VOV4.Mnông: Tâm nău rêh ăp nar bâh ăp mpôl rnoi Tây Nguyên lah nsum n’hanh nu^h Xơ Đăng lah êng, way geh mât nău tâm ro\ng oh nô băl mpôl, năch…Rlău ma ăp rơh tâm mâp, tâm ngơi, tâm nău rêh nu^h Xơ Đăng hôm nha geh nău ueh ta nău vơt năch, ngăn lah du\t ueh tâm nău vơt năch sông piăng đah rnăk vâl , njêng nău tâm rnglăp, dêh bên ueh bâh nu^h  Xơ Đăng.

Tâm nău rêh bâh nu^h Xơ Đăng, ăp tơ\ geh năch tât ta jay wau geh nău tâm ôp: “Ơ nô, ơ yuh! Rnăk gâp du\t rhơn geh yuh (nô) tât khâl jay. Rnăk vâl rhơn ngăn yuh (nô), sông piăng nar aơ jay gâp mô geh ndơ, kanu\ng geh du mblâm djăr jê|, du yăng ndrănh sât, jă yuh (nô) sông piăng  dơm nar aơ nsum đah rnăk vâl hên”. Nău ngơi aơ bôl ma way geh ngơi yơn geh nău khlăy êng đah ăp nău le\ ngơi. “Du mblâm djăr jê|” lah djăr dăm têh, “du yăng ndrănh sât”, lah yăng ndrănh du\t kah ta rnăk vâl.

Wa A Nua\, nu^h Xơ Đăng ta [on Ea Mao, xã Ea Yiêng, Krông Pa, Dak Lak an g^t, rnoi gâp bâh ntơm ơm geh nău ueh mêr ta nău tâm boh, tâm rnglăp jêng nău rêh bâh [on lan du\t dơh, mô geh nău jêr êng. Ntoh bâh nău tâm ro\ng ngăn tâm nuih n’hâm, rnôk geh năch tât ta jay pâl, nu^h tơm jay way jă năch gu\ sông piăng nsum đah rnăk vâl.

‘’Oh nô jo\ nar geh rơh tâm mâp ndrel r^ du\t rhơn. Rnôk tât mông sông bâh rnăk vâl, mơh ndơ geh r^ jă năch sông ndơ ne\. nău way vơt năch bâh hên êng ta du đê| ntu\k ta ntu\k, bôl ma tâm jay geh ăp ndơp aơ ndơ ri yơn mô geh mbơh năp măt năch lah he geh. Yơn lah, nău ro\ng lah du\t khlăy. Tâm jay geh ăp ndơ kah, ndơ êng tơm jay an năch sa hơm, sa kah kơt lah rnăk vâl ta jay đo\ng”.

Wa A Đu\h, nhạc sĩ sáng tác, ta [on Kon Trang Mnang, xã Đăk La, nkuăl Đăk Hà (Kontum) du\t g^t vât mpeh nău văn hoá ăp mpôl rnoi nkual mpeh ba lơ Tây Nguyên, an g^t: Tâm nău rêh bâh nu^h Xơ Đăng, [on lan du\t dêh mêr, yơn lah du\t ro\ng năch, mbra vơt năch khlăy. Geh rnăk, tâm rnoi mpôl ăp ndơ geh da dê drăp ndơ yơn khân păng mô geh nkơnh mbơh lah rnăk khân păng geh drăp ndơ.

‘’nt^t lah khân păng lah kơt aơ: Nar aơ, nô tât jay gâp pâl, du\t rhơn geh vơt nô yơn yăng ndrănh aơ gâp n’gon mô kah, klach lah nô mô dơi ngêt- nu6H tơm jay mô geh mbơh lah ndrănh yăng kah, yơn khân păng ngơi kở lah mbơh lah ndrănh yăng mô kah. Nău ngơi ne\ le geh bâh rơh u che kăl e tât a[aơ. Khân păng lah kơt ne\ gay ma năch tât jay pâl geh dah ro\ng, mô geh m^n tât nău êng ma ngêt ndrănh n’hanh ndrănh kah lah mô an năch g^t êng. Yơn nu^h tơm jay g^t ndrănh yăng nơm răk năch lah ndrănh du\t kah hôm”.

Hôm wa A Chông, bu ranh thôn Đăk Klong, xã Đăk Hring, nkuăl Đăk Hà n’gor Kontum r^ an g^t: nău m^n bâh nu^h Xơ Đăng, lah năch tât ta jay ma mô geh sa hơm, mô geh ngêt nhul r^ rnăk vâl ne\ vơt năch mô jăp, ma rnăk vâl ne\ m^n geh tih đah năch.

‘’Rnôk kăl e nơh, [on lan tâm [on hên way răk năch tât ta jay lah sa piăng đah [ăng gle, n’ha bum, biăp tơm prit bri. Bôl ma mô geh poăch, mô geh ka kơt a[aơ yơn mô dơi  mô geh poăch đe bri. Poăch đe dơi geh ua\nh lah ndơ khlăy kah gay ma vơt năch khlăy. Tâm jay hôm nha geh ndơ kah r^ rnăk vâl so\k an năch sa da dê,  ro\ng năch đah nuih n’hâm. Ăp ndơ sa ne mô dơn an [on lan, băl mpôl sa, geh sa hơm ma hôm nha mpơl nău ro\ng năch, u\ch đah năch ngăn ngên”.

Wa A Chông hôm an g^t, rnôk geh năch ngai tât khâl du rnăk vâl băl mpôl tâm [on, nu^h [on lan le\ tât ta jay ne\ gay ma vơt s^t ta jay nơm. Yơn lah, yor nkô| nău êng êng ma năch ne\ mô dơi tât r^ khân păng nsjôt glah piăng, glah biăp bâh rnăk nơm tât ma năch dôl gu\, gay ma an năch sa. T^ng dăng năch sa âk mô lah [hôi djăt ma geh sa r^ nu^h tơm jay le\ rhơn hôm, ua\nh kơt lah năch le\ g^t đah nău ro\ng nơm.

‘’Nău way vơt năch bâh hên kơt lah geh [on lan, băl mpôl, năch dăch ngai u\ch ro\ng, yor mpôl hên vơt năch le\ nuih n’hâm, bôl ma du\t dơh yơn du\t ngăn. Nău ro\ng vơt đah năch, nău ngơi kơt ne\ lah du\t rnê ryơk, g^t đah săk nơm. Le\ rngôch [on lan hên mô u\ch ngơi rlăm, ndra ma lah. Gâp hôm kahg^t nău u che kăl e nt^ng ntăn, an tâm ryơk oh nô, băl mpôl. Lah he ryơk bu r^ kơt lah ryơk săk he nơm. Ne lah nău ngơi mbơh du\t khlăy”.

Nău ngăn, vơt năch bâh nu^h tơm jay mô di ach o ma rlơ\ tay geh to\ng poăch, piăng, ndrănh. Ta aơ rnăk vâl tơm jay mô nkơnh, mô mbơh ăp ndơ rnăk nơm geh, tam nuih n’hâm r^ du\t u\ch geh vơt năch an ueh an to\ng ăp ndơ.

Nău ueh tâm nău ngơi, nău vơt năch sông piăng tâm nău rêh bâh nu^h Xơ Đăng lah du nău ueh êng, geh nău tâm ro\ng. nău ueh êng aơ le\ jêng nău way ơm bâh kăl e ta ăp [on lan Tây Nguyên. Bâh ne\, kơl an [on lan geh nău u\ch ro\ng bâh ăp nu^h tâm [on, geh ăp nău tâm boh dêh dăch n’hanh tâm rnglăp ntu\k rêh jêng geh âk nău tâm ro\ng n’hanh tâm rnglăp lơn.

Nu^h rblang: Thị Đoắt