năch âk ngăn. Tâm ƀon Kuốp, ăp ntŭk ntu nau kan, ăp nau ueh ri geh ndâk ƀư nâp tă bah 2 năm ma aơ. Ƀon hôm mât 50 ngih jong vay ơm, ntŭk tur chĭng, mprơ, njroh ndrel ăp nau kan tanh jing. Nŭih ƀon lan geh mbơh nau kan ƀư pâl n’aih, hăn tĭng kơt ăp nau blau bah ăp n’gor mpeh nau dăng dơi mpeh pâl n’aih nsum mpôl. Ngăn lah, ƀon Kuốp lah ntŭk rlong ƀư “Hun hao ntil ndơ OCOP mpeh nau kan pâl n’aih geh nsum ma nau ƀư ueh ăp nau khlay ơm yau ndrel nau kan ơm”. Wa H Nó H Đơk, Kruanh ƀon Kuốp mbơh nau:

‘Yor lah nŭih ƀon lan lah knŭng djăt lah khân păng mô tĭng ôh, ân geh nau saơ, jêh nê saơ dơi ăp nau săk geh văng sa bah ăp ngih bu ƀư lor, jêh ri ntơm nau leo ntĭm nti mbrơi mbrơi khân păng mra kơt nti, kơt tĭng”.

Năl nau dăng lah hun hao pâl n’aih ndrel ơm yau, tâm ăp năm rlau aơ, n’gor Dak Lak hŏ ntrŭmnh âk nau ntrŭnh đă mpeh nau mât ăp nau ơm ueh bah chĭng gong,  kơl an hun hao pâl n’aih nsum mpôl tâm ăp ƀon, thôn bah rnoi mpôl đê̆. Nkre lah rgum nau ƀư rgop tơm dăng tă bah ăp Bôk nau kan bah neh dak, tâm nthoi ma nau hun hao văng sa geh nsum ma nau mât ndơ ơm gay ma ƀư sŏk leo dŏng ân tâm di ăp nau ơm ueh bah ăp rnoi ta ntŭk. Wa Trần Hồng Tiến, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao ndrel pâl n’aih n’gor Dak Lak ân lah:

‘Sŏk nau ơm yau gay ma n’hao nau geh văng sa, n’hao nau rêh ƀon lan yơn nkre nê păng kŏ kơl an ân kônh wa dơi mât ndrel ƀư ân ueh ăp nau ơm yau bah nơm. Ndri ma, tâm rơh tât phung hên mra ndăn, ndăn ăp ntŭk ƀư nau kan ơm yau, nkre bah nau ntuh kơl bah Ngih dak, bah ăp Bôk nau kan bah neh dak gay kơl an ân ƀon lan rnoi mpôl đê̆ ƀư ueh ndrel mât ân dơi ăp nau khlay ơm geh nsum ma ăp nau kan pâl n’aih tâm ăp ƀon lan gŭ”.

Mô knŭng pơk luh trong kan văng sa mhe, rgop nau mât nau n’hao săk geh văng sa ân ƀon lan, pâl n’aih nsum mpôl hôm njêng ăp nau dăng gay mât ndrel rêng tay ăp nau khlay ơm ueh bah ăp rnoi mpôl Tây Nguyên. Đah ntrong rƀŏng ngăn tâm di ndrel nau hăn kan nsum bah Ngih dak, ăp ƀon pâl n’aih nsum mpôl tâm ƀon lan tâm Dak Lak dôl ăp nhoat jêng ntŭk tât ueh tâm ntŭk ăp nau kan pâl n’aih ueh bah nkuăl.

Ntơm bah ngăn geh hun hao ăp ƀon pâl nđaih nsum mpôl ƀon lan ta Dak Lak he mbra dơi saơ, văn hóa way ơm hŏ njêng geh suan rhôp wăch uĕh mha êng n’hanh lah ntung njŏ geh nău dơi tâm pah kan ƀon lan tâm boh đah dak bah dih.

Gay wât lơn mpeh rnoh khlay bah văn hóa tâm hun hao pâl nđaih nsum mpôl tâm ban kơt trong rƀŏng mât dŏng jŏ jong tơm ndơ dja, Tiến sỹ Phạm Hải Quỳnh, Viện trưởng Viện Hun hao pâl nđaih Châu Á nkoch kloh lơn.

- Hơi wa, uănh mpeh bah nuĭh rnâng kan, mhâm may uănh năl mpeh nău khlay drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay văn hóa tâm hun hao pâl nđaih nsum mpôl lam ƀon lan aƀaơ mêh?

TS. Phạm Hải Quỳnh: Ntơm bah rnôk Ngih dak he geh trong rƀŏng Nghị quyết 08 gay ndơ̆ pâl nđaih jêng n’gâng kan wăng sa tơm khlay, n’hanh mhe aơ he năl dơi pâl nđaih lah du n’gâng kan wăng sa rgum, njêng jâng nsing trong rƀŏng mpeh hun hao pâl nđaih. Nău mha êng bah pâl nđaih tâm tĭng nkual, tĭng mpeh lah rnoh khlay văn hóa, rnoh khlay drăp ndơ ơm yău văn hóa ntlơi an tay mha êng bah tĭng rnoi nuĭh.

- Dak Lak dơi uănh lah ntŭk rgum tơm bah ntŭk tŭr goh chĭng gong Tây Nguyên, hôm geh âk rnoi nuĭh gŭ rêh đŏng jêng păng rup văn hóa săk ntơr êng. Tĭng may săk geh dja mbra moh geh nău dơh uĕh an hun hao pâl nđaih nsum mpôl bah n’gor mêh?

TS. Phạm Hải Quỳnh: Dak Lak aƀaơ n’glăp nsum đah Phú Yên, njêng du nkual geh drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay dŭt têh, đah chĭng gong, ndrong,… Rnoh khlay văn hóa tâm ăp ƀon lan rnoi mpôl đê̆ ta Dak Lak hŏ mpơl du rnoh khlay dŭt têh bah nkual drăp ndơ ơm yău, năl dơi rnoh khlay êng bah he. Gâp mĭn lah rnôk năl dơi rnoh khlay văn hóa lah nău mha êng ri he mbra geh ăp jâng nsing ngăn rƀŏng jru lơn an nkô̆ nău mât dŏng kơl nău geh bah nsum mpôl dơi ntik n’hao dŭt uĕh. Ntơm bah nê hăn ndrel mât ndray n’hanh nsĭt tay tơm geh an nsum mpôl ƀon lan, n’hanh kơl khân păng mât ndray jŏ jong.

- Âk ntŭk dôl tĭng kơn ƀư wat jêh ăp tŏng trong ntĭt leo pâl nđaih nsum mpôl tĭng trong rƀŏng jŏ jong, nsing ta suan dăng êng văn hóa nơm ta ntŭk. Ndrĭ tĭng may, Dak Lak ân moh ndơ njrăng uănh khlay tât pah kan dja gay njêng geh ndơ pâl nđaih mha êng, geh suan ring lam tâm dak n’hanh dak bah dih mêh?

TS. Phạm Hải Quỳnh: Dak Lak săk geh dŭt âk tâm nkô̆ nău hun hao mpeh pâl nđaih. Ntơm nơh geh dŭt âk ndơ geh ƀư pâl nđaih ntoh lư hôm yơn aƀaơ he mbra tor luh mpơl tay. Ntĭt kơt, ntơm nơh geh trong leo ncho rveh hăn uănh pâl ri aƀaơ ân rgâl jêng mât chăm rveh, rlong uănh pâl n’hanh rveh. Mô lah he mbra rdâk njêng ăp ƀon lan hôm mât nhih jay ơm kơt kăl e jêng ƀon pâl nđaih nsum mpôl. Dŭt khlay lah joi geh ƀon ŭch ƀư pâl nđaih ngăn, kơl khân păng ntik n’hao suan dăng nơm gay hun hao pâl nđaih. Lôch nê ri mơ buăt nthoi bah tơm ndơ neh dak, tơm ndơ hun hao pâl nđaih nkre đah tuch tăm thôn ƀon, gay njêng luh ndơ geh ƀư ngăn tât dơi đah tĭng năch pâl.

- Ngoăy tâm ăp jêr jŏt bah ăp ƀon lan rnôk ƀư pâl nđaih nsum mpôl lah mô tŏng geh tơm prăk, mô tŏng geh nău gĭt blău n’hanh mô geh trong rƀŏng bôk năp. May moh geh nău njrăng đă kơl n’gâng kan rgum suan ta ntŭk nơm, njêng geh trong wăng sa mhe an kônh wa mêh?

TS. Phạm Hải Quỳnh: Gay nkra dơi nkô̆ nău prăk bôk năp ri he ân geh nău ndrel hăn bah n’gâng kan ta ntŭk tâm nkô̆ nău rƀŏng trong, joi luh nău mha êng bah tĭng ƀon lan, tĭng thôn, tĭng ntŭk. Ntơm bah nê geh trong rƀŏng mpeh rdâk njêng ntŭk gŭ rêh văn hóa ntơm bah ăp ntil ndơ hŏ geh n’hanh dôl geh.

Nkô̆ nău rnôk hun hao pâl nđaih nsum mpôl jŏ jong ân tor luh trong kloh rvah. Tor trong năl gĭt bôk năp lah ƀon lan ân ŭch ƀư n’hanh n’gâng kan ân ndrel hăn gay ntop kơl khân păng ntơm bah ăp ntil ndơ dôl geh: ăp mblâm jay mbra ƀư jêng homestay, nsưng bĭch, ka n’hơi, pih kloh uĕh gay wơt năch. Ntơm bah nê mbra joi geh prăk hôm. ndrel hăn kơt nê ri an ƀư nkoch trêng nkơnh n’hơ. N’hanh ndơ dŭt khlay lah mbra joi geh năch ntơm bah rnôk ƀư dĭl, ntĭt kơt mpôl druh ndăm, rgâl bah hôm tât kơl ƀư lôch lah sĭt ri ƀư khân păng jêng ăp nuĭh pâl nđaih lor bôk năp rlong uănh pâl, njêng an ƀon lan nê geh du tơm ndơ wăng sa gay plơ̆ ntuh kơl tay n’hanh wat jêh rhŏ dŏng. Gâp mĭn lah nê lah du trong rƀŏng hăn ngăn ngăn jŏ jong ma Dak Lak ân kơt dŏng ƀư”.

- Ơ, dăn lah uĕh wa!