VOV4.M’nông: Dŭt pơh rlau aơ, rơh rƀŭn uănh năl nau rgum nsum neh dak-njêng nau dơi ân hun hao mhe lvang năm 2021-2030, rƀŏng tât năm 2050 hŏ geh nau dơi. Aơ lah rơh bôk năp, Việt Nam ƀư nau rgum gưl kan neh dak gay nchră tât nau dôl geh du trong ueh ngăn, rgum lĕ, bah nê đă nau rƀŏng pă, dăp tay ntŭk hun hao bah neh dak, njêng luh ntŭk gay hun hao mhe, nau dơi gay hun hao mhe, njêng nau hun hao mhe gay dơi geh nkô̆ nau, nau ŭch ma Nau ntrŭnh Đại hội XIII bah Đảng uănh năl, tât năm 2045 jêng dak hun hao, geh âk prăk. Aơ lah nau rgum n’hâm bah âk n’gâng kan, ntŭk kan ndrel rgop âk bah ăp nŭih blau tâm ndrel bah dih dak tâm rơh rlau aơ.

            Ntoh nau tâm nar rƀŭn Uănh năl nau rgum nsum bah neh dak lvang năm 2021-2030, rƀŏng tât năm 2050, Thủ tướng Phạm Minh Chính lah rjăp, nau kan rgum geh nau khlay. Nơm hŏ ƀư nau nchrăp 5 năm ndrel nau rƀŏng 10 năm hun hao văng sa, rêh jêng, tă bah nê nơm mât tâm dăch, ngăn nau rgum gay ƀư dơi. Aơ lah nau rgum bôk năp geh ntrŭnh ndâk tâm Việt Nam tĭng nau ntrŭnh bah Luật Rgum kan năm 2017. Nau khlay lah nau rgum geh nau rgâl mhe, rƀŏng kan, ƀư dŏng ăp nau dơi geh êng, nau dơi ntoh luh, nau geh dơi ntul rlong gay nơm hăn tă bah nau geh, ntơm bah tâm trôm, ndăn nau kơl an tă bah ba dih ndrel dơi rklaih njêng ăp nau tâm rkeh, nau ntul rlong, nau mô dơi rnôk aơ bah jâng văng sa. Nau rgum ân geh uănh tât nau hun hao ngăch yơn ân nâp nâl, hun hao tâm ban bah ăp nau kan văng sa, văn hoá đah ntŭk ntu, leo nau kan văn hoá geh nsum ma chính trị, văng sa, ntŭk ntu. Thủ tướng Phạm Minh Chính lah rjăp:

            ‘Nau kan rgum hŏ lah nau khlay, nau kan uănh năl lơn ma geh nau khlay đŏng. Nau nâp bah nau rgum nê geh đăp mpăn đŏng, geh tâm di đŏng, geh nau dơi đah neh dak đŏng. Nau rgum lah ân geh nau rgâl mhe tâm nau rƀŏng mĭn nau kan, ma nau ntơm tă bah nau mĭn, nau nsôih ri ntơm geh bah nau rgâl mhe, ma n’hâm dăng geh ntơm bah nuih n’hâm ƀon lan. Nau rƀŏng ƀư kan mhâm ƀư ân rgum nchŏng luh ăp nau dơi geh êng êng, nau dơi ntoh mhe, nau dơi gay ntul rlong, gay jêh nê nơm ân geh nau kan mât ân tâm dăch tâm nê gay ma ƀư tĭng ăp nau dơi bah nơm, yor nau nsôih lah kon nŭih, lah ntŭk ntu, văn hoá, nau vay ơm, nau tâm rnglăp lam rnoi mpôl”.

            Ăp nŭih kan bah rmôt uănh năl hŏ nchră, Nau rgum dĭng lĕ neh dak geh ƀư du trong âk ntil, ân geh rjăp, tâm di, rgum dơi nau râng bah âk mpưm, săk tam bah ăp N’gâng kan, ntŭk kan, nkuăl, ăp nŭih blau, nŭih kan khoa học, ăp ntŭk kan bah lam ntur neh. Nkre ndŏ luh nau ŭch têh tâm nau rgum bah neh dak ân nau hun hao mhe, nau dơi hun hao mhe, nau nsôih hun hao mhe. Ndâk njêng rgum bah neh dak lah nau kan têh, jêr jŏt, kol, ê geh nau tă dơi. Nau mbơh nau rgum bah neh dak mbăk tâm săk nơm nau kan têh tâm ntrong rƀŏng ndrel ƀư nau hun hao neh dak rgum ndrel jŏ jong. Nau mbơh hŏ ndâk njêng ndrel ƀư rjăp nau geh nsum tâm nau hun hao bah neh dak tâm nau ndâk kan, ntơm bah nau rgum, ntơm bah ntrong kan, nau ƀư hun hao bah neh dak ma Đảng ndrel Ngih dak uănh năl. Groi Giáo sư, Tiến sĩ Trần Đình Thiên-Kruanh Viện Kinh tế Việt Nam, ân lah:

            ‘Nau rgum aơ ân geh njêng luh nau rgâl mhe dăng. Ngoai tâm ăp nau dơi geh nau mhe ma gâp ân lah nau rgum aơ hŏ dơi geh njêng kloh ngăn, nkô̆ nau ndâk nkra 5000 km trong cao tốc ntơm rnôk aơ tât năm 2030. Rnôk aơ jâng văng sa ân ŭch geh n’ho ro đah nau kan prêh, ân geh nau tâm rgop nthoi ân geh săk tam ri ngăn lah neh dak nơm păng jong, trong pơk têh, ndri ma nơm ân geh leo dŏng ndrel ƀư trong hăn ngăch, ngăn lah nau kan geh dŏng ƀư ndrel njêng nau hun hao nê. Lam ntur neh bu geh nau blau hôm, ngăn lah ăp dak Châu Á hăn ba kơi ri nsôih ƀư trong hăn ngăch, tâm rnôk bôk năp ân geh njêng ri jâng văng sa ân hao ngăch, uănh ân dơi nau hun hao prêh”.

            Tĭng ăp nŭih ƀư nau kan, mpeh nau rgum, nau mbơh hŏ tŏng ăp nkô̆ nau kan ma du nau mbơh Rgum neh dak ŭch. Aơ lah nau tă geh bah du trong ƀư nau kan rjăp, nâp, đah nuih n’hâm geh nau ŭch ngăn. Bau rgum bah neh dak hŏ rgum ƀư ăp nau kan khlay, ngăn, geh: Uănh năl ăp nau mĭn têh mpeh nau hun hao neh dak, uănh năl ndrel rƀŏng tât trong hun hao ân ăp nkuăl geh nau nsôih, ân geh hun hao âk. Nau kan ăp ntrong tơm ndrel ntrong ƀư nau kan văng sa; Ƀư ân jêh ntrong kan ngih vâl gay ma kơl an njêng ntrong kan văng sa ndrel ơm njêng trong kan ân tâm ban, ueh mhe tâm ăp nkuăl geh nau dơi tam. Wa Cao Viết Sinh, Kruanh n’gâng kan Nchrăp kan ndrel ntuh kơl ân lah, ân geh kơp tât nau pă dăp nau kan văng sa neh dak ndrel nkhah bah ăp nkuăl têh njêng ăp nkuăl jê̆:

            ‘Gâp mĭn lah, nơm ân geh ndơn lah nau rgum tĭng 6 nkuăl văng sa tơm bah nau rêh kơt aơ. Yơn lah, nơm ân geh kơl an lah nau nkhah ăp nkuăl têh kơt nkuăl trung du mpeh yôk mpeh ba lơ geh 2 nkuăl ƀư văng sa Tây bắc ndrel Đông Bắc mô lah Bắc Trung Bộ ndrel Duyên hải miền Trung pă jêng bar nkuăl Bắc Trung Bộ ndrel Duyên hải miền Trung lah tâm di. Nam Trung bộ mra rgop nsum đah Tây Nguyên ri păng mra nơih lơn lah mpông trong bah Tây Nguyên hăn tât dak lêng ri gâp ân lah kơt nê lah nau mra geh tâm di”.

            Lôch rơh rƀŭn đah 44 nŭih bah Hội đồng tâm ban nau ân nchră luh nau Rgum lĕ nau kan bah neh dak lvang năm 2021-2030, rƀŏng tât năm 2050 đah 100% rnoh phiếu kơl an. Tâm nê 37% tâm ban nau nchră yơn ân geh lŏ rgâl mhe ân jêh nau rgum lor ma leo ndŏ Chính phủ. Jêh rnôk nau rgum bah neh dak geh nchră luh mra lah nau nsôih ân jâng văng sa Việt Nam ngăn ngên mpar prêh, tâm rnglăp đah nkuăl ndrel lam ntur neh./.

                        Nŭih rblang: H’Thi