VOV4.M’nông – Du\t pơh bah năp, N’gâng kan dak si mbơh ndơ\ trong săm nău ji “môr klơm soh mha” ta Trung Quốc. Nău ji le\ lăp âk dak kơt Nhật Bản, Thái Lan. N’gâng kan dak si đă njrăng đah ăp nu^h djuôr trong n’hâm ngăch, lơn lah hăn bah nkual srê plơ\ s^t, an uănh nđôi n’hanh uănh nđôi ta ăp ntu\k ntu\k dak si nkre njrăng ăp trong njrăng ji bah nsum mpôl.

Bah năp ne\ bâh khay 12/2019, Trung Quốc djôt dơn ăp nu^h ji klơm soh mô g^t nkô| nău ta ăp ngih dak si ta nkual [on têh Vũ Hán, n’gor Hồ Bắc. dăch aơ nu^h way kan uănh aơ lah du ntil kaman mhe mpeh tâm mpôl corona.

Kaman Corona lah du ntil kaman têh dơi [ư bih graih bâh kop nđik tât jêng ji trong n’hâm mbăn (SARS). Du đêt ntil kaman [ư ji đêt mbăn lơn, tâm rnôk du đêt-kơt ntil [ư jêng ji trong n’hâm Trung Đông (MERS)-ri mbăn âk lơn.

A[aơ nău kan dak si dôl nsrôih groi nđôi gay nking n’gang srê lăp, tâm, ne\ geh nău uănh nđôi duh săk le\ rngôch năch luh lăp tâm Việt Nam; ndơ\ ăp trong nchrăp rdâng rnôk kop ji lăp.

N’gâng kan dak si an trong săm gay ơm rdâng ntơm rnôk geh nu^h lăp.

Nu^h ji ntôn geh ntưp kaman nCoV geh ăp nău ji hao ngăch: siăk, duh, jêr nsôr, dơi jêng rgâl tât ji klơm soh mbăn, djuôr trong n’hâm ngăch n’hanh kh^t, lơn lah ta ăp nu^h geh ji ơm jêr bah, djuôr trong cho\l nău ji n’hanh ăp nu^h ji aơ plơ\ s^t bah nkual geh srê.

Lơn lah, ăp nu^h rêh mô lah pâl nđaih tât nkual dịch tễ geh ji yor kaman Corona mhe tâm 14 nar lor rnôk ntơm geh nău ji; tâm mâp “ta rnôk geh ji 14 nar) đah nu^h duh n’hanh ntưp kaman trong n’hâm ngăch mô ho\ g^t nkô| nău ntoh tâm 14 nar jêh rnôk pâl nđaih tât nkual srê geh ji kaman corona mhe.

Yơn lah, gay m^n lah nu^h ji an ơh đah uănh năl mham. N’gâng kan dak si an g^t, uănh năl mham bôk năp đah ăp nu^h ntôn ntưp kaman Corona mhe lah kỹ thuật Real tima RT-PCT đah nău ji lah dak trong n’hâm, n’hak, dak trong mlong dơ\ dơi so\k đah mli n’hanh mât prăp tâm ntu\k ntô tâm di.

Tâm trong nt^m aơ, N’gâng kan dak si đă le\ rngôch ăp nu^h ntôn geh ji mô lah dơi an but uănh ta nkual êng ta ngih dak si, dơi so\k ntil nău ji di trong gay [ư uănh năl êng, gay nchroh năl ji. Nu^h ji uănh năl an lăp ngih dak si uănh nđôi n’hanh khah êng le\ rngôch; ăp ngih dak si [ư t^ng ăp trong njrăng srê đah nu^h kan dak si rnôk geh nu^h ntôn geh ji.

 A[aơ mô geh dak si săm tam, yor r^ knu\ng săm nău geh ji, saơ n’hanh mkra ngăch nu nău djuôr trong n’hâm, djuôr leh n’hanh ăp ndơ tâm săk êng (lah geh).

Đah ăp nu^h bôk năp ntôn geh ntưp kaman Corona mhe, ăp ntu\k kan an so\k ntil nău ji n’hanh ndơ\ ntil nău ji tât ăp ntu\k uănh năl dơi N’gâng kan an m^n lah.

Ăp trong njrăng n’gang ntưp kaman corona mhe dơi n’gâng kan dak si đă đah [on lan wa\n bok put muh n’hanh tât ngih dak si but uănh ji dâl rnôk geh nău ji trong n’hâm. Răk rao săk nơm; rao ty [a [ơ đah sa [u n’hanh dak mô lah đah dak rao ty geh cồn, lơn lah jêh rnôk ji đeh, siăk mô lah jut muh, nkêt muh, mbung rnôk ji đeh n’hanh siăk, jăng ăp bok jut muh mbung tâm thung njo\k êng geh ndru\p ku\p.

Đăp mpăn ndơ sa to\ng ăp, mô ju\p hât.

Răk koăih ntu\k ntô gu\ âm, mât ue\h kloh aih ntu\k gu\ n’hanh ntu\k pah kan ue\h. Dêr mâp n’hanh rgum gu\ ntu\k âk nu^h, ntu\k mô kloh aih. N’hu\ch mâp đah ăp mpa rong, mpa bri. Chuh njrăng n’gang vaccin to\ng ăp.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja