VOV4. M’nông: Tât Tây Nguyên tăng nău mprơ "ndrănh yăng ndum jŏ năm prăp tâm trôm măt oh/ nô nhŭp tong, nhŭp tong ma mô nănh ngêt", năch bah ngai hăn mô bah rhih rhâl ta năp văn hoá ngêt ndrănh yăng bah nuĭh ƀon lan ta aơ. Rgop ƀư jêng uĕh văn hoá dja mô dơi mô nkoch tât nău way ngêt ndrănh yăng bah nuĭh ƀon lan K’Ho.

Nău way ngêt ndrănh yăng bah nuĭh K'ho geh du nău uĕh dŭt mha êng. ndrănh yăng bah nuĭh K'ho lah ntil ndrănh mô kâp gâm nkret, ntil ndrănh dơi ƀư bah phe, mbo ghe mô lah mbo ngăn, bum blang tâm pot đah ntil ndrui dong tâm bri, an ndum nklăp ntơm bah ngoăy tât pe khay ri mbra hŏ dơi ngêt hôm. Rnôk ngêt, bu tŏ dak tâm yăng n'hanh joi ntong chŭt n'hanh djrôp ngêt tĭng nău way dơn dŏng du tơ̆ dơm mô dơi chŭt âk ntong kơt rnoi nuĭh êng ƀa ƀă. Nuĭh K'ho dơn dŏng ndrănh yăng rnôk geh nău kan khlay dơm kơt wơt năch, rhơn ăp nar ngêt sa têh tâm năm, tâm ăp nar ƀư ôp brah lah yang. Rnôk ngêt ndrănh yăng bu way an nuĭh tơm jay mô lah bu ranh têh khlay leo dak lor.  

            Tâm nđơn yău K’Ho geh dŭt âk nđơn glêh nkah tât nău way ngêt ndrănh yăng. Ntĭt kơt, K’Ting n'hanh K’Tang kơl bơ̆, K’Không hao tơm jri, Nàng Joông n'hanh kon ka maih mblar, Ndăm K’Ho, K’Pút kon ndăm bah brah măt nar. Druh Ka Giơng, Ur sai K’Du n'hanh Ka Dùng, Klăn brah… Tĭng nău nđơn ri ndrănh yăng, lơn lah yăng ơm yău lah dŭt huêng tam. Nuĭh K’Ho mĭn lah "Ăp yăng yău lah ntŭk gŭ bah brah Yang Tơr Nơm (brah ndrănh yăng)". Yor kơt nê̆ geh ăp yăng yău geh rnoh khlay tât bar pe jât bôk rpu. Nău geh ndrŏng bah nuĭh K’Ho dơi weh ma rnoh âk chĭng yăng ma rnăk nê geh. Aơ lah nău geh ndrŏng bah du rnăk tâm nđơn yău "Ăp dĭng boh, ăp blah mbân ao, kông koh, ăp chĭng n'hanh yăng ndrănh dơi mprĭp bêng jay", geh ăp yăng ndrănh an lĕ ma ƀon du khay ndrong ngêt sa têh"

Răk nđơn yău K’Ho saơ nău way ƀư ngêt ndrănh yăng bah nuĭh K'ho geh du nău dŭt mha êng. Ta nđơn Druh Ka Giơng geh du nău lah kloh na nê̆ kơt bah kơi aơ: Rnăk K’Giou ŭch pư ndrănh yăng ôp brah nkah gĭt rnôk an oh kon khân păng bah kop ji. "Yơn jay bar hê oh nô mô geh nuĭh peh phe, gay pơk yăng ndrănh n'hanh tŏ dak jă năch ngêt. Me bơ̆ đă bar hê oh nô hăn jă ăp bu ur druh blău ti tât bah ăp ƀon ngai tât kơl tâm ăp nar ƀư nău way". Nău nkoch kloh na nê̆ dja an he saơ tâm nău way ngêt ndrănh yăng ri nuĭh pơk bôk ndrănh yăng ân lah bu ur druh. Du nău gĭt kloh na nê̆ tâm nău nđơn dja đŏng lah nkoch mpeh nău way ndrănh yăng. Bar hê oh nô hăn lam ƀon lan dăch ngai yơn dơn joi geh du hê bu ur druh. Sĭt jay me bơ̆ ôp, bar hê oh nô ơh dĭl: "Mô joi saơ du hê bu ur druh gĭt sơch loong gĭt n'gon ndrănh, gĭt tŏ dak ndrănh ma mô du ntruh dak ler bah dih". Nău an saơ na nê̆ dja an saơ đah nuĭh K’Ho tŏ dak ndrănh ân lah du hê bu ur druh uĕh reh blău ti. Yor nuĭh K'ho mĭn lah tŏ dak ndrănh ma mô ler bah dih bâr yăng ri rnăk nuĭh tơm jay ƀư ôp brah mơ geh nău lap "Rnôk K’Giơng mhe bah trôm jay luh, tâm ti ndjôt du ƀoi kông gay tŏ ndrănh KGiăn ât ndâm lĕ ma săk. K'Giơng uĕh tâm ban ma kao bi mhe dang, păng nsoh mbân ao dŭt uĕh gay wơt năch khlay".

Ndrănh yăng bah nuĭh K’Ho lơn ma ndum an jŏ lơn ma kah, lơn ma khlay. Yor kơt nê̆, năch i dơi nuĭh tơm jay pư ndrănh năm jă ngêt ri năch nê dơi ăp nuĭh dŭt uănh khlay. Tâm nđơn yău K'ho geh nkoch âk tât nău ngêt ndrănh yăng tâm moh rnôk đŏng. Ndrănh yăng lor bôk năp dŏng gay ƀư ôp brah lah yang tâm ban kơt tâm ăp nđơn Druh Ka Giơng, Ndăm K’Pút kon ndăm brah Măt nar, ôp brah ba, lơh rpu n'glach, Ƀon R’Lơm…; ndrănh yăng hôm dơi dŏng tâm ăp rnôk tâm nđăp nsao, khĭt yot, wơt năch tâm ban kơt tâm nđơn Druh Ka Jong n'hanh kon ka maih, KTing n'hanh KTang kơl bơ̆, Ndăm K’Ho đŏng....

He mbra dơi lah nău way ngêt ndrănh yăng n'hanh nău way tŭr chĭng lah bar nău way dơi nkah âk tâm nđơn yau. Ăp nău way dja lah ăp nău way uĕh tâm nău rêh văn hoá bah nuĭh K’Ho. Ngêt ndrănh yăng tâm nău nteh tŭr chĭng goh gong, tâm rnôk ngêt sa têh jêng kon nuĭh lơn ma jêng dêh bên lơn. Lah geh nău tâm rkeh nău ơm, nkhêp geh rnôk dja mô hôm tâm tưp răp ơm gay ndrel njroh mprơ n'gôr gră. Lah nuĭh geh nău tih leh ri geh "rmal tĭng nău way", lah nkô̆ gay ƀư tâm nkra bah, jut jăng ăp nău tih leh, gay rthi bah nău đit prêng ma lăp rgum tâm nău mô tưp răp bah nsum mpôl lam ƀon lan. Lah nău nteh tâm nđăp nsao njŭng rnhôt ri tâm rnôk khĭt yot ri rngot klâng. Tâm nar ngêt sa khuh n'gôr, ri tâm khĭt yot huêng khlay. Nuĭh ngêt ndrănh yăng uănh tĭng nău ƀư ma geh trong jă, trong ngêt ndrănh yăng êng êng an tâm di đŏng.

Nău way ngêt ndrănh yăng nkre đah nău njroh mprơ, jêng nău way mô dơi lah mô geh tâm nău rêh bah nuĭh K'ho tâm kăl e n'hanh du gâl mhe aƀaơ đŏng./.

Nuĭh rblang: Điểu Thân