VOV4.M'nông: Tâm n'gul khay, ntơm bah kêng dŭt khay 4 tât bôk khay 5 hŏ geh âk rơh rmok dak ƀư âk nuĭh khĭt, tâm nê nuĭh khĭt rgum lơn âk ta kon se nti. Aơ lah nău dŭt mbơh njrăng lor tâm pah kan mât chăm kon se n'hanh njrăng n'gang rmok dak an kon se. rnôk khay rlu nti n'hanh khay mih, phŭt dăch tât, nău nti re n'hanh nău blău mât đăp mpăn ta dak an kon se dơi ăp me bơ̆ uănh khlay da dê.

Tĭng Ủy ban Quốc gia rdâng lơh nău tât trôk nar n'hanh Kơl joi nuĭh roh, tâm rnôk khay rlu nti 30/4 n'hanh 1/5 mhe aơ, lam dak geh dŭt đêt 14 kon se khĭt yô̆ nđach tă bah rmok dak. Kêng dŭt khay 3 tât aƀaơ, Dak Lak geh 7 tơ̆ rmok dak ƀư 16 kon se khĭt...Dŭt mhe aơ lah rơh rmok dak ta Bình Phước ƀư 6 kon se nti jrô 11 khĭt rnôk ŭm dak me Đồng Nai....aơ lah du đêt kon se khĭt tă bah rmok dak geh mhe aơ. Bol ma rnoh kon se khĭt rmok geh hŭch tĭng năm yơn ăp năm hôm geh rlău 2 rbăn kon se khĭt tă bah rmok dak đŏng. Dŭt rngot lơn rnôk rnoh kon se n'hanh druh ndăm rchong khĭt rmok dak nar lơn ma âk. Yơn lah, geh du nău rlơ̆ lah nău nti re n'hanh nău blău rêh tâm dak mô hŏ dơi nhih nti, rnăk wâl n'hanh lam rêh jêng kon nuĭh uĕh khlay di rnoh, mô hŏ n'glăp ntĭm nti an kon se kơt du môn nti ngăn. Kon se geh rmok dak dôl hôm ji kop kir, ji uh nuih n'hâm đah me bơ̆, nai ntĭm n'hanh ăp nhih pah kan dơi kan mpeh mât uănh kon se tâm khay rlu nti. Yuh Nguyễn Thu Hương, quận Tây Hồ, Hà Nội an lah:

“Gâp mĭn lah nhih pah kan dơi kan, n'gâng kan ta ntŭk mhâm ƀư gay nking nchăng dơi nău khĭt rmok dak an ăp kon se nar lơn ma âk lơn ma uĕh. Yơn lah nău dơn kan bah me bơ̆ lah nău khlay tơm,  jêng an kon hăn nti re. Lah nhih nti mô leo ƀư ri me bơ̆ ân joi ăp jrô nti re an ăp oh kon hăn nti, gay ăp oh mon gĭt blău re gay nkhêp geh rlât jâng tŭp tâm dak ri ăp oh mon hôm gĭt ma wah re, gĭt kơl rêh êng săk nơm lor rnôk geh nuĭh tât kơl".

Ta năp nău ngăn geh lơn ma âk ăp rơh rmok dak rnôk mhe ntơm lăp tâm khay rlu nti, mhe aơ, Thủ tướng Chính phủ geh si ƀŭt njuăl lam dak tât ăp n'gâng kan, ăp n'gor n'hao dăng pah kan njrăng, n'gang rmok dak an kon se. Tâm nê, Bộ Giáo dục n'hanh Đào tạo geh nău dơn kan an ƀư, ntĭm nti nău gĭt blău re, nău blău njrăng, n'gang rmok dak tât tĭng nhih nti, jrô nti, tĭng kon se nti, lơn lah ta năp ăp rơh rlu nti; ntrôl dăng trong leo nti re lam kon se nti tâm nhih nti.

Yơn lah, i ngăn, mô di ăp  nhih nti geh ndơ ma ƀư nău dja da dê, lơn lah đah ăp nhih nti ngih dak. Ta Hà Nội, dŭt âk nhih nti mô geh n'glău re n'hanh ăp n'gor nkual ƀon têh êng ƀa ƀă tâm ban kơt nê đŏng. Mô dơn nê, âk ntŭk hôm mô tŏng geh nai ntĭm way mât uănh nău kan, mô lah geh nuĭh ntĭm re ri hôm mô geh n'glău re. Âk ntŭk, ăp nai hôm ntĭm re đŏng...ta si ƀŭt nti lý thuyết dơm yor mô geh ntŭk ma kơt dŏng ngăn. Nchih rgum bah Vụ Giáo dục thể chất (Bộ Giáo dục n'hanh Đào tạo), kơp tât kêng dŭt năm 2020, lam dak dơn geh 0,47 bể re/nhih nti dơm. Lĕ ma ta gưl nti đại học, dơn geh nklăp 13% ăp nhih nti geh mon n'glău re tâm nhih nti dơm. Tĭng wa Đoàn Thị Thu Huyền, Giám đốc ntŭk kan rgŏ jă trong kơl kan dak si lam ntŭr neh (GHAI) ta Việt Nam rnôk geh rmok dak dŭt âk lah ntơm bah khay 4 tât khay 6, dŭt âk lah tâm khay 6, rnôk kon se geh rlu nti. Nău kon se mô gĭt re yơn hôm joi tât ăp ntŭk geh dak me gay pâl rlưn tă bah ŭch joi gĭt, me bơ̆ hăn kan ngai, ntŭk gŭ rêh roh đăp mpăn, mô geh pla nchih mbơh njrăng lor…wa Đoàn Thị Thu Huyền an lah, bộ môn re ân jêng môn nti nchâp đă tâm nhih nti. Bah meng nê, n'gâng kan ta ntŭk nkre tâm rgop đah nuĭh kan êng bah dih mon n'glău re n'hanh nkre đah ăp ndơ dŏng nti re way ơm tâm di đah nkual:

“Gâp ŭch lah rjăp tât nău blău mât đăp mpăn kon se tât nti re đăp mpăn n'hanh lơn lah âk geh nău blău rêh rnôk tŭp tâm dak. Aơ lah nău ma aƀaơ kon se Việt Nam mô hŏ geh. He ân ntrŭt dăng lơn pah kan mpeh nkoch trêng, pah kan mpeh nti nti an kon se rnôk hŏ dŭt năm nti n'hanh ân ntoch jong tât khay 9, khay 10, nê lah rnôk kon se plơ̆ tay nhih nti".

Nkre, ân geh ntŭk gŭ rêh đăp mpăn der ngai tơm dak đah kon se jê̆ n'hanh ăp păng pla nchih pâng ta ntŭk klach rvê. Wa Đoàn Thị Thu Huyền an gĭt tay:

“Nău ƀư mpêr n'gar, mât kân nău kon se mâp đah tơm dak, lơn lah kon se bah dâng 5 năm deh, nê lah trong mât njrăng dŭt geh nău tam dơi an saơ ta âk dak lam ntŭr neh. Nê lah ăp nău lăp rglah ndal, păng mbra rgâl dơi nău way pâl bah du hê kon se, rgâl nău gĭt bah du hê me bơ̆, ntơm bah nê njêng du ntŭk gŭ rêh đăp mpăn lơn. Gâp  sŏk du nău ntĭt chŭt pâng du nău nchih pla ta n'glău dak, ta aơ way geh ma nău rmok dak, dak jru. Gâp mĭn lah đah du ƀon lan, xã, phường, păng nchih pla nê mô jêng khlay prăk yơn gay rgŏ jă dơi n'gâng kan ta ntŭk, gay chŭt pâng păng nchih pla mbơh njrăng lor n'hanh geh nuĭh gŭ kâp njrăng ri mô di lĕ dĭng n'gâng kan ta ntŭk nê gĭt êng da dê”

 Aƀaơ Cục Cục Trẻ em (Bộ Lao động-Thương binh n'hanh Xã hội) kan nsum tay đah Bộ Giáo dục n'hanh Đào tạo ntrŭt ntrô, nkah n'gâng kan ăp n'gor mbơh gĭt jru hvi, nău blău njrăng n'gang rmok dak tât tĭng nhih nti, jrô nti, tĭng kon se nti, lơn lah bah năp khay rlu nti dôl dăch tât. Đă ăp n'gor ân n'hao dăng ngăch ôp uănh, njêng bản đồ mbơh njrăng lor ntŭk geh hô mpeh rmok dak n'hanh geh trong nkra bah ngăch. Ăp n'gor, nkual ƀon têh ân geh nău dơn kan rđău đă uănh khlay ndơ̆ jao, uănh khlay kan nsum mât njrăng kon se nti tâm rnôk mô hăn tât nhih nti, lơn lah rnôk khay rlu nti, n'hanh ăp rnôk phŭt sial, trôk nar lơh; rgŏ jă ăp rnăk lor nchrăp leo njŭn oh kon he hăn nti re n'hanh nău blău mât đăp mpăn rnôk tŭp tâm dak. Wa Vũ Thị Kim Hoa, Groi Cục trưởng Cục Trẻ em, Bộ Lao động-Thương binh n'hanh Xã hội an gĭt:

 “Nkhêp geh rlu nti ri bu kuâng nơm ân geh trong ntĭm nti an kon se, geh ma nău jêng tât rmok dak gay kon se geh trong njrăng der. Me bơ̆ n'hanh nuĭh mât chăm kon se ân way uănh mbro ntŭk gŭ rêh tâm rnăk wâl tâm ban kơt wăr he, moh ndơ i geh ma nău rmok dak an kon se kơt yăng, rbâng n'gâr dak, n'glău dak ri ân kŭp rdêl păng, n'glău ri ân n'gar. Ta nkual ƀon têh, rnôk lôch dŏng yăng rbâng dak ân nkhŭt lơi. Ăp me bơ̆ ân n'hao dăng joi gĭt, pơk uănh ăp nău lư, nău gĭt êng mpeh njrăng, n'gang rmok dak an kon se ma aƀaơ Bộ Lao động Thương binh n'hanh Xã hội n'hanh ăp n'gâng kan hŏ an ƀư ntĭm nti dŭt âk"

 Nău ntĭm re an kon se nti hŏ dơi n'glăp tâm luật n'hanh hŏ nchŏng luh ăp trong nkra bah ăp nău jêr jŏt mpeh drăp ndơ, ăp n'gor ân ndăn dŏng ndơ nti thể thao, n'glău re ta ăp trung tâm thể dục-thể thao ăp quận, nkuâl gay ntĭm re an kon se nti. Yơn lah, lah ăp n'gor mô geh ăp nău kan ngăn ngăn, mbra jêr ƀư rgâl nău ngăn geh kon se khĭt tă bah rmok dak./.

Nuĭh rblang: Điểu Thân