VOV4.M’nông: Tâm ăp năm rlau aơ, Việt Nam geh ăp ntŭk kan lam ntur neh rnê prêh nau dơi dơi tâm nau mât chăm ân bu ur ndrel kon se. Âk nau lơh bu ur ndrel kon se geh ntŭk nkoch mbơh nau ndrel ƀon lan nkoch, leo luh gay ma ŭch nsĭt nau tâm di tâm ban ân nŭih khuch. Ƀư nau kan bah neh dak mpeh nau tâm ban bu ur bu klô, rơh rlau aơ, ntŭk pă nau kan tâm ăp ntŭk kan chính trị, văng sa văn hoá ndrel rêh jêng bah bu klô ndrel bu ur tâm ban lơn, rgop tâm nau hun hao ngăch ndrel nâp nâl bah neh dak. Đah ăp nau nsôih mô rlu, Việt Nam dôl geh lam ntur neh kơp dơn lah 1 tâm 10 dak ƀư ueh nau dơi mrô 5 mpeh nau ntrŭt dăng tâm ban bu ur bu klô ndrel pă nau kan ân bu ur ndrel kon se bu ur tâm ăp nkô̆ nau hun hao nâp nâl bah Liên hợp quốc.

Nar rgum rƀŭn tâm rmôt kan bu klô leo trong lor tâm nau njrăng rdâng lơh bu ur tâm xã Hoà Phong, nkuăl Hoà Vang, nkuăl ƀon teh Đà Nẵng geh âk nŭih ndrel râng đah nkô̆ nau gay rgâl lơi nau gĭt bah ƀon lan mpeh nau lơh bu ur ndrel kon se bu ur. Geh ntrŭnh ntơm năm 2014 tâm 3 xã Hoà Phong, đah nau kơl an bah ntŭk kan UN Women, ntơm năm 2017 tât 2020, bôk nau kan geh pơk hvi tay tâm 8 xã, phường tâm Quận Hải Châu ndrel nkuăl Hoà Vang. Aơ lah ntŭk ang bah rmôt kan bu ur nkuăl ƀon têh Đà Nẵng tâm nau nsôih rgum ƀon lan, ngăn lah bu klô tâm nau njrăng rdâng nau lơh bu ur ndrel kon se bu ur. Rgum rƀŭn tâm rmôt kan Bu klô leo trong njrăng rdâng lơh bu ur ntơm năm 2017, wa Táng Kim, xã Hoà Phong, nkuăl Hoà Vang, mbơh:

‘Tâm nar rƀŭn rgum kŏ geh âk nkô̆ kơt ƀư ăp nau pâl, văn hoá njroh mprơ geh nsum ma ăp nau ntĭm mbơh tâm nar ntĭm nti bah nkuăl ƀon têh ri hên tât nkoch mbơh tay ăp nŭih tâm rmôt nơm. Rnôk hŏ geh ntĭm mbơh, ăp nŭih kŏ geh nau gĭt, mô êng mpeh nau nkoch trêng tâm rnăk nơm ma hôm nkoch trêng tâm ƀon lan. Ri ma nau tâm lơh tâm ƀon lan ntŭk gŭ geh n’huch hô ngăn”.

Âk nau kan ueh mpeh nau njrăng rdâng nau lơh đah bu ur ndrel kon se bu ur geh ntrŭnh ƀư tâm ăp nkuăl. Nau kan rmôt “Ăp nŭih geh rgâl” tâm n’gor Điện Biên kŏ dôl ma rgum geh âk nŭih kơp n’ăp ma bu ur ndrel bu klô râng, rgâl tâm nau mĭn bah khân păng, ndrel tâm nkoch nau kơl nau kan bah rnăk vâl ndrel ƀon lan. Yuh Nguyễn Thị Lành tâm Bản Kéo, xã Bá Quang, nkuăl Điện Biên, n’gor Điện Biên, mbơh:

‘Lah nsum lah bôk nau kan bah Ngih dak ndrel ăp nau kan nkoch trêng tât oh nur ri khân păng kŏ gơih lơn ngăn, ri bu kŏ geh gĭt dơi ăp nau kan ndrel bu kŏ janh nkoch mbơh, nau tâm lơh ri kŏ geh ntrong n’huch âk oi đŏng”.

Nê lah bar tâm ăp nau kan săk tam bah nau mât chăm ndrel kơl an bu ur ndrel kon se dôl geh ntrŭnh tâm nkuăl ƀon têh Đà Nẵng ndrel n’gor Điện Biên, geh du gưl kơl rklaih oi nau tâm lơh ndrel ndjơh bu ur ndrel kon se bu ur tâm ăp năm êp aơ. Âk nau kan geh lăp kơl bah rmôt bu ur ăp gưl ndâk ƀư hŏ geh nau tam ngăn, kơl mbơh nau gĭt, nau blau, nau dơi gay bu ur, kon se bu ur dơi rdâng đah ăp nau mra roh đăp mpăn. Nau kan ntŭk geh nsing rnơm tâm ƀon lan, Rmôt bu ur ŭch geh nau ueh m’ak, nau kan mbơh ntĭm lor ma tâm gŭt ur sai, mbơh nau tâm ƀon lan, rmôt mbơh nau ndâk rnăk vâl 5 mô 3 kloh...hŏ ndrel dôl ƀư ueh săk tam tâm nau mât chăm ndrel rong kon se.

Êp nê, âk nau hun hao văng sa, hăn nsum kơl an bu ur ndrel kon se bu ur, nŭih mô geh nau dơi kơt: Nau kan “Kơl an bu ur hun hao văng sa”, “rong sur nhựa gay têm prăk” “yăng phe kơl an”... kŏ dôl ƀư geh nau săk tam. Nau kan “Ngih ueh lăng” bah rmôt bu ur Việt Nam kŏ dôl ƀư rjăp nau tam tâm nau mât ndrel kơl an bu ur ndrel kon se đah ăp nau tât khuch. Wa Dương Thị Ngọc Linh, Giám đốc ntŭk kan bu ur ndrel hun hao mbơh:

‘Nau kan bah Ngih ueh lăng geh nsing tâm nau dơi bah bu ur ndrle kon se. Phung hên mbơh ân khân păng, mbơh ân ăp nau tŏng gĭt kloh mpeh nau gay ma bu lah nŭih geh ntrŭnh nau mhâm ƀư khân păng mra tât ngih ueh lăng, gŭ tâm dŭm bri jŏ, mhâm khân păng ƀư tât nau tâm boh đah nŭih tă lơh khân păng nê, khân păng moh ŭch nau kan gay ma rong rêh săk nơm gay ma rnôk luh bah ngih ueh lăng, khân păng dơi ƀư tơm nau rêh nơm”.

Wa Đào Ngọc Dung, Kruanh Bộ Lao động-Thương binh ndrel Xã hội lah rjăp: Ntrŭt dăng nau tâm ban bu ur bu klô ndrel pă nau dơi ân bu ur lah nau ntrŭnh bah Đảng ndrel Ngih dak, geh kơp dơn tâm Hiến pháp ntơm rnôk geh ndâk neh dak. Việt Nam hŏ ƀư jêh ntrong kan luật mpeh nau tâm ban bu ur bu klô; ntrŭnh âk nau kan gay ma pơk trong ân nau dơi bah bah bu ur, kơt: Luật tâm ban bu ur bu klô năm 2006, Luật njrăng, rdâng nau tâm lơh tâm rnăk vâl năm 2007, Luật ntrŭnh nau ntrŭnh quy phạm pháp luật, Luật săch kan ntoh măt Quốc hội ndrel ntoh măt Hội đồng nhân dân, Bôk nau kan bah neh dak mpeh nau njrăng, rdâng tâm lơh tâm rnăk vâl tât năm 2020. Tĭng wa Đào Ngọc Dung, Đảng ndrel ngih dak hôm ntrŭnh du ntrong nkô̆ nau lŏ rgum nau tâm ƀah, pơk trong nơih, nau geh dơi gay bu ur ndrel bu klô râng, kơl ăp nau tâm ban tâm nau rêh jêng, rgop nau tâm trong hun hao nâp nâl bah neh dak:

‘Ngăn lah phung he geh âk nau dơi têh ngăn tâm nau rgop âk tâm aơ lah ntă dê nŭih, nê lah ăp nŭih đŏng ndrel ê lor lah bu ur ndrel sai khân păng. Tâm nê geh rgop têh khlay ngăn bah ăp ntŭk ƀư nau kan ndrel ăp ntŭk kan bah Rmôt kan ntoh măt bu ur Việt Nam hŏ nsôih ƀư ăp nau kan aơ yor nau geh dơi gĭt mô di lah du nar bar nar mra dơi geh rgâl nkre. Geh kơt rnôk aơ lah nau kan jŏ jong gay ma ƀư geh nau mhe. Tâm ban bu ur bu klô tâm aơ lah nơm gĭt kloh ân bu ur ma ân n’ăp bu klô ndrel nau geh săk tam dăch dŭt mhâm ƀư ân nau tâm ban bu ur bu klô geh dơi ngăn tâm nau rêh bah nơm”.

Nchă tât ăp nau nsôih bah Việt Nam tâm nau kan mât chăm bu ur ndrel kon se bu ur, wa Elisa Fernandez Saenz-Kruanh ntoh măt UN Women ân lah: Việt Nam geh dơi nau kan aơ tâm nau n’huch nau tâm lơh đah ăp bu ur geh ntoh ngăn tâm nau nsôih êp aơ bah chính phủ nchră luh bôk nau kan bah neh dak mpeh nau njrăng rdâng tâm lơh tâm lvang năm 2021-2025 ndrel bôk nau kan bah neh dak tâm nau njrăng rdâng nau tâm lơh tâm rnăk vâl, tâm rnôk mhe tât năm 2030. Êp nê ăp nau kan êng êng ri ăp nau nsôih kơt aơ geh nsum mpôl lam ntur neh rnê prêh ngăn.

Êng ăp nau nsôih bah Chính phủ ndrel ăp ntŭk kan rêh jêng, ntŭk kan kan bah lam ntur neh, gay dơi geh tât nau ntrŭnh rjăp ăp nau kan yor nau tâm ban bu ur bu klô ƀư hôm âk nau rgâl mhe tâm nau mĭn, nau gĭt bah nŭih ƀon lan Việt Nam tâm nau tâm ban đah bu ur ndrel buk klô. Ndri ma, ŭch geh nau nsum ty bah ăp nŭih ƀon lan ndrel nau tâm rgop bah n’gâng kan ndrel ƀư jêh ăp nkô̆ nau nchrăp luh gay ndâk du nau rêh Việt Nam ma bu klô, bu ur, kon se bu klô ndrel kon se bu ur kŏ dơi geh nau rêh đăp mpăn, ueh lăng, rgop nau tâm nau hun hao Việt Nam geh nau blau, ăp ntil ndrel nâp nala./.

          Kim Thanh/VOV1

  Nŭih rblang: H’Thi