Tĭng n’gâng kan dak si, Việt Nam lah ndoai tâm âk dak geh rnoh nŭih mô blau geh kon, nklăp 7,7%. Tâm nê, rnoh mô geh kon rnôk jêh tă bŭn kŏ ntơm 15-20% tâmdu năm. Nau ngăn lah, geh 50% ur sai tâm rnoh mô geh kon tâm dâng 30 năm, năm nơih gay bŭn tĭng nau năl mhe. Thụ tinh tâm dĭng nghiệm lah nau tâm ndop tăp bah sai ndrel tăp bah ur tâm jrâu thí nghiệm gay njêng phôi. Phôi jêh nê nglăp tâm săk ur gay ma ntơm jêng bŭn.

Ur sai yuh H (43 năm) tâm Nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak hŏ geh du hê kon bu ur 18 năm. Âk năm, nô yuh nsôih deh tay du hê kon, kŏ hăn âk ntŭk, dŏng âk nau ma mô dơi. Tât năm 2023, gĭt lah Ngih dak si Đa khoa Thiện Hạnh, n’gor Dak Lak ƀư nau kan thụ tinh tâm dĭng, bol ma săk âk năm, yơn ur sai yuh H nsôih joi kon du tŏ tay. Yuh ân lah, nau dŏng nau kan mhe tâm n’gor nơm nkre ri nkre tê, nktem nkre ueh tâm nuih n’hâm, ndrel aơ lah ngoai tâm âk nau khlay ƀư geh nau jêng. Nau geh, jêh 3 tŏ nglăp phôi, yuh H hŏ bŭn. Yuh H nkoch:

‘Rnôk mĭn ƀư IVF, rlet rlau ăp nau ƀư ji tăp, săch rhôp tăp, nglăp phôi rơh 1, rơh 2 kŏ mô dơi, tât rơh tal 3 ri lah 2 phôi dăch dŭt ndrel lap lah geh du hê oh bê. Gâp mbơh lah ma ăp nŭih me dôl ŭch geh kon ri nơm ân mât bôk rngot nau mĭn ân ueh ndrel rnơm lah nơm mra geh kon ri ngăn lah mra geh nau dơi dơm”.

Nau ƀư bah du tŏ thụ tinh tâm dĭng nghiệm geh rlet 7 nhoat, nê lah:

1-Nchrăp chuh ndrel chuh dak si tâm dĭng tăp: Jêh rnôk geh nai dak si khám, ur mra ntơm dŏng dak si nsŭk tâm dĭng tăp tâm nar tal 2 bah rnôk dôl saơ săk. Tâm 10-12 nar, nai dak si mra uănh rjăp nau hao jêng bah ăp ntŭk tăp bah rnôk siêu âm ndrel rgâl rnoh dak si ân tâm di;

2-Chuh dak si ân hao âk tăp: Rnôk tăp geh têh tâm ban ma nau ŭch, nai dak si mra chuh dak si kơl hao âk gay ma nchrăp ân rnôk sât ndrel rhôp;

3-Sât rhop tăp ndrel nchrăp tăp sai: Ntơm 34-36 mông jêh rnôk chuh ân tăch hao âk, i ur mra geh sât rhop tăp ndrel tăp geh nglăp tâm jrâu thí nghiệm. Ndrel rnôk nê tăp tă bah sak mra geh ndop ndrel nchrăp gay ƀư nau thụ tinh tâm dĭng nghiệm;

4-Thụ tinh ndrel tăm phôi: Tâm jrâu thí nghiệm, tăp bah bar hê ur sai geh thụ tinh; Phôi mra geh tăm rong ndrel uănh ntơm nar tal 3 mô lah nar tal 5 gay săch ăp phôi ueh ngăn;

5-Nglăp phôi ndrel ân kât: Phôi mra geh leo tâm săk ur lah ăp phôi geh dơi tam (moh lah ntrơn phôi rih). Ăp phôi hôm e mra geh ân kât đah nau ƀư Thuỷ tinh hoá, gay ma nchrăp ân ăp rnôk ntrơn phôi jêh nê, rơh ntrơn leo phôi rih mô geh tam;

6-Kơl an ƀư nau rnôk jêh lôch ntrơn phôi: Jêh ntrơn phôi, nai dak si mra kê đơn dak si nội tiết kơl an phôi ƀư rsuăn ndrel hun hao;

7-Rlong năl bŭn ndrel uănh bŭn bah ơm: 10-14 nar jêh ntrơn phôi, nŭih ur mra geh ƀư xét nghiệm mham (beta HCG) gay ma năl bŭn đŏng lah mô. Lah bŭn, nai dak si mra lŏ uănh ndrel ân tay dak si nội tiết kơl an  bŭn ƀư rsuănh ndrel hun hao.

Tĭng thạc sĩ nai dak si Trần Xuân Trường, Groi Kruanh Khoa Phụ sản (Ngih dak si Đa khoa Thiện Hạnh), geh aka nau dơi geh tât nau tam bah nau aơ, kơt: năm deh ur sai; tăp uehl nau mô blau deh kon, nau ngêt sa, rlu rlau; nau blau bah nai dai su, nau tĭng rnôk săm, nau mĭn...Thạc sĩ, nai dak si Trần Xuân Trường mbơh:

‘Tĭng nau năl, rnôk aơ nau ntrơn phôi geh dơi tâm ăp rmôt ntŭk IVF geh 40-60%. Tâm ngih dak si Thiện Hạnh, bol ma ntơm geh ƀư nau aơ, rnoh nŭih geh dŏng ƀư tŏng têh gay ƀư rjăp nau dơi, yơn tĭng nau nalư bah hên ri rnoh dơi kŏ tâm ban ma ăp ntŭk IVF êng. Kŏ tĭng nau mĭn, lah năm ƀư IVF tâm dâng 35, rnoh phôi tŏng gay ntrơn 3 tŏ  ri rnoh bŭn ngăn geh tât 70-80%”.

Rnôk aơ, tâm dak nơm, Bảo hiểm y tế ê ƀư nau trok prăk kơl an tâm rnôk săm mô geh kon, n’ăp ma ƀư thụ tinh tâm dĭng, ndrima, prăk ƀư nau aơ lah âk, nklăp 70-90 rkeh (lah ur sai dơi geh tâm rơh bôk năp), tâm rnôk nau geh dơi nklăp 40-60%. Geh âk ur sai roh bơi tât 10 tŏ ntrơn phôi mơ geh. Ndri ma, nau dŏng nau kan aơ lah nau khlay đah n’ăp ma bu ur bu klô tâm rnôk năm deh kon./.

Gay wât kloh lơn mpeh nău, nkô̆ nău mô dơi deh kon, băt geh kon aƀaơ, kơt nău kơt dŏng ăp trong gay n’hao rnoh dơi geh rnôk ƀư tĭng TTTON, bah kơi aơ lah rơh tâm nchră tay đah thạc sĩ, nai dak si Trần Xuân Trường, Groi Kruanh khoa Sản (Ngih dak si đa khoa Thiện Hạnh), jă kônh wa kâp gŭ djăt.

- Ơi nai dak si! Du kôp ur sai m’hâm dơi n’glôn jêh lah mô dơi deh kon, geh mbrơi n’hanh nkô̆ nău khlay ƀư mbrơi geh kon aƀaơ mêh ?

- Nai dak si Trần Xuân Trường: Tĭng nău lah bah Rmôt kan dak si lam ntŭr neh, du kôp ur sai tâm bĭch ƀa ƀơ tâm 12 khay ma mô geh bŭn rơi dơi uănh lah mbrơi geh kon. Đah ăp nuĭh lơn lah kơt rlău 35 năm deh, geh nău nking n’gang rnăn kon ri khay rhoăt đêt lơn lah 6 khay. Geh 2 ntil mbrơi geh kon lah nguyên phát n’hanh thứ phát. Mbrơi geh kon nguyên phát lah ăp nuĭh mô hŏ tă geh bŭn bah kơi 12 khay. Hôm mbrơi geh kon thứ phát lah lĕ geh bŭn yơn bah kơi 12 khay mô geh bŭn tay.

Nkô̆ nău mbrơi geh kon ta bu klô n’hanh bu ur tâm ban da dê. Tĭng kơp uănh, nklăp 40% nkô̆ nău mbrơi geh kon yor bu klô, 40% yor bu ur, 10% lah yỏ 2 hê ur sai, 10% ƀa ƀă mô gĭt tu tơm nkô̆ nău, jêng lah lĕ 2 2 hê ur sai ngăch dăng da dê yơn mô dơi geh bŭn tâm 12 khay. Mpeh nkô̆ nău ta bu ur, nĕ lah viêm nhgiễm ta trong săk bu ur kơt viêm koah quang, kol trong rnăn kon. Tal 2 lah rối loạn phóng noãn, lơn lah hội chứng rnăn kon đa nang. Tal 3 lah nkô̆ nău mpeh săk bu ur kơt u xơ tử cung, plyp lòng tử cung mô lah lạc nội mạc tử cung. Đa bu klô, nkô̆ nău ƀư mbrơi geh kon lah mpeh tinh trùng, tình trùng đêt dak, mô dăng, dị dạng, rlău ma nĕ hôm geh ăp nău ji kơt geh quai bị, ƀư hŭch tinh hoàn, kol ding dak ntăk, rlău ma nĕ hôm yỏ ăp nkô̆ nău mpeh ntŭk ntô gŭ âm, ƀa ƀơ dŏng chất kích thích kơt ndrănh bia, hât. Gay joi nkô̆ nău na nê̆ ri ăp kôp ur sai lah khay mpŏng kon rlău 12 khay an hăn but uănh gay uănh lah, năl nkô̆ nău gay săm ơm.

- Lor rnôk ƀư thụ tinh tâm ống nghiệm, ăp kôp ur sai an ƀư ăp gưl uănh lah săk soan m’hâm nai dak si ?

- Nai dak si Trần Xuân Trường: Đah du kôp ur sai ŭch ƀư IVFlor bôk năp lĕ 2 hê ur sai an dơi hăn but uănh lĕ rngôch, uănh lah lĕ rngôch, an uănh năl mham, uănh lah geh nău mha mpeh tâm ntưp rêng đŏng lah mô gay n’hŭch gen mha rnôk ƀư IVF. Tal 2 lah ăp nău ji geh tât klơm, leh, tuyến giáp uănh dơi tŏng sŏch rhêp rnăn mô lah nking n’gang thủ thuật. Đah bu kô an uănh năl uĕh dăng tinh trùng, ăp nău mha tinh trùng uănh tŏng ăp ƀư IVF đŏng lah mô. Đah bu ur, an uănh lah rnăn kon đah siêu âm, uănh năl nội tiết AMH gay uănh lah ntêm nkrem rnăn kon, ăp uănh lah êng kơt chụp tử cung mpoi rnăn, siêu âm uănh lah nang noãn, rlău ma but uănh ji play nuih, tuyến giáp, klơm, leh gay đăp mpăn ngăn tâm rnôk sŏch rhêp rnăn kon.

- Rnôk ƀư TTTON, ăp kôp ur sai ƀư tĭng ăp trong mkra gay n’hao rnoh geh kon ơi nai dak si ?

- Nai dak si Trần Xuân Trường: Lĕ rngôch ăp nuĭh jêh rnôk rgâl phôi geh nău mĭn lah bĭch du ntŭk yor klach tŭp phôi. Yơn lah tĭng âk mĭn njêng lah jêh ndơ̆ phôi ma bĭch ta ntŭk mbra ƀư n’hŭch rnoh geh bŭn. Ndrĭ jêh rnôk ndơ̆ phội, nuĭh bu ur knŭng an rlu rlău ta jay 1-2 nar, jêh nĕ an mpât n’gơ đêt, hăn nsong ngêt sông kơt nuĭh ngăn, dêr pah kan jâk kơt pah gô̆ koah quang; ngêt sa tŏng ăp ndơ kah, sa âk trau, play dô, ngêt tŏng dak, dêr ăp chất kích thích kơt ndrănh, bia, jŭp hât, cà phê.

Gay n’hao rnoh geh bŭn rnôk ƀư IVF, ur sai an geh trong gŭ âm, ngêt sa tâm di, âk ndơ kah. Tal 2 an geh trong but uănh săk soan ăp năm gay ơm saơ ăp nău mâp ndal mpeh uĕh tinh trùng, rnăn kon, ADN gay geh nking n’gang ơm. Tal 3 lah an mông nar bŭn tâm di, aƀaơ dŭt âk bu ur ndruch nău bŭn, ƀư năm bŭn hao, rlău 35 năm. Ndrĭ jêng ăp nuĭh aơ an but uănh uănh lah ntêm nkrem rnăn kon. Lah ŭch ndruch bŭn, nuĭh bu ur dơi săch trong nkrem rnăn ta rnoh năm deh hôm e mom gay đăp mpăn uĕh rnăn kon âk ngăn, đăp mpăn an rnôk ƀư IVF bah kơi aơ.

- Nai dak si geh âk nău ntĭm đă đŏng an ăp băl mom ndăm tâm rnoh năm deh nse gay n’hŭch mô geh kon, mbrơi geh kon ?

- Nai dak si Trần Xuân Trường: But uănh săk soan deh nse ăp năm gay ngăch săm ăp nău mâp ndal lah geh; tâm bĭch gŭ âm đăp mpăn gay njrăng dêr ăp nău ji tă bah trong tâm bĭch, tâm jơng, jêng tât bih grăy koah quang, kol dak rtăk trong rnăn kon, kol mpoi rnăn, aơ lah ăp nău ji way mâp ta bu ur aƀaơ; geh ndơ kah uĕh khoa học, n’hŭch chất kích thích; geh trong nchrăp bŭn tâm di, bah năp 35 năm deh, yor rlău năm aơ, n’ăp rnoh n’hanh uĕh rnăn hŭch da dê, yor nê rnoh bŭn hŭch lah geh bŭn ri rnoh sok kon mâp ndal lŏ hao.

Lah uĕh nai dak si!