VOV4.M'nông: Kơt âk rnoi nu\ih êng rêh ta neh Tây Nguyên, rnoi Sêdang geh mboăt rlet du\t ue\h n’hanh âk ntil, djôt ăp nău ue\b văn hoá du\t ue\h. Rlău ma ntu\k ntô văn hoá ch^ng gông n’hanh ăp ntil mboăt rlet êng, nău mprơ-ntil nghệ thuật way ơm bah jo\ le\ hăn ndrel tâm nău rêh gu\ âm n’hanh pah kan tuch tăm.

            Nău tâm pât mprơ- ntil nău tâm pât mprơ way ơm tâm [on lan dơi trêng nti tâm nău rêh, pah kan jan sa mir ba bah rơh aơ tât rơh êng [a [a\. tâm pât mprơ mô dơi lah mô geh tâm ăp rnôk [ư ngêt sa nsum bah [on lan Sêdang kơt: [ư nău way ôp brah mih, ôp brah mbor dak, rhơn năm mhe, rhơn ns^t ba n’hao rhe, rhơn lăp jay mhe, tâm nđăp nsao…Nău du\t mha êng lah đah ndrel nău ro\ng way bên, ăp nu^h tâm pât mprơ geh nău hôr êng êng, mpơl nău hôr tâm ro\ng bah he.

            Wa A Wat, ta thôn Long Jon, xã Đăk Ang, nkuâl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum, nkoch mpeh nkô| tâm pât mprơ “Gung du dal” tă bah păng nơm mprơ:

            “Nău tâm pât mprơ dja ho\ geh bah ơm, gâp dơn rgum nchih tay nău mhe dơm. Nău tâm pât mprơ geh nkô| hôr nkah tât kônh wa, ăp nu^h he nsrôih ntêm an mông nar gay tâm mâp nsum. Ân ntêm mông nar tâm khâl nsum, kônh wa, băl mpôl tâm năm mhe, he mô geh ntil ma kă rnam, ân ma nău tâm ro\ng ma tâm khâl nsum n’hanh tâm dăn nsum ăp nău ue\h, nău lăng. “Play neh rvoah”, oh nô ta ah ntu\k gu\, bol ma gu\ ngai ho\ 10, 20 năm lah he tâm nkah nsum ri hôm tâm khâl nsum đo\ng”

            Nău tâm pât mprơ way mpơl tâm nău rêh ăp nar yor ăp nău ro\, nău mpr^ng hôr dơh ue\h ma djăt hôr âk nkô| khlay tâm nău rêh. Rơh mom ndăm ri manh nău tâm pât mprơ gay ma mpơl nău tâm ro\ng; rơh bu\nh ranh ri nkah đă kon său rêh ue\h, rêh mbleh. Wa Y Mei, ta xã Đăk Ang, nkuâl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum, nkoch:

            “Hôm druh kăl e gâp way tâm pât mprơ geh nkô| hôr rnê ue\h tâm nău rêh, nău pah kan jan sa mir ba, gâp way u\ch ro\ng nău rêh đăp mpăn. A[aơ, gâp ho\ ranh, gâp manh ăp nău nt^m nti, nt^nh ntăn bah rơh nău rêh gay rklă tâm rnôk tâm pât mprơ. Gâp way mprơ hôr rnê mpeh nt^m nti kon său, rgo\ jă oh kon djăt nău me bơ\, kơt nti tât lôch tât du\t, pah kan jan sa ns^t geh âk, mprơ njrăng đă ăp nu^h mô dơi rleh [lao tâm nău kan lơh mir jan ba, kon se nti mô dơi ntlơi nti, ân geh nău g^t ma săk nơm, mpo\ng let năp tay chrat ang lơn”.

            Wa A Phơng, Kruanh thôn Yă Tun (Đăk Ang, Ngọc Hồi) an g^t nkô| hôr bah nău tâm pât mprơ Sêdang:

            “Nău tâm pât mprơ Sêdang păng du\t dơh ue\h djăt, jôn rbăn, lhơ lơt djơt, jru rngân jêng trong mprơ, nău ngơi êng, nău mprơ du\t âk ntil, âk trong mprơ kơt: rơngêi, tôn, ting ting, tơngi…Ăp nu^h tơm mprơ du\t blău rnôk hôr t^ng trong êng êng, jêng lah do\ng ăp nău mprơ ơm yău mô lah nău mprơ jru khlay hôr tâm trôm nuih n’hâm, kơt mprơ mpeh tâm ro\ng do\ng tri, tâm nkoch bri đah băl mpôl dêh bên n’hanh ntơm bah nău g^t tâm pât mprơ ma âk druh ndăm tâm [on jêng ur jêng sai, rdâk njêng rnăk wâl rhơn răm đo\ng.

            A[aơ, ta du đêt thôn [on Sêdang bah nkuâl Đăk Tô, Tu Mrông, Đăk Hà, Ngọc Hồi (Kon Tum); Krông Păch, Chư Mgar (Dak Lak) ăp nu^h g^t blău hôm mât ndray dơi ăp nău tâm pât mprơ săk ntơr êng êng đo\ng, kơt nău mprơ: rơngê, ting ting, aýo, ding duôt, tơngi, tôn, rơvế, kơhui, rơnguâ (hát ru)…yơn lah ăp nu^h g^t blău tâm pât mprơ yău ri du\t đêt. Nău tâm pât mprơ yău way nău mpr^ng du\t jêr, nt^t hôr du\t jru, jêng nău mpr^ng, jêng nău mprơ, hôm geh âk ngu\r, klêu ta ăp gâl êng êng. Wa Y Nâu, ta thôn Yă Tun 1, xã Đăk Ang, nkuâl Ngọc Hồi, n’gor Kon Tum, an g^t:

            “Gâp so\k nău nt^t bar pe nău tâm pât mprơ nt^nh ntăn kon druh gơih nđơr, mô rleh [lao tâm nău kan mir ba: Dâk hâm kon trôk ho\ ang/ Nar ho\ luh tu\k lêm ho\ chrai/Hơi kon dâk hâm djăr ho\ ndrău hôm/Kon dâk hăn dơm, rpa phe n’gon piăng/Geh piăng hơm ndu\l, geh soan [ư mir/”…

            Mprơ nt^nh ntăn đah kon ndăm: ?Hơi kon ndăm dâk ngăch trôk ho\ ang hôm/Kon t^ng jâng bơ\/ Rnôk lăp tâm bri nkah ndjôt nkre na/ Rnôk luh mir nkah ndjôt kô tu^h/ Ân hăn t^ng trong lơ, lơi hăn trong dâng/Kon ndăm ân hăn t^ng têl jâng bơ\/ Lăp bri ân njrăng kop kla/ Lăp tâm bri ân njrăng đah dôk, kuănh/…

            Nê lah nău mprơ hôr, nt^nh ntăn kon ndăm ân way g^t mât njrăng êng săk nơm ta năp nău klach rvê bah yău bri, jăp gơih tâm pah kan jan sa gay geh nău rêh hơm răm…”.

            Nău nđơr ndal, trong mprơ hôr mpr^ng dăch dêh đah nău rêh tâm ăp nău tâm pât mprơ way njêng an nu^h djăt saơ dơi nău ue\h mha êng mpeh ntil nău tâm pât mprơ way ơm tâm [on lan. Rup ue\h nê mbro mbrăng lah nău ue\h êng bah nkual neh Tây Nguyên têh hvi. Mpo\ng rơh kơn mom ndăm g^t wât lơn mpeh du jâng văn hoá way ơm du\t n’hâm ue\h êng n’hanh âk mpưm djâ, gay ndrel mât ndray n’hanh hun hao nău tâm pât mprơ Sêdang lah êng, nău tâm pât mprơ ăp rnoi mpôl đê| Tây Nguyên lah nsum n’gloh nteh ngai lơn n’hanh mpăr prêh lot ngai lơn đo\ng./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân