VOV4.M’nông: Ndrănh yăng geh n’gon [a [ơ, mro tâm ăp nar, khay, năm, lah ntil ndơ ngêt mô dơi mô geh tâm ăp nar “geh kan” bah [on lan mô lah rnăk vâl rnoi Bunong. Ndrănh yăng geh rnoi Bunong ngêt rnôk ôp brah, lih săk, nju\n sông, khi\t, hao ngih, pư bu năch…Ngăn lah tâm nau [ư ôp brah tuch tăm, ngêt sa têh bah [on.

Tâm ăp rnăk vâl geh mô lah mô geh ri ko\ ân geh n’gon ndrănh yăng tâm ngih, nchrăp lor rnôk geh kan. Mô geh ndrănh ri mô dơi ôh nju\n song, khi\t ôm, r[u\n rgum….Ndrănh lah ntil ndơ gay ma ôp brah yang. Đah băl bên, ndrănh yăng lah ntil tâm mbơh tâm nkoch nau rhơn, nau rngot, nau tâm jêng ur sai. Lor ma geh [ư tâm n’urm, ndrănh geh nau mbơh, nau jă, nau dăn ma brah yang ân saơ. Bol ma do\ng tâm moh nau kan, nau vay ngêt ndrănh ân geh lah du nau ueh ơm tâm nau rêh nuih n’hâm bah rnoi Bunong.

Yơn lah, rnôk ngêt ndrănh yăng, mô di lah ăp nu\ih ngêt lor ko\ dưi da dê ôh, ma ân geh ngêt geh tâm gai. Tâm ăp ntil ntil nau ôp brah ri ko\ geh nau tâm ngêt êng, geh bu nu\ih têh ngêt lor, geh bu ur ngêt lor mô lah geh lah kon se đo\ng dơi ngêt lor. Nsing tâm ăp ntil ndrănh ma nar nê tơm ngih moh nau [ư. U Siơp, ta xã Ea Huar, nkuăl Buôn Đôn nkoch tât nau ngêt ndrănh yăng kơt aơ:

 ‘Lah ndrănh nar nê geh kât gay ma ôp brah ri nu\ih geh bu ôp blah nê ân geh ngêt lor, jêh nê mư geh bu têh ndrel kon se tâm rnăk vâl. Lah ndrănh ôp brah ba ri nu\ih ngêt lor ri ân lah bu ur têh năm ngăn tâm rnăk vâl, jêh nê lah ăp bu ur êng êng. Lah [ư ôp brah rveh, ôp brah rpu ri nu\ih ngêt lor lah nu\ih mât rveh mât rpu nê, bol ma nu\ih nê têh năm mô lah ê têh năm. Ma ngăn lah nu\ih mât rveh ân lah bu klô, ri bu klô geh ngêt lor le\. Hôm lah lih sakư jăn ri nu\ih geh lih tâm nar nê geh ngêt bôk năp nar nê. Lah ndrănh kât 3 yăng ri ân geh ngêt rêng tât 3 yăng. Lah ndrănh kât 5 yăng ri ko\ ngêt rêng 5 uăng, jêh nê mơ tât rnăk vâl. Lah năch geh jă tât ngêt ri mô dơi ân ngêt lor ôh, knu\ng nu\ih nê lah bu ranh ngăn tâm băl mpôl ri mơ geh ân ngêt lor”.

Jêh nu\ih tâm tơm ngih ngêt lor dak bôk năp, ri bu lo\ jă ngêt tay dak tal bar, ko\ ngêt ma tâm ban rơh bôk năp đo\ng…Jêh rnôk lôch ngêt dak tal bar ri mơ bu năch thai ân năch ngêt. Tơm ngih mro ndjôt tong ndrănh, rnôk ăp nu\ih lôch ngêt, tơm ngih mra jă du hê bu êng, yơn ty ri mô dơi lơi tong ndrănh ôh.

Nu\ih  gu\ to\ dak ndrănh ko\ khlay đo\ng. Vay knu\ng lah geh nu\ih dơi bu ân to\ tâm rnôk ngêt ndrănh bah rnoi Bunong. Bu mô dơi dah ma rgâl ôh nu\ih to\ dak ndrănh lah mô geh tơm ngih ân.

Ndrănh yăng ho\ kât ndrel to\ dak ri nchâp nu\ih tơm ngih geh kan mơ ngêt. Rnoi Bunong mô dah ma ngêt lah mô geh nkô| ôh. Wa U Siơp nkoch tay:

‘ Lah mô geh nau ôp brah ri ko\ geh ngêt, yơn đê| ngăn bu ngêt dơm kơt nê. Ngih hên knu\ng ngêt rnôk geh ôp brah rpu, ndrôk, lih săk jăn mô lah geh năch tât khâl. Lah ho\ ôp brah ri nchâp nu\ih ngêt ân lah tơm ngih, jêh nê mơ băl mpôl ti\ng ngêt”.

Tâm rnôk ngêt, lah tơm ngih jă năch ngêt âk lơn, bu mra to\ tay dak ndrănh. To\ lơn ma âk, ri năch ngêt lơn ma âk, ngêt ân le\ tâm nê mơ geh kơp lah tâm ryơk. Nu\ih bu geh nau mi\n ri bu vay ngêt đê|, jêh ri jur tâm kchok, leo jă nu\ih bu ranh mô lah êng nơm ân ngêt ân le\.

Wa U Wit, ta xã Ea Huar, nkuăl Buôn Đôn nkoch tât nau vay ngêt ndrănh bah rnăk nơm:

‘Lah nơm geh moh nau ôp bah tâm rnăk bvâl ri nchâp nu\ih tơm ngih ân geh ngêt lor, jêh nê mơ tât balư mpôl. Lah năch tât pâl ri nơm ân nu\ih năch nê ro ngêt lor, nkre ko\ [ư lih n’hâm soan ân bu năch nê nkre ro, nê lah nau vay geh tă bah jo\ hôm. Lah lih n’hâm soan ân kon se ma kon se nê mô dơi ngêt ri ân nuưih me bah kon se nê ngêt ndơn ma kon”.

Ndrănh lah du ntil ndơ ueh ơm mô dơi mô geh tâm nau rêh bah rnoi Bunong. Mô êng lah ndơ gay ma leo ôp brah lah yang, ma ndrănh yăng hôm ntoh nau ăp ntil mpeh nau tâm rnglăp nsum mpôl. Tâm rnôk ngêt ndrănh bu ur bu klô dơi tâm mprơ, tâm njroh. Ndrănh geh nhu\l ri bâr ngơi lơn ma ueh, lơn ma tâm dăch. Nau rgop bah ndrănh tâm ăp rnăk vâl lah nau kan geh âk tâm [on lan. Lơn ma geh âk ndrănh, ri nau ôp brah ngêt ndrănh lơn ma ueh./.

Nu\ih rblang: H’Thi