VOV4.Mnông-Tâm ban kơt ăp mpôl rnoi đê| nu^h êng ta Tây Nguyên, nu^h Bunong geh nău m^n “ăp ntil ndơ geh huêng da dê”. Yor ne\, tâm nău rêh, rnôk [ư ăp nău kan, [on lan way geh [ư kuăl brah. Ne\ lah nău dăn bâh kon nu^h đah brah yang kơl an, pă an săk dăng lăng ngăch, mâp âk nău [u\n lap, mih lăng prăng sơh, mbo ba mbôn lăy, geh âk.

Ntoh luh bâh nău m^n “ăp ntil ndơ geh huêng da dê”, ua\nh ăp ntil ndơ tâm nău rêh geh brah yang da dê, ăp brah mât ua\nh ăp ntil nău rêh jêng lah mơh geh nău kan tâm nău rêh ăp nar bâh nu^h Bunong bu way geh kuăl brah lah yang da dê. Wa Y Sê, ta xã Dak Săk, nkuăl Dak Mil, n’gor Dak Nông an g^t: ăp nău kuăl brah, ndơ kuăl brah, mô dơn mpơl nău lah ueh du\t n’hâm bâh kon nu^h đah ăp nu^h brah yang.

“Nu^h Buong geh nău m^n ăp nău kan tâm nău rêh he geh brah gu\ ua\nh da dê, tâm jay r^ geh brah mât mpông, mât nă u\nh, bah dih geh brah bri, brah dak, brah mât mir, mât ba…Yor ne\ jêng lah he an geh mpơl nău ryơk đah ăp brah dăn ăp brah kơl an, mât ua\nh an nău rêh hơm răm, mir ba săk mbôn, hăn bri hăn dak đăp mpăn..ndp kuăl brah r^ mô geh âk t^ng rnăk vâk nơm dơm, kanu\ng lah nău m^n nom, ne\ lah nău way bâh kăl e hôm”.

Ăp nău way kuăl brah, dăn đah brah yang geh tât nău rêh kon nu^h, bâh ntơm hôm tâm ndu\k me, deh luh, têh kuăng, hao jêng, tât ranh n’hanh tât le\ nău rêh ta neh ntu…le\ geh [ư kuăl brah da dê, dăn an nău rêh ngăch dăng, [u\n lap, geh nău dơi, hơm răm đăp mpăn, geh nău tâm pêt tam kơl ueh.

Tâm nău pah kan tuch tăm bâh ntơm mu^h mir, sr^h găr, tuch ba, [on lan geh [ư kual brah da dê gay ma dăn an tơm ba ueh jêng, săk mbôn, geh âk. Nu^h Bunong knơm an lah, bâh geh kuăl brah ma brah ba, me ba kơl an, mô dơn an ba săk geh, ueh jêng ma hôm nha ns^t tât nău đăp mpăn, ngăch dăng an rnăk vâl. Yor ne\, ê lor sr^h găr tuch tăm an geh kuăl brah to\ ba. Rnôk ma vơt ba ta đăm, bu hôm nha kuăl brah vơt huêng ba s^t ta jay n’hanh sa rhơn ba mhe. Ăp năm i geh bu tât rhiăg sah, mbra sa rpu gay ma lah ueh brah yang bâh nău tâm rnglăp [on.

Wa Y Tiêng, xã Nâm Nung, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông lah du hê bu ranh du\t blău tâm nău kuăl brah an g^t. nău kuăl brah lah du ntil nău mpr^ng, ăp nău kuăl brah geh nkô| răch êng êng, t^ng nău kuăl brah jê| mô lah têh, nău way kuăl brah geh du nău êng.

 “Ntơm kăl e nph nu^h Bunong geh âk năgn nău way kuăl brah, geh âk nău tâm mâp, tâm ăp rơh kualư brah nău răch brah geh êng êng, kơt lah răch bah ba , răch vơt săk, răch kuăl brah ndrâm dak..r^ nkô| răch êng êng, kơt lah răch brah ba r^ dăn an ba ueh jêng geh săk âk, der njrăng mpô mpa bri lơh djơh. Răch brah vơt săk r^ dăn đah ăp brah an săk dăng lăng ngăch, mô geh nău kop ji, geh săk soan ueh mât [on lan đăp mpăn”.

T^ng nău mbơh bâh yuh H’Thương, groi kruanh xã Nâm Nung, nkuăl Krông Nô, n’gor Dak Nông, nău kuăl brah bâh nu^h Bunong hôm nha lah rơh gay ma [on lan tâm mâp tâm nđur, geh do\ng ăp nău way ueh ơm. Bâh nău mât ăp nău way, nău răch brah, ăp nu^h saơ nău khlăy tâm nău răch brah. Bâh ne\, ăp nu^h geh tâm dăch bên lơn gay ma tâm mbơh nău tâm pêt tâm ro\ng, tâm kơl tâm nău rêh.  Yuh H’Thương an g^t đo\ng: Bâh ăp nău way ơm kơt ne\, ăp nu^h bu ranh [on, nghệ nhân dơi geh [ư ăp năuuh mbuăt rlet, tur ch^ng goh gong, nkoch ndrong, nkoch nđơn n’hanh rklă [ư ăp nău ueh êng, trah mon rup, [ư tơm njuh gay ma kuăl brah s^t râng.

“Kuăl brah bâh nu^h Bunong gay ma dăn đah ăp brah yang mât [on lan, mât rnăk vâl, ăp nu^h geh mât săk soan ueh, mô geh nău kop ji, nuh srê, mât mbo ba ueh jêng, nău rêh hơm răm, đăp mpăn, ne\ lah nău khlăy bâh nău kuăl brah tâm ăp lễ hội. a[aơ tâm ăp xã, ăp rnăk vâl mô hôm geh nău kuăl brah tay, kanu\ng hôm geh du đê| rnăk vâl [ư jê| dơm, hôm ăp nău kuăl brah têh r^ yor n’gor, kuăl leo [ư yơn lah kanu\ng ndâk nsơm tay dơm gay ma mât nău khlăy văn hoá tâm nău rêh bâh [on lan rnoi đê| ta ntu\k”.

Nău way kuăl brah tâm nău rêh nu^h Bunong le\ jêng  soan dăng tâm rgop ntu\k rêh jêng n’hanh nău tâm ngơi đah kon nu^h n’hanh brah yang, đah bri dak yor nor. Gay ma mât, n’hao rbăy ăp nău khlăy ueh ơm ne\ bâh ăp mpôl rnoi ta ntu\k, ăp năm n’gâng kan têh ta n’gor Dak Nông le\ [ư ndâk nsơm âk nău way ơm, tâm ne\ geh ăp nău way kuăl brah bâh nu^h Bunong.

                                                                                    Nu^h rblang: Thị Đoắt