VOV4.M’nông: Nkah tât ndrong Tây Nguyên, nklăp kônh wa m^n tât Khan bah nu^h Rđe, Ot ndrong bah nu^h Bu nong, mô lah Hơ mon bah nu^h Ba na. đêt nu^h g^t lah, nu^h Xơ đăng rmôt T’đrá geh nău ndrong đo\ng. Nău ndrong bah nu^h Xơ Đăng rmôt T’đrá dơi g^t lor bôk năp tâm năm 2001, jêng ngoăy tâm ăp ndơ rgum khlay gay Viện Khoa học Xã hội Việt Nam n’gluh tăch “Mât prăp ndrong Tây Nguyên”.

Bu ranh [on A Ar [on Kon Gu 1, xã Ngọc Vang, nkuâl Đắc Hà, Kon Tum rngân rju\p t^ng nău mprơ, nkoch ndrong Đăm Đuông. {on lan gu\ njôm wa\r păng, djăt lăp t^ng nău mprơ. Che A Ar dơi kuăl lah “dro\ng đâng mât prăp ndrong rêh” bah nu^h Xơ đăng T’đrá, nu^h ho\ n’hanh dôl mât prăp, tâm ban kơt pă an le\ rngôch nkô| hôr ndrong Xơ đăng, rgop an nău njêng luh bah ndrôm si [u\t khlay: “Dro\ng đâng ndrong Tây Nguyên”.

Che A Ar lah, ndrong ho\ lăp tâm săk păng ntơm bah jê|. Hao 8 năm deh, păng ho\ dơi wa păng trêng nti tay ăp nău ndrong nkoch mpeh bu klô ndăm Đăm Đuông, kơt Đăm Đuông njêng yău, Đăm Đuông tâm njêng bu ranh, Đăm Đuông geh nhu\p [ư d^k, mô lah Đăm Đuông kơl druh Bar Mã… n’hanh 4 nău nkoch mpeh ndăm Đuông tă bah che A Ar ndrel ăp nu^h g^t blău ndrong êng [a [a\ ta nkuâl Đắc Tô, Đắc Hà, mprơ ndrong ho\ jêng puăn nău nkoch du\t ue\h blău ndrel săk ntơ gu\ tâm ndrôm si [u\t“Kho tàng sử thi Tây Nguyên”, dơi n’gluh năm 2004 – 2007.

Nkô| hôr ndrong Xơ đăng nkoch mpeh ăp nău tâm rkeh êng, tâm lơh đah ăp rnoi nu^h Xơ đăng đah ăp rnoi nu^h êng [a [a\ tâm rnôk mât njrăng bri neh, [on lan, mât njrăng mpôl băl, pơk hvi neh ntu. Du bông pah kan jan sa, nău way [ư ôp brah lah yang, nău way gu\ rêh g^t blău, ăp nău g^t blău nkoch bri lô yău, nău tă ơm g^t tâm nău rêh…bah nu^h Xơ đăng dơi nkoch kloh tâm ăp nău ndrong đo\ng. Che A Jar ta Plây Đôn, phường Quang Trung, nkual [on têh Kon Tum, nu^h ho\ rblang dơi 15 nău ndrong bah rnoi nu^h Xơ đăng T’đrá an g^t:

Ntơm bah rnôk hôm jê| gâp ho\ tăng bu mprơ, nkoch du\t âk mpeh nău ndrong. Tâm nê, geh du\t âk ndơ ma gâp ân kơt nti. Nt^t kơt ăp nău mpr^ng, ăp nău her ur sai, tâm ơh bu ur bu klô, ăp nău mprơ, nău nkoch mpeh tâm ro\ng do\ng tri geh đo\ng, tâm nău rêh lơh mir jan ba geh đo\ng”.

Du\t âk nău nkoch ue\h dơi bu ranh nkoch ma nău mprơ du\t ue\h êng, leo nu^h djăt năl dơi lam le\ rngôch nău nkoch. Njêng luh ăp nău ndrong ho\ du\t blău hôm, nklăp nu^h ot ndrong lah du hê nu^h g^t blău njroh mprơ ngăn mơ dơi mpơl le\ du nău ot ndrong jong mbâl kơt nê|. Nău ndrong du\t jong geh rnoh jong nklăp 10 băng cassette 90 mn^t, hôm [a [a\, r^ng ăp du nău ndrong dơi nu^h tơm mprơ jo\ tât pham mông. Che A Jar nkoch:

“Đah gâp, ndrong lah du ntil drăp ndơ du\t geh rnoh khlay. Tâm nê geh dơi wât nău way gu\ rêh. Tâm nê geh âk nău mpr^ng, nău hôr khlay. N’hanh ăp du nău hơ mon păng geh du nkô| khlay du\t jru hvi. Ăp du nău ndrong păng r[o\ng mpeh săk tơm-nuih n’hâm- săk ntô rup ue\h an bu mpeh nuih n’hâm lo\ng ue\h. Bu saơ dơi nău ue\h, nău jăp ma nău rêh bu t^ng.

Ndrong bah nu^h Xơ đăng rmôt T’đrá kuăl lah hơ m’uan, dơi g^t tât lor bôk năp tâm năm 2001- 2002, tă bah PGS. TS Võ Quang Trọng, Giám đốc bảo tàng Dân tộc học Việt Nam năl. Ta n’gor Kon Tum, ta ăp nkuâl  Đắc Hà, Đắc Tô, rmôt hăn ôp uănh ho\ rgum joi geh 106 nău nkoch.

“Mpôl hên mhe rgum joi geh nklăp 50 nău ndrong, mpôl hên m^n lah păng nklăp âk tât 100 nău ndrong. Gâp m^n lah nê lah du trong nchrăp geh nău dơi ta âk ntil, lơn lah nkô| nău mât ndray ăp drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay văn hoá rnoi nu^h”.

Lah he lor bôk năp hăn tât [on bah Xơ đăng T’đrá ri ot ndrong Xơ đăng mbra lah ndrôm si [u\t “bách khoa thư” kơl he du\t âk tâm njăr trong hăn joi g^t văn hoá bah mpôl rnoi nu^h dja.

Quốc Học kt TTT- Nu^h rblang: Điểu Thân