VOV4.M’nông: Nău tâm u\ch ro\ng bu ur bu klô lah nkô| nău dơi saơ ueh ngăn n’hanh na nê| ngăn tâm nău mprơ. Tâm nău mprơ Tây Nguyên lah nsum, nău mpât mprơ Sơđăng lah êng, nău tâm ro\ng saơ du\t ueh, rbân rmên, yơn geh rnôk ngăn ngên dơm, yơn geh rnôk ndroh n’gôr, kơt dak leng hoch.

Tâm nkô| trăch nar aơ, mpôl hên nkoch tât kônh wa nău ueh tâm nău mpât mprơ Sêđăng đah nkô| nău “Nău mpât mprơ mboăt nthoi tâm ro\ng” 

Đah nu^h Xơ đăng, nău mpât mprơ lah trong săm nkoch êng an nuih n’hâm he. Yor kơt nê|, ăp nău mpât mprơ way tăng ta ăp ntu\k, ăp rnôk, nkô| hôr nău mprơ kơl khana păng chuêl ăp nău jâk r’ah tâm nău kan, nău mprơ jêng ntung buăt nthoi geh nău tam gay nkuăt an nău tâm ro\ng do\ng tri dơi tât. Yor kơt nê|, ăp nău mpât mprơ way đâng tay tâm nuih n’hâm ăp nu^h nău nkah ue\h. wa A Bôih, nu^h blău mpât mprơ buôn Kon Hring, xã Ea H’Đing, nkuâl Cư M’gar, n’gor Dak Lak, nkáh mpeh du rơh hôm kon se rnôk gui\ rêh ta [on ơm (nkuâl Đăk Tô- Kon Tum), rnôk tăng ăp bu ur druh bu klô ndăm mprơ tâm ơh nsum…

“Rnôk hôm kon se jê| gâp le\ tăng u che, bu ur bu klô druh ndăm tâm [on mpât mprơ  đah âk ntil nău kơt rơngê, ting ting…Nău way khân păng mprơ tâm ăp măng pâl rlưn, kơt: {ư ôp brah mbor dak, ngêt sa ns^t ba n’hao rhe, bu ranh ri mprơ tâm ơh đah bu ranh, druh ndăm mprơ tâm ơh đah druh ndăm đo\ng, tâm dâl mprơ nsum, luh mir jan ba khân păng tâm dâl mprơ đo\ng”.

Di kơt nău wa A Blôih nkoch đo\ng, ăp nău mprơ tâm ơh bu ur bu klô, tâm ơh le\ rgop [ư krêp dêh nău ro\ng bah bu ur druh bu klô ndăm ta [on lan. Nău tâm ro\ng do\ng tri ndjôt an bu âk rơh kơn tâm nuih n’hâm, ntơm bah rhơn m[ak, rngot klâng, rhơn ue\h, nđơr tâm nău rêh tât tâm grang, nuih ko\ng lêng lang…Yor kơt nê,| bol ma bu do\ng ăp nău du\t nju\ng rnhôt lăk ue\h tâm nău rêh dja nha mô dơi nkoch le\ ơm nkô| hôr mhâm lah nău tâm ro\ng do\ng tri ơm. T^ng wa A Phơng, ta thôn Yă Tun (xã Đăk Ang, nkuâl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum), nău mprơ nu^h Xơ đăng, lơn lah nău mpât mprơ hôr mpeh tâm ro\ng do\ng tri, đah nău mprơ lhêt lhơt, njêng trong mpât mprơ, nău ngơi êng, jêng djăt ma geh bar pe tong nău mprơ ho\ njêng dơi kuăt ur sai ue\h đo\ng:

“Ăp nu^h du\t blău hôr rnôk mprơ nt^t t^ng trong êng bah he da dê, jêng lah do\ng ăp nău hôr ơm yău kăl e mô lah nău khlay nkô\ hôr jru tâm nuih n’hâm, kơt mprơ mpeh nău tâm ro\ng do\ng tri, tâm nkoch bri lô ka đah băl mpôl dêh bên, n’hanh ntơm bah g^t nău mpât mprơ âk bu ur druh bu klô ndăm tâm [on le\ jêng ur jêng sai, rdâk njêng rnăk wâl đăp mpăn rhơn răm đo\ng.”

Tâm gu\ ur sai a[aơ bah nu^h Xơ đăng, bol mô hôm jâk t^ng nău way ơm kăl e “Ntu\k me bơ\ kep kon so\k gu\ t^ng nê”, yơn kônh wa nha mpo\ng oh kon he dơi gu\ rêh nsum đah nu^h ma me bơ\ ho\ kep lor đo\ng. Me bơ\, dơn [ư nău kan r[o\ng trong, bonh đă kon he so\k nu^h ma khân păng di măt di tôr dơm, mô di nchâp đă oh kon. Aơ nklăp lah nău ue\h mha êng tâm gu\ ur sai bah nu^h Xơ đăng, rgop [ư jêng rnăk wâl nâp dăng jo\ jong tâm boh tâm rnglăp lhăt đah ăp băl mpôl n’hanh nsum mpôl lam [on lan. Wa A Blôih, [on Kon Hring, xã Ea H’Đing, nkuâl Cư M’gar, n’gor Dak Lak, nkoch, nău m^n tâm gu\ ur sai mpơl tâm nău mpât mprơ bah ăp u che, me bơ\:

“T^ng nău way bah nu^h Xơ đăng, lah u\ch kon he dơi [ư [ăn mô lah klay bah du rnăk êng ri me mô lah bơ\ mbra sơch nar tâm di, ton mâp rnăk mpeh bah ri gay tâm dâl mprơ tâm ơh. Djăt ma [on geh [ư ngêt sa, njôm wa\r yăng ndrănh me mô lah bơ\ mpeh bah aơ mprơ lor; hôr lơn ma âk lơn ma ue\h, mpr^ng lơn ma ue\h ri mbra lo\ng di nuih n’hâm me bơ\ mpeh bah ri gay khân păng di nuih n’hâm dơn nău, bonh đă oh kon khân păng ndrel ndu kuăt so\k đah kon he”.

Ăp nău mprơ tâm ơh tâm nău mprơ nu^h Xơ đăng đah ăp nău hôr ngăn ngăn way lăp tâm nuih n’hâm jru an nu^h mprơ n’hanh nu^h djăt. Wa Y Mon, nu^h blău mprơ ta xã Đăk  Ang, nkuâl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum, nkoch:

“Gâp way mpât mprơ đah nkô| mprơ hôr rnê nău tâm ro\ng do\ng tri. Tâm rmôt băl mpôl geh ăp bu ndăm mprơ gay lôr gâp ri gâp mprơ plơng ơh tay. Hôm lah mpeh I du\t nău, mô hôm dơi mprơ tay đo\ng ôh ri kơt lah mô geh nău dơi rơh tâm rlong, mô dơi lôr oh yuh mpôl hên. Ntơm bah nău tâm lôr rlưn đah druh ndăm nsum le\ [ư an gâp nkah mbro, jêng u\ch nău mpât mprơ bah he”.

Nău tâm ban tâm gu\ ur sai n’hanh nău tâm ro\ng bah nu^h Xơ đăng dơi mpơl du\t kloh tâm ăp tơ\ mprơ tâm ơh bu ur bu klô. Yơn lah, mô di tâm ban ri nu^h Xơ đăng dah ma ro\ng nu^h u\ch so\k dơi đo\ng ôh. Bol le\ di nuih n’hâm, ri nu^h Xơ đăng nha uănh khlay nău an so\k bah me bơ\ đo\ng. n’hanh nău dja dơi mpơl ma ăp nău mpât mprơ đâng âk nău tâm ro\ng: “Lah ro\ng oh ri dăn ôp nô geh nkah moh nău oh lah, nô nha nkah đo\ng?/ Lah nô geh ro\ng oh ri ân mbơh bơ\ geh an đo\ng, ân mbơh me g^t an đo\ng?”

Ăp nău mpât mprơ Xơ đăng mpeh nău tâm ro\ng do\ng tri ma kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt lah du nklâm ndơ geh âk nkô| hôr khlay bah ăp nu^h [ư nău ngơi an ăp nu^h djăt dôl tâm ro\ng, le\ tâm ro\ng n’hanh mbra geh nău tâm ro\ng. Dăn kônh wa n’hanh băl mpôl way rhơn răm tâm nu^h ma he le\ sơch./.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân