VOV4.M’nông: Đah nău m^n “Rbăn ndơ geh huêng”, nu^h Jarai m^n lah brah dak ho\ njêng luh tơm dak jêng ăp năm djăt ma tât ăp bôk năm mhe mô lah rnôk bôk khay mih, nu^h [on lan [ư ôp brah ndrâm dak. Aơ lah du nău way mpơl nău ue\h văn hoá bah rnoi nu^h Jarai ta Tây Nguyên.

            Đah nu^h Jarai, ndrâm dak mô dơn lah ntu\k gay ma bâk dak s^t do\ng sa, ma hôm lah ntu\k rgum nkoch bri lô ka bah [on lan. Ơm ôi, bu ur rgum bâk dak, khân păng tâm nkoch bri tâm nău rêh jêng mir ba, rnăk wâl lôch nê s^t nkoch tay an ăp nu^h tâm rnăk nơm.

            Bu ranh [on Rơ Chăm Hum, [on Kép, xã Ia Phí, nkuâl Chư Pah (Gia Lai) nkoch: nu^h Jarai geh bar ntil ndrâm dak. Ta nkual neh dăch kêng dâng sre, nu^h Jarai joi pah neh njêng [on ta meng dak me lôch nê joi du ntu\k [ư ndrâm dak ngêt, do\ng an le\ ma [on. Hôm ta ăp nkual yôk, khân păng sơch du ntu\k geh tu dak hoch bah yôk ju\r, ntru\p mbor dak ma d^ng ngâr, dak bah tu hoch t^ng bong d^ng ngâr gay nu^h [on lan do\ng.

            Gay mât ndray ue\h văn hoá dja, mhe aơ, uỷ ban nhân dân nkuâl Ia Pa, Gia Lai [ư rdâk tay nău way ôp brah ndrâm dak bah nu^h Jarai ta [on Biah (xã Ia Tul) đah nău tât râng bah [on lan wa\r kiău ma âk mpưm. {ư ôp brah ndrâm dak lah rnôk gay nu^h [on lan ndrel dơn mât kloh ue\h ndrâm dak, nkra tay gung trong ju\r ndrâm dak an dơh ue\h, druh ndăm tâm [on tâm pă nu^h hăn sreh ngâr, nkar s^t [ư tơm njuh gay chu\t [ư ôp brah.

            Nău way [ư ôp brah [ư ta neh soih ngai đah ndrâm dak nklăp 200m. Lôch nê lah nău way [ư wơt dak n’hanh poăch ndrănh nkah g^t brah yang ta ndrâm dak meng dak me Tul. Ndơ [ư ôp brah ndrâm dak lah du mblâm su\r, 2 mblâm djăr n’hanh 5 yăng ndrănh. Ta nduang neh soih [ư tanh ndơ ôp brah, dak so\k bah dâng đâng tâm du glah kông têh. Mpeh bah kơi lah mpr^p kât 5 yăng ndrănh tâm ăp mâng ngâr chu\t jru tâm neh. {on lan rgum bu\n long su\nh u\nh gu\ch su\r, koh so\k I bôk, I tiăng, du đêt poăch n’hanh khu\ng klơm tâm du dông têh pla dăch kêng yăng ndrănh bôk năp. 2 mblâm djăr dơi gu\ch poăch, păk le\ rsău an pla kêng 2 yăng ndrănh n’gle\ du\t. {ư ôp brah mô dơi lah mô geh 1 mblâm gâr têh ndrel gong yău gay goh.

            Wa Ksor Neo nu^h leo goh gâr têh (Hgơr) tâm rnôk [ư ôp brah ndrâm dak- an g^t: Nu^h Jarai m^n lah ăp brah yang geh nău tâm ro\ng kơt kon nu^h đo\ng, rhơn m[ak, rngot klâng, nuih ăl. N’hơr an brah âk ntil poăch ndrănh đah nuih n’hâm mbah chon ri mbra dơi ăp brah yang kơl n’hanh săm mât njrăng. Yor kơt nê|, bah năp nâr [ư brah ndrâm dak, le\ ma [on mô geh nu^h hăn luh mir ma rgum gu\ ta jay mpôih kuaih jik kuiah [on lan, trong [on n’hanh ndrâm dak kloh ue\h. Mpôl klô ndăm têh dăng hăn joi long, sreh ngâr s^t nchrăp su\nh u\nh, prung m[êt…rho\ an [ư ôp brah.

            Tât mông [ư ôp brah, bu ranh [on Rô Ngơt đah nău [ư lah tơm nu^h răch brah, nsoh ndơ way ơm bah nu^h Jarai dâk bah năp glah dak têh, rle măt mpeh ndrâm dak răch. Mpôl gâr gong ho\ ntơm khuh n’gôr gloh nteh lam bri kơl rdu nău răch prah tăng tât brah yang. Le\ nău răch, nu^h tơm ôp wah du ngan dak têh n’gân ta yăng ndrănh bôk năp ntu\k geh dông poăch su\r lah ndơ [ư ôp brah, lôch nê ntơm răch. Ăp bu ranh goh rsănh tay gâr gong n’gloh lam bri. Nu^h tơm răch brah nkre răch nkre wah 3 tơ\ dak to\ tâm 5 yăng ndrănh.

            Lôch rnôk [ư răch brah, nu^h tơm tăch rhêp tâm ăp yăng ndrănh luh ta ngan têh lôch nê so\k bar pe nsiăt poăch su\r tâm dông tê| tâm ngan ndrănh. Nu^h tơm răch hăn bah năp, 2 ding ti pư ngan poăch ndrănh nê ndrel đah du hê nu^h groi n’hanh du hê bu ur âk năm deh wơt ju\r ndrâm dak bah meng kơh dak me Tul, hăn t^ng bah kơi lah [on lan n’hanh năch râng.

            Hăn tât ndrâm dak, nu^h tơm răch Rô Ngơt dâk nsru\ng tay răch, lôch nê gu\ to\ ngan ndrănh n’hanh poăch ôp brah bah meng kơh dak me đah nău hôr n’hơr an brah dak. Lôch [ư ôp brah ta kơh dak me, nu^h tơm [ư ôp brah n’hanh nu^h [on lan plơ\ tay ta jâng gung neh soih [ư ôp brah bôk năp nơh gay ndrel ngêt sa mpât mprơ.

            T^ng nău m^n bah nu^h Jarai, dak geh nău kan du\t khlay tâm nău rêh. Mô geh dak ri mô dơi rêh. Rnôk ntơm njêng [on, nu^h Jarai way sơch ntu\k dăch kêng dak me dak diăng gay geh tơm dak mât rêh n’hanh rho\ do\ng an nău kan tuch tăm mât rong mir ba. Ăp 1 [on Jarai way geh du ndrâm dak êng. Aơ lah ntu\k ăp nu^h tâm mâp nsum lôch du nar pah kan mir ba jâk r’ah, nkoch bri lô ka ăp nău rhơn m[ak rngot klâng. Bu ranh [on nu^h nkre [ư tơm răch brah Rô Ngớt an g^t: {ư nău way ôp brah ndrâm dak bah nu^h Jarai (hôm kuăl lah Tring Prin Ia) way dơi [ư tâm rnôk bôk năm mhe mô lah rnôk ntơm bôk khay mih gay nkah g^t brah dak, dăn brah dak kơl an [on lan ngăch dăng, mih lăng prăng ue\h, wa\ng sa mir ba ju\r geh, rbăn ndơ tâm [on lan ngăch dăng da dê, mô geh nuh srê kop ji lơh.

            Wa Nay Nan- Bí thư chi bộ thôn Biah, xã Ia Tul, nkuâl Ia Pa, n’gor Gia Lai an g^t, [ư ôp brah ndrâm dak ân dơi [ư huêng khlay, jêng pah kan nchrăp du\t ndê na nê|. Bu ranh [on [ư rgum hop [on lan, rgo\ jă ăp rnăk rgop 1 lon phe mô lah 20.000 prăk gay n’gon ndrănh [ư ôp brah n’hanh rvăt ndơ ôp brah. Hôm tâm nar [ư ôp brah, ăp rnăk tât râng way anh nkre yăng ndrănh bah rnăk he gay rgop rhơn m[ak. “Âk năm ju\r geh, [on lan geh nău rêh rhơn răm jêng rlău ma rgop ndrănh, poăch [ư ôp brah, [on lan hôm gu\ch tay su\r, djăr n’hanh rgop yăng ndrănh gay nar [ư brah lơn ma rhơn m[ak tay”- wa Nay Nan an g^t.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân