VOV4.M'nông: Geh mbro ăp rơh tâm tom ndeh jru hô tâm bah ri aơ nơh hŏ mbơh njrăng lor mpeh nău ngêt ndrănh bia rnôk hăn trong. Aơ lah nkô̆ nău nuih ăl lam rêh jêng kon nuĭh, yor an tay nău khuch bah kơi dŭt jru hô bah păng. Bol ma nhih pah kan dơi kan hŏ geh âk trong nkra, ntơm bah nkoch trêng, rgŏ jă tât rdâk njêng ăp nău way rmal lhăt, yơn nô nău nuĭh ngêt ndrănh bia hôm geh ăp rnôk, ăp tơ̆, ăp ntŭk ƀư jêng tâm tom ndeh an khuch tay bah kơi mô gĭt năl lor đŏng.

Tâm ăp năm mhe aơ, lam dak geh mô đêt tơ̆ tâm tom ndeh yô̆ nđach tă bah nuĭh ƀĭt ndeh ngêt ndrănh bia lơh. Đah aƀaơ 3 năm, nău lư tă rngot ji ta năp tâm tom ndeh krit nji ta trong nâm neh Kim Liên, Hà Nội. Nuĭh khĭt rmanh lah 2 hê nuĭh bu ur hôm druh mom, 4 kon se kon đơi. Nuĭh tom lah du hê bu klô nhŭl ndrănh! Dŭt mhe aơ, nar 3/6, lam nuĭh rngot klâng rnôk saơ rup gui oh Nguyễn Hải Tân đah muh măt mô hŏ bah phit klach, rnôk dâk ƀư njor tâp ndrel du tơ̆ an me, bơ̆ n'hanh oh bu ur bah he ta nkual ƀon têh Hòa Yên, phường Thọ Xương, nkual ƀon têh Bắc Giang. Lĕ ma me, bơ̆ n'hanh oh bu ur bah Nguyễn Hải Tân mhe roh tâm măng nar 2/6 tâm du rơh tâm tom ndeh tă bah nuĭh ƀĭt ndeh ôtô ngêt ndrănh bia tom. Du rnăk dôl rhơn răm đăp mpăn,  aƀaơ dơn hôm Nguyễn Hải Tân dôl nti ta nhih nti Cao đẳng Kỹ thuật công nghiệp Hà Nội n'hanh u mpeh bơ̆ quet ji hôm rêh nsum dơm. Nău rêh bah oh let năp tay dôl dâk bah năp âk n'glah trong teng đŏng, yor nău tât rmoh rmanh krit nji đah rnăk wâl. Nău nkoch rngot bah rnăk Tân ƀư lam nău rêh jêng lơn ma rvê, roh đăp mpăn n'hanh nduih lah hô "yor me ndrui" gŭ bah kơi ti ƀĭt ndeh nsĭch hôm lah nuĭh dôl pah kan tâm n'gâng kan nchuăn rdeng - ntung trong. Nău rgop bah nuĭh ƀon lan mpeh nkô̆ nău dja âk nău nuih ăl:

Ngêt ndrănh bia rnôk ƀĭt ndeh păng ƀư khuch khat an tay bah kơi dŭt âk an lam rêh jêng kon nuĭh n'hanh lĕ rngôch ăp nuĭh wăr kiău ma, ƀư jêng ăp nuih n'hâm rngot ji.

 Ăp quán bia ri saơ ăp druh ndăm ngêt ndrănh bia hôm ncho ndeh dŭt rtil ngăn đŏng, mpŏng ăp nhih pah kan dơi kan nsrôih mhâm ƀư nkoch trêng an ăp nuĭh gĭt lah rnôk ngêt ndrănh bia ri mô dơi ncho ndeh honda mô lah ndeh ôtô, rmal an dŭt lhăt ăp nuĭh i mô tĭng ƀư jăp.

Ăp nău gŭ mĭn hŏ an saơ, ndrănh bia lah du ntil dak ƀư jêng rvah bôk rngok âk, ƀư an bôk rngok mô dơi ât rdâng săk nơm, roh nău dơi rƀŏng trong hăn, nău dơi ƀĭt juet. Tă bah nhŭl hơm mô dơi rdâng nke ndeh, jêr nsrŭng der, âk nuĭh jêng lơh khĭt nuĭh mô ton gĭt lor an ăp nuĭh râng hăn trong êng ƀa ƀă n'hanh lĕ ma rnăk he nơm. Tĭng Groi Giáo sư- Tiến sỹ Vũ Anh Tuấn, Giám đốc Ntŭk rgum gŭ mĭn ntung trong Việt Đức, nhih nti Đại học Việt Đức, lôch jêh geh rlong ƀư ma ntŭk rgum kan an ƀư ta ndơ ntĭt hăn trong dŏng đah nuĭh Việt Nam an saơ, ndrui ndrănh lăp tâm mham khuch tât ăp nău blău ƀĭt lĕ rngôch ăp ntil ndeh, ƀư jêng klach rvê an nuĭh ƀĭt ndeh nơm n'hanh ăp nuĭh ndrel hăn ntung trong:

Nkhêp tâm mham geh rnoh ndrui ndrănh ma ƀĭt ndeh honda mô lah ndeh ôtô râng hăn trong ri khuch na nê̆ lah nuĭh ƀĭt ndeh geh trong rƀŏng ƀĭt ndeh ngăch or âk lơn, nkre đah n'hŭch mông nkăp siăk. Rlău ma nê tâm nuĭh geh ngêt ndrănh ri hôm geh trong rƀŏng hăn nkêng nkăng, ndeh hăn rvêng rvơng mbro, lôch nê rŭn in mbor trong hăn, nchuăt rlău ŭnh gŭr. Ntĭt kơt tâm tom ndeh ta Bắc Giang ma tâm săk bah nuĭh ƀĭt ndeh ôtô geh rnoh âk ndrui tâm mham lah 60, ri tĭng gŭ mĭn bah mpôl hên nchŏng luh gĭt lah geh ma nău tâm tom ndeh rđĭl đah nuĭh mô geh ngêt ndrănh ri âk rlău nklăp 10 tơ̆.

Nchih rgum ngăn bah Cục Cảnh sát giao thông tâm ăp năm 2019, 2020 n'hanh 6 khay bôk năm 2021, rnoh âk ăp nău tih mpeh đăp mpăn hăn ntung trong geh tât nău tih ngêt ndrănh ta Việt Nam bơi 5%. Lôch jêh geh hăn ôp uănh lam rêh jêng kon nuĭh an saơ nău gĭt blău, mbơh ngơi n'hanh nău gĭt êng bah du đêt nuĭh ƀon lan mpeh nkô̆ nău dja mô hŏ ăp tŏng ngăn. Groi Giáo sư- Tiến sỹ Phạm Việt Cường - Đại học Y tế Công cộng an gĭt, ăp nhih pah kan dơi kan hŏ geh âk trong nkra gay rmal nău tih ngêt ndrănh bia hôm ƀĭt ndeh hăn trong đŏng, yơn mô hŏ tŏng dăng gay ma lơh an nhiăl rmal ăp nuĭh tih:

He bol ma hŏ geh luật, yơn ma he mô hŏ an ƀư n'hanh dŏng du trong dŭt uĕh jêng hôm geh nău  tih dja đŏng. Tĭng gâp, lah ma dơi rgâl ri lor  bôk năp lah nău dŏng pháp luật bah he ân ntrôl dăng n'hanh lơn lah nău nkoch trêng tâm nkô̆ nău ngêt ndrănh bia n'hanh ƀĭt ndeh. Rnoh rmal aƀaơ bah Nghị định mbrô 100 n'hanh Nghị định mbrô 123 mhe aơ (rgâl nkra) ri gâp mĭn lah păng dŭt jâk đŏng. Yơn lah ta Việt Nam he  ri mhe n'glĕ ta rnoh kuăl lah sŏk mplơ̆ ƀằng ƀĭt ndeh n'hanh rmal prăk dơm, mô hŏ rmal nău plơ̆ tih tay mô lah ăp nuĭh tih ta rnoh jru.)

Du đêt nău rgop an lah, gay hŭch đêt ăp nău tâm tom ndeh jru hô tă bah nuĭh ƀĭt ndeh ngêt ndrănh bia lơh, ndrel đah nău an tĭng ƀư pháp luật ri nhih pah kan dơi kan ân gŭ mĭn tât trong ndơ̆ luh ăp rnoh rmal jru lơn, mbra sŏk mplơ̆ ƀằng ƀĭt ndeh n'ho ro, mô dơn nê mbra rmal gŭ ndrung đah ăp nuĭh plơ̆ tih tay âk tơ̆  mbro. Wa Khuất Việt Hùng, Groi kruanh rnâng kan Uỷ ban đăp mpăn hăn ntung trong gưl neh dak:

Mpôl hên geh dăn đă ăp nhih pah kan dơi kan bah n'gor ndăn ngăch n'gluh nău tih dja luh rmal kơt du nău tih nău way pháp luật mpeh đăp mpăn hăn ntung trong an khuch rmanh tay jru hô đŏng. Aơ lah nău mbơh njrăng lor, rđăp, kơl an âk mpưm nuĭh ƀĭt ndeh, der bah mô tih ăp nău way an bah pháp luật, der ăp nău tih geh an khuch rmanh tâm ban kơt nê geh tâm let năp tay.)

Ta năp ăp nău tât an tay bah kơi mô gĭt năl lor tă bah nuĭh ƀĭt ndeh lôch ngêt ndrănh bia lơh, kêng dŭt nar 3/6, Groi Thủ tướng Chính phủ Phạm Bình Minh hŏ ký công điện njuăl tât ăp nhih pah kan, đơn vị mpeh nău tĭng jăp ăp quy định mpeh njrăng, n'gang nău tât khuch bah ngêt ndrănh bia. Nuĭh n'groh săk rêh bah nuĭh êng yor an "Me ndrui" leo trong mbra geh pháp luật rmal ngăn, yơn pháp luật ân tŏng dăng gay geh nău dơi njrăng n'gang lor. Ăp nuĭh ƀon lan ân gĭt dơi nău rêh bah năp n'hanh bah kơi nke ndeh dŭt n'hâm khlay gay mô an geh nău tât krit nji an rnăk wâl, lam rêh jêng kon nuĭh yor du nău hưp ngêt rlău ir ngan./.

Nuĭh rblang: Điểu Thân