Ngih dak si Đa khoa Buôn Ma Thuột (Phường Buôn Ma Thuột) rnôki aơ dôl săm nklăp 24-26 nŭih ji rtoh trong mham, rgum bah ăp Khoa Nội-Nhiễm, Nhi, tâm nê Khoa Hồi sức cấp cứu dôl săm 2 nŭih ji dŭt jrau.

          Nŭih ji Y.H.H (13 năm) tâm xã Ea Nuôl, n’gor Dak Lak ji kop duh mro ndrel ji ji bôk, ji tâm săk. Me mbŏ mô ru nau kan ri ma mô geh njrăng ngăn kon, ân lah ji kop dơm dam. Yơn rnôk ji kop duh mro ma ngêt dak si mô bah, ri ma rnăk vâl leo kon tât Ngih dak si Đa khoa Buôn Ma Thuột. Ta aơ, kon se geh năl lah ji rtoh trong mham ndrel geh ân gŭ săm tâm Khoa Nhi. Tât nar tal 4, nŭih ji geh ăp nau duh hô, ji ndul, luh hok, mô hôm nkah, hao men tâm klơm, tiểu cầu huch ngăch ri ma geh ntrơn tât Khoa Hồi sức cấp cứu gay ma uănh săm. Jêh 4 nar săm ngăn, nau ji mbơm oi, n’hâm soan kŏ ueh oi. Yuh H’Djue Hra (mê̆ nŭih ji), nkoch:

          Păng duh tâm sặk, bĭch du ntŭk, mô hôm nkah, yor lah gâp kŏ mô geh năn njrăng uănh. Gâp hăn kan mir ri ma năn njrăng. Kon gâp lah đă gâp leo ngih dak si, păng mô hôm dơi ât, jêh nê mơ dĭng leo hăn khám, mơ gĭt kon nơm geh nau ji rtoh trong sre mham. Êp ngih geh âk ndrung ndrôk bu rong. Nơm ân rep ân kloh mơ doi.

          Tĭng nai dak si Trần Thanh Q uý, Groi kruanh Khoa Hồi sức cấp cứ, Ngih dak si Đa khoa Buôn Ma Thuột, nklăp 1/3 nŭih lăp săm dôl ma ji jâk, nsing tâm ntil kman Dengue (kman ƀư ji rtoh trong mham), nau uănh ndrel chăm bah rnăk vâk kŏ kơt lah nŭih kan tâm ngih dak si:

          Rnôk geh nau ji rtoh trong mâm, nŭih ji duh tâm săk mro, ntơm nar bôk năp tât nar tal 3, ji bôk, lêt rgănh. Ăp nau ji aơ kơt lah ji kop kman, ji kop siêu vi. Ntơm nar tal 4 tât nar tal 6, nau ji kop duh huch oi, yơn lah mra geh jêng ji jâk đŏng kơt lah luh mham. Ta aơ rnôk aơ hên geh 2 nŭih ji jâk ngăn, rnok lăp tâm ngih dak si ri păng duh săk, geh ntrơn tâm Khoa Nhi, tât nar tal 4 ri saơ lơn jâk, huyết áp hao prêh. Ndri ma hên nchră tâm rgop ma khoa Nhi, leo nŭih ji aơ tât tâm khoa ndâm n’hâm soan, săm, tĭng uănh ndrel lŏ săm.

          Tâm kơt ma nê, tâm Khoa Tâm ntưp, Ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên, ntơm bôk năm tât rnôk aơ, khoa ndơn săm ân rlau 240 nŭih ji rtoh trong mham. Nŭih ji âk ntơm khay 6, tâm nklăp 10 nŭih/nar, tâm nê âk ngăn lah tât ngih dak si la ir, ji jêng jâk, geh 10 nŭih/nar, mra khĭt.

          Kơt wa N.B.N tâm phường Tân Lập, n’gor Dak Lak lah du ntoh mhô.  Wa N lăp săm tâm ngih dak si rnôk lêt rgănh, tiểu cầu huch. Jêh ndơn săm, ăp nai dak si Khoa tâm ntưp, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên rgum nŭih pă tiểu cầu ndal. Rnơm geh nŭih pă tiểu cầu, nŭih ji bah nau khuch. Bah năp nê, wa N duh mro, ngêt dak si mô bah, săk lơn ma rgănh, lể jâng ty geh nsum ma ji bôk ndrel luh mham sêk ri ma hăn tâm Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên gay săm. Nai dak si H’Nuen H’Đơk, Groi Kruanh Khoa ƀư nau săm tâm ntưp, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên mbơh:

          Kơp ntơm bôk năm tât rnôk aơ, rnoh nŭih ji rtoh trong mham lăp săm tâm khoa âk, 214 nŭih. Tâm nê geh 29 nŭih ji jâk, khuch hô, kât mham, khuch tât klơm, luh mham jâk. Ăp nŭih geh mâp tâm nŭih ji âk ngăn, geh ji chrach njŭng, hao huyết áp, mô dăng châl ma nau ji. Nŭih ji rtoh trong mham tât ngih dak si la mra khuch âk tâm săk”.

          Tĭng rđau kan Ntŭk kan nkân njrăng srê ji n’gor Dak Lak, nkô̆ ƀư ji rtoh trong mham hao ngăch lah yor n’gor Dak Lak dôl tâm yan mih, măch hao rŏ âk. Aơ kŏ lah năm mra tât bah ji rtoh trong mham, 3 năm du tŏ, bah năp nê năm 2019 ndrel 2022.

Ntơm bôk yan mih, nklăp khay 4 tât nrôk aơ, Ntŭk nkân njrăng srê ji hŏ mbơh nchră ma N’gâng kan dak si ntrŭnh nau rdâng srê ndrel âk nau đă ntŭk kan dak si tâm nau njrăng, rdângn srê ji, nkre ƀư mêt uănh, nkoch mbơh ndrel rklaih năn. Yơn lah, gay huch nau ntoh sê, êng ntŭk kan dak si mô dơi rdâng ma ân geh nsum ty bah ăp ntŭk kan, n’gâng kan ndrel ƀon lan. Ăp nŭih, ăp rnăk, ân geh ƀư nau kan nkhĭt bu bi, tăp măch, jăng lơi ntŭk măt deh ƀa ƀơ, răk kloh ntŭk gŭ, mô ân geh dak...ne elah huch nau khuch ntưp srê ji,

Rnôk aơ ji rtoh trong mham ê geh dak si săm bah, tâm rnôk ăp nŭih ji jâk, khĭt mra lơn ma âk, ndri ma ân dŏng bư rjăp nau njrăng, rdâng srê ji tĭng nau đă bah ntŭk kan dak si hôm lah nau ueh ngăn gay ma huch nau ji./.

          Duh rtoh luh mham rih an dơi uănh nđôi yor nai dak si chuyên khoa

          Bôl duh rtoh luh mham rih lah ji tâm ntưp gŭ rêh wăr năm yơn hôm e âk nuĭh mô wât mô lah mô njrăng đah nău ji aơ. N’hêl na nê̆ năm bah năp, ăp ngih dak si săm lĕ djôt dơn âk nuĭh ji duh rtoh luh mham rih jêng mbăn dŭt ngăch, jêng tât khĭt nuĭh. Yor nê, ăp nuĭh ƀon lan an n’hao nău wât njrăng ji, mât uănh săk soan an săk nơm, rnăk wâl n’hanh nsum mpôl. Nai dak si Phạm Hồng Lâm-Tă ƀư Kruanh Khoa Truyền nhiễm, Ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên geh ăp nău mbơh mpeh njrăng n’gang ji duh rtoh luh mham rih.

- Ơi nai dak si, nău geh ntoh lư bah ji duh rtoh luh mham rih lah moh ndơ n’hanh ăp nău rgâl klach m’hâm geh mêh?

Nai dak si Phạm Hồng Lâm: “Ji duh rtoh luh mham rih lah kop ji yor măch kăp, nău ntoh bôk năp âk ntil, yơn uănh nsum tay lah geh duh, geh rtoh luh mham rih n’hanh du đêt nău khlay ngăn nĕ lah luh mham rih. Ndrĭ mpeh nău bôk năp, n’hêl na nê̆ geh âk ji ƀư duh. Yor nê, gay uănh lah, năl du hê nuĭh geh duh rtoh luh mham rih đŏng lah mô ri an tât ngih dak si, an dơi nai dak si but uănh ji, săch luh ăp rmôt dơi săm bah dih ngih dak si, moh rmôt dơi an lăp ngih dak si. Ntrŭt đă kônh wa lĕ rngôch ăp nuĭh duh an dơi but uănh na nê̆.

Duh rtoh luh mham rih lah mô mkra ngăch mbra jêng tât ăp nău rgâl dŭt mbăn n’hanh ƀư khĭt nuĭh. Bôk năp nĕ lah hao ndal, n’hŭch rnoh luh mham rih. Nău tal 2 nĕ lah jŭr ăp khung klơm, nuih ma lơn lah ăp klơm, nuih mô lah klơm soh, rngok. Nău tal 3 nĕ lah rgâl luh mham rih mbăn ma mô dơi mkra ngăch ri nuĭh ji jêng khĭt. Dâk bah năp du hê kơt nĕ ntrŭt đă ăp nuĭh lăi, geh ji ơm, nuĭh ranh rlău 60 năm, kon se oh bê (bah 1-12 khay), bu ur geh bŭn, lơn lah ăp nuĭh rêh ngai ngih dak si an hăn ngih dak si ơm gay săch ngăch.

- Nău rwăt êng dak si bah duh ngêt n’hanh ntop êng dak si ta jay rnôk geh duh rtoh luh mham rih m’hâm nău klach ơi nai dak si?

Nai dak si Phạm Hồng Lâm: “Duh rtoh luh mham lah duh yor kaman, dŭt âk lah duh hô. Âk nuĭh lah rwăt êng dak si bah duh mô di, ri dŭt klach. Ntĭt nsa, nai dak si đă dŏng paracetamol đơn chất yơn nuĭh ji lŏ mô djăt ma dŏng ăp ntil dak si êng, jêng tât nău luh mham rih mô lah djuôr klơm. Lĕ mâp âk nuĭh duh rtoh luh mham rih yor dŏng dak si tih ntĭm bah nai dak si n’hanh âk nuĭh djuôr klơm yor dŏng dak si mô di. Hôm lah ntop êng dak ma mô tĭng nău ntĭm bah nai dak si. Lah nuĭh ji lăp ngih dak si hao ndal, ri nai dak si dŭt jêr kơp rnoh ntop dak, lĕ ntop n’hanh mbra ntop, jêng tât nău ntop dak an nuĭh ji mâp âk jêr jŏt. Yor nê, duh rtoh luh mham rih dơi groi nđôi yor nai dak si chuyên khoa, n’hanh rnôk ntop mham an geh nău ntĭm na nê̆ n’hanh an tĭng tâm du đêt nkô̆ nău mbơh njrăng, n’hanh tĭng tâm cộng thức mham, gay uănh mĭn tay dơi ntop dak tay đŏng lah mô, ntop moh ntil dak, geh kơt nĕ mư đăp mpăn nău rêh an nuĭh ji”.

- Ơ, dăn lah uĕh ăp nău nkoch dŭt uĕh tam bah nai dak si.