VOV4.M’nông – Tâm ban kơt du đê| mpôl rnoi êng ta Tây Nguyên, nu^h K’Ho way m^n geh bar ntil nău kh^t ne\ lah kh^t kop ji, kh^t ranh n’hanh kh^t ndreng. Kh^t kop ji, kh^t ranh lah nău way kh^t, hôm kh^t ta trong, ta mir, kh^t yor tâm tom ndeh, pah kan, rmok dak lah kh^t ndreng. [on lan m^n , kh^t ndreng lah chết huêng hôm nha lêr vêr tâm văr [on, mô dơi rklaih luh nău rêh neh ntu n’hanh mbra [ư mô ueh tât nău rêh nu^h hôm nha ta neh ntu. Yor ne\, lah geh nu^h mô lah kh^t ndreng, r^ nu^h K’Ho mô dơi ndơ\ s^t ta jay ma [ư njor ta môch, mô lah ta p^t bri.

Bah kăl e nu^h K’Ho way an lah: Kh^t bah dih kh^t trong me, kh^t yor prah tâm tom ndeh, rmanh pah kan, kh^t rmok dak lah ăp nău “Kh^t ndrêng”. Kônh wa an lah, ăp nu^h aơ geh chiăk rtăp jêng mư kh^t kơt ne\. Nê lah ăp nău kh^t yô| nđach, huêng phan mô dơi s^t đah drô phan, hôm e gu\ wa\r tâm jay, [on lan, n’hanh ntêt nkri nhu\p nu^h rêh. Wa K’Brỏh ta tổ dân phố Kơmơng, nkuăl têh Di Linh, nkuăl Di Linh, Lâm Đồng, an g^t, kăl e kônh wa way lah ăp nu^h “kh^t ndrêng” kơt ne\ mô dơi djôt s^t nu^h kh^t tâm jay, đê| đo\ng mô dơi s^t [on lan gay [ư njôr kân kh^t ôm.

          “Nău kh^t ndrêng kăl e bu mô an s^t săk nu^h kh^t [ư njôr kân tâm jay, ta tâm [on. Bu mô an yor bu klach ntưp  tât nu^h êng, pơng mbra trêng tât nu^h êng kơt nu srê. Klach nu^h tâm [on mbra geh chiăk “Kh^t ndrêng” nhu\p kh^t ndrel. Jêng [on lan bu mô an njôr kh^t tâm jay, tâm [on ma bu nking n’gang. {on lan knu\ng an rnăk wâl dơi [ư njôr kh^t tâm môch ta p^t bri, bah dih [on. Rnăk wâl geh nu^h kh^t dơi djôt ch^ng, goong [ư njôr nu^h kh^t ta bah dih [on”.

          Lah kơt nău kh^t ngăn dơi nu^h K’ho kăl e [ư njôr kh^t têh tâm rnăk wâl, kônh wa [on lan dăch ngai tât râng, mpa njăt têh ri “kh^t ndrêng” dơi [ư dơh nơih dơm, du\t đêt nu^h tât râng. Râng kh^t bah nu^h “kh^t ndrêng” [ư mô nteh n’gor tâm môch mô lah p^t bri nkual njônh, knu\ng geh nu^h bên tâm rnăk wâl râng. Mpa njăt an [ư koaih ndrêng nău “kh^t ndrêng” knu\ng lah so kon, djăr nglang mô lah kik nglang: Nău way ơm [ư brah huêng phan du\t dơh. Joi ntu\k geh dak hoch, nu^h tơm jay lăch nko mpa rong chraih (so kon mô lah djăr, kik nglang), gay an mham n’ông t^ng dak hoch. Nu^h K’ho way lah, [ư kơt ne\, dak mbra klôn rdu ăp ntil m’h^k, ăp nău mô lap tâm rnăk wâl, tâm [on mpo\ng an ăp nu^h rêh dơi ue\h lăng, kh^t ôm n’ông le\. Wa K’Bét, ta Tổ dân phố Bồ Liêng, nkuăl têh Đinh Văn, Lâm Hà, Lâm Đồng an g^t, nău kuăl brah tâm ntu\k kh^t nu^h “kh^t ndrêng” êng đo\ng; bu dăn huêng chăk mô hôm s^t tâm [on, nhu\p nu^h rêh hăn t^ng nău “kh^t ndrêng”.

 “Ơ brah kh^t, nu^h kh^t le\ hăn t^ng brah yang hôm, mpo\ng nu^h kh^t dêr ngai nu^h rêh. Nu^h kh^t s^t đah ndrô phan nu^h kh^t, mô hôm kuăl joi nu^h ngăn, mô dơi kuăl jă nu^h rêh kh^t ndrel. Mpo\ng huêng phan djôt mpa mpôl hên le\ [ư brah gu\ đăp mpăn đah nu^h kh^t. Nu^h kh^t đah nu^h rêh le\ lôch ta aơ, an đăp mpăn rêh, ơi brah yang”.

Jêh rnôk [ư tâp kh^t, tâp bôr nu^h “kh^t ndrêng”, ta trong s^t jay, ăp nu^h tâm rnăk wâl an [ư chraih lor rnôk hăn tâm [on. Bah môch s^t, lah mâp dak me, dak diăng, mô lah rbông dak hoch rlău lo\, khân pơng joi ntu\k gay [ư brah chraih bah nău “kh^t ndrêng” rao kloh jâng ty, yor kônh wa an lah, [ư kơt ne\ gay ăp nău ndrêng mbra hoch t^ng dak, mô ns^t nău ndrêng tâm jay, tâm [on.

Đah [on lan ma mô geh dak me, dak diăng, mô geh rbông dak hoch, ri ăp nu^h mbra [ư chraih ta bôk trong me têh lăp tâm [on. Bu lăch so mô lah djăt, kik, am tâm ndoh kro n’hanh yông p^t trong. Ăp nu^h hăn tâp nu^h “kh^t ndrêng” s^t, mbra mhing mham ta jâng, ty đah nkô| nău ăp nău mô lap, nău ar mbra mô hôm.

Bah nar [ư tâm kh^t an nu^h “kh^t ndrêng”, ri rnăk wâl ne\ an t^ng vêr. Na nê| kơt mô dơi tât jay nu^h êng, mô dơi hăn bưk dak ta ndrâm dak do\ng nsum bah [on tâm 7 nar, mô dơi mâp nkoch bri đah nu^h tâm [on. T^ng kônh wa, tâm du pơh, lah mâp nu^h tâm rnăk wâl nu^h “kh^t ndrêng” mbra mâp nău ar. Yor r^, lah mâp nkoch bri, ngăn lah hăn bư\k dak ndrel ta ndrâm dak bah [on ri mbra geh ntưp nău ar ne\.

Yơn lah, ne\ lah nău way ơm kăl e bah nu^h K’ho, hôm a[aơ ri le\ êng ngăn. K’Brỏh ta tổ dân phố Kơming, nkuăl têh Di Linh, nkuăl Di Linh, Lâm Đồng an g^t, nău way mpeh nău “kh^t ndrêng” a[aơ mô hôm mbăn kơt kăl e. Lah nu^h ne\ mô lap prah tâm tom ndeh, rmok dak, rmanh pah kan ma kh^t ri nău [ư kh^t ôm geh dơh đo\ng kơt đah nu^h kh^t yor kop ji.

“Bah rnôk geh nău kh^t rmok bah oh bu ur wa K’Sép ta Biển Hồ, Plei Ku, djôt săk s^t rnăk wâl [ư njôr gay tâp bôr. Aơ lah rnăk wâl kuăl têh kăl e, ndro\ng kuăng, ntoh lư. Rnăk wâl kruanh ôp, nu^h geh nău dơi mô dơi an rnăk wâl [ư kh^t ôm ta jay ? Oh gâp geh soan đah neh dak, mô lap kh^t. Bah ne\ ăp nu^h tâm [on [ư t^ng. Rnôk geh nu^h kh^t rmanh djôt săk s^t [ư njôr tâm [on, tâm jay kơt kh^t kop ji mô lah kh^t ranh”.

A[aơ, tâm nău m^n bah nsum mpôl nu^h K’ho bu mô hôm an mbăn đah nău m^n “kh^t ndrêng” mô lah kh^t ngăn. Nău wât bah kônh wa le\ geh nău rgâl na nê|, mô l’hăt kơt bah năp đaơ. Ăp rnăk wâl nu^h kh^t yor kop ji, mô lah kh^t rmanh, rmok dak, hôm e [ư njôr ta jay, tâm [on n’hanh [ư di nău way kh^t ôm bah nu^h K’ho.

Yơn lah, nău way mpeh nău “kh^t ndrêng” hôm e, jêng kônh wa [ư chraih vaih gay bah ar. Nău [ư aơ mô hoach âk, mpa chraih (so kon, djăr nglang, kik nglang jêt) dơi hôm. Aơ lah văn hoá nău brah huêng dơi nu^h K’ho djăt, mât ndray n’hanh hôm e [ư đah nău way ntru\t nău ndrêng ar, gay ăp nu^h tâm rnăk wâl n’hanh [on lan đăp mpăn, mô hôm m^n âk mpeh nău ndrêng ar bah nu^h dơi an lah “kh^t ndrêng”.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja