VOV4.M’nông: Tâm nau sông sa ăp nar bah âk rnăk vâl rnoi Sêdang ta Tây Nguyên, kơt lah mô dơi mô geh ndơ sa ơm geh gâm tă bah n’ha bum blang. Bah mpang ty blau bah ăp u, ăp me, n’ha bu gâm nsum đah ndơ êng ri jêng ndơ sa kah ngăn. Ntoh ngăn geh 7 ndơ tơm lah: Trau n’ha bum juh, n’ha bum srat , trau srat n’ha bum juh, trau n’ha bum pai, n’ha bum vâr sơh, n’ha bum gâm cheo ndrel n’ha bru ih kro.

Ntơm bah kăl e hôm, tơm bum blang geh âk nkuăl bah rnoi Xedang uănh ndơ sa tơm. Kônh wa so\k n’ha bum gay ma gâm trau, bum păng gu\ch, gâm, ru\k por sa rgala ma piăng, hôm âk ntu\k ri bu gâm bum gay ma n’gon ndrănh. A[aơ bol ma nau rêh geh mbơm oi, yơn ndơ sa ơm bah n’ha bum hôm mô dơi mô geh tâm rnăk bah rnoi Sedang. Wa A Tua, ta [on Ea Mao, xã Ea Yiêng, nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lak, ân gi\t, ntoh ngăn hôm lah ăp ntil ndơ gâm tă bah n’ha bum blang:

“Bol ma phung hên rêh tam n’gor Dak Lak yơn lah phung hên mô dơi chuêl ôh ndơ sa kah ơm bah rnoi phung hên nơm. Trau n’ha bum blang lah ntil ndơ sa kah mô dơi mô geh. Rhơn ngăn yor kônh wa ta aơ, rnôk [ư ndơ gâm sa têh mô lah jê| ri ko\ geh ăp ntil ndơ sa bah rnoi nơm”.

Ndrel đah n’ha bum gâm trau, yơn kônh wa rnoi Sedang gâm nsum đah ăp ntil ndơ gâm êng njêng 7 ntil trau ân ăp ntil nau kah êng êng.

Ndơ gâm bôk năp geh nkoch tât lah n’ha bun juh: Pe\ n’ha nse, juh đah mpăr, păt lơi dak, gâm ân bah hăng, ân tâm glah gâm, chê| ngăn nsum đah rnhao nse juh nsum tâm rnih, ân ntop tay nkur kao mhu\ng, gâm nsum ma blên tăng, blên prên, m’ăk, mlăng, chê| nsum boh, bột ngọt jêh ri gâm nsum đahpuăch đe bum ri lơn ma kah. Trau n’ha bum juh aơ kah ngăn, nju\ng tăng, geh kah êng ngăn.

Trau n’ha bum srat: ndơ gay ma [ư srat nê lah n’ha bum ndrel nkur bum. Nchrăp ngăn di\ng nam jong ntơm 4-5 n’am, trôm hvi nklăp 2 đah ty, koh ngăn di\ng nam si\t ih 3 nar. N’ha bum geh rao ân kloh, ih rnôk geh nar, kâp ân sơh mư nglăp tâm di\ng nam, nkhu\t ngăn dak ân tâm ban ma mặt n’ha, jêh ri ân êp unh năk. Nklăp 2 tât 3 măng ri dơi leo n’ha bum nê gâm trau. Đah trau n’ha bum ri gay gâm ma ka  dak rkrong, ân ntop m’ăk, bột ngọt, gir. Trau aơ nkra srat nkre hăng, nju\ng ka, sa âk ngăn piăng.

Trau n’ha bum pai: Pe\ ngăn n’ha bum nse si\t juh, ân tâm di\ng nam, kâp tât ôi nar ba kơi leo gâm. Trau n’ha bum pai geh kah đo\ng lah mô ri yor ndơ nơm tâm pot. Gay geh ndơ pot, kônh wa koih ngăn nkoch tơm ra-chị mô lah tơm khuăr bri, leo nsi\t su\nh so\k buh păng, lơi sah ônh, pot aơ n’ha bum, ân tât nar ba kơi mư gâm. Đah trau n’ha bum ri gâm ma nting sur, ndrôk…dak păng ân kât, lêk, ăn nkre kah nkre lay.

Trau n’ha bum juh: Pe\ ngăn n’ha bum nse tâm mir, leo nsi\t juh ngăn ma mpăl têh, jêh nê ân tâm di\ng [uw srat. Nklăp 2-3 nar ri păng mra srat. Đah trau n’ha bum juh ri mô kâp păt dak, dơi so\k tă bah di\ng gay ân nkre tâm glah gâm ro. Trau n’ha bum juh srat gâm ma ka rchoh, ka lôn, ân ntop bột ngọt, mrăch hăng tâm glah mra geh du glah trau srat kah ngăn.

N’ha bum vâr: Wa Y’Nhơn, ta [on Ea Mao, xã Ea Yiêng, nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lak ân gi\t, nau gâm kơt ba kơi aơ:

 Đah n’ha bum var ri jêh rnôk pe\ n’ha nse, rtuh ân kloh, tru tre jêh ri gâm ân bơi si\n, so\k ngăn n’ha, glah khang var n’ha bum. N’ha bum vay gâm nsum đah ka kro, ka se mô lah puăch sur, kah ngăn”

Hôm n’ha bum gâm si\n: Lo\ geh nau gâm bơi tâm kơt đah trau n’ha bum. Wa Y’Num, ta [on Ea Mao, xã Ea Yiêng, ngơi:

‘Gay gâm n’ha bum ri nơm ân gâm n’ha bum nse, jêh ri ân tâm ngan dak, tru tre n’ha bum, nkhu\t dak, kâp ân păng sơh ri leo gâm, rnôk n’ha bum si\n ri trih lơi dak, so\k n’ha bum nê leo gâm ma tui, gâm nsum đah [ăng srat, n’ha nju\ng bri. Ngăn lah gâm nsum đah [ăng gay ma bah nau hăng ndrel tăng bah n’ha bum. Ndơ aơ nkre srat bah [ăng nkre nju\ng bah tui nse”.

Trau n’ha bum kro: N’ha bum juh lêk, păt lơi dak, ân ta ntu\k soăh geh đê| mni\t, jêh ri var sơh, bơi si\n ri ân dak tâm ban mặt n’ha bum gay ma bah u\nh sa, rnok suăt dak ri trau ko\ si\n. Jêh nê so\k ngăn buh si rchik tâm pot ma boh, m’ăk, bột ngọt, ân tâm di\ng, yông klơ năk gay ma têm sa jo\ nar. Trau n’ha bum dơi ân ma khay, ma năm ko\ mô djơh. Ndơ sa aơ konh wa sa nsum đah ka, đe bum, geh nau kah ngăn.

Ndơ sa kah tă bah n’ha bum bah rnoi Sedang ntoh nau rêh ueh, tâm rgop tâm ro\ng đah nau u\ch ro\ng bah nu\ih bu ur ndrel ăp nu\ih tâm rnăk vâl. Nkre ntoh nau blau, nau gơih tâm nau gâm ndơ sa bah trau n’ha bri, nkre nau kah nsum bah [on lan păng mra [ư nkah ngăn rnôk bu năch tât khâl jay nơm./.

Nu\ih rblang: H’Thi