Chăt ăl trong dak toh lah nău môr, bih grăy, ndâng tâm toh yor kaman ƀư. tâm nĕ, way mâp ngăn lah ăp kaman, n’hanh du đêt kaman êng kơt phế cầu, kaman sial lăp... nklăp 30% nuĭh eh toh ta bu ur jêh rnôk bŭn n’hanh dôl an kon pu, ngăn lah bu ur deh kon bôk năp yor mô gĭt ơm an kon pudi trong, mô hŏ blău răk chông toh jêng tât geh nkân tâm toh ƀư môr, eh. Rlău ma nĕ, ăp bu ur lăy, geh toh têh mô lah nuiŭh mô răk rao kloh geh mâp ăp nău aơ. Đêt mâp mâp lơn, eh toh geh du nău ƀư ôm toh.

Chăt ăl trong dak toh mô knŭng ƀư ji, khuch tât săk soan n’hanh uĕh nău rêh bah nuĭh mê̆ jêh deh, ma hôm ntưp bih grăy lam săk, djuôr leh, lêk chrai mô lah ôm toh lah mô dơi nking n’gang săm ngăch na nê̆ đŏng lah. Knŭng tât rnôk ngêt âk, an lăp ngih dak si săm ngăch, di trong. Ta khoa khoa sản, Ngih dak si đa khoa nkual Tây Nguyên, rĭng du nar khoa wơt dơn nklăp 20 nuĭh tât 30 nuĭh deh, tâm nĕ geh nklăp 10% nuĭh môr, eh toh.

Yuh L.T.L gŭ thôn 4, xă Hòa Thuận, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak mhe deh kon dak bôk geh 2 pơh n’hanh dôl an kon pu đah dak toh me. Đêt nar dăch aơ  yuh L saơ toh môr, ji uh, duh, jêr jŏt an kon pu, pă saơ pŭn rplay ta bôk toh. Nu nău ji ol nar lơ âk jêng yuh hăn lăp ngih dak khoa Sản, Ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên gay săm. Yuh L.T.L nkoch:

Nău ntoh bôk năp lah saơ toh dăng, oh bê pu mô luh dak toh, ji, rhăt toh. Gŭ ta jay oyh manh bu mât mât me n’hanh oh bê, geh pet rbôch jut chông toh lor an oh bê pu yơn hôm e or, eh rnơl, oh mô gĭt nkô̆ năi n’hâm ƀư.

Ngoăy tâm âk nkô̆ nău ƀư mor, kŏt dak toh way mâp lah yor mê̆ an pu tih, mô pu âk, pu mô dăng... ƀư nău luh dak toh mô âk. Rlău ma nĕ, nău ntopp an kon sa dak toh bah dih mô lah ngêt dak toh bah dih lĕ rngôch lah ngoăy tâm ăp nkô̆ nău khlay ƀư eh toh yor mê̆ mô an oh bê pu soăt dak toh, jŏ kol dak toh, môr ji, môr dăng toh, jêng tât geh eh toh. Geh eh toh mbra hao âk tâm ăp nuĭh kơt: rnôk chông toh bah mê̆ geh têl sôt, mê̆ nsoh ao toh hât ir mô lah ƀa ƀơ mă oh bê ba năp toh jêng mpet toh; mê̆ ŏk r’ah, tress jŏ jong mô lah lah rngot jêh dêh; mô răk rao kloh uĕh chông toh n’hanh tơm toh; mê̆ deh kon dak bôk, deh kon bah kơi pơh ntrel tal 41...

Ta na nê̆, geh âk nuĭh me bơ̆  kol trong dak toh săm êng tĭng nău way nkoch yơn nai dak si chuyên khoa 1 Phạm Ngọc Thắng, Groi Kruanh khoa Sản, Ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên, gay đăp mpăn săk soan an nuĭh mê̆, jêng tât ngih dak si chuyên khoqa but uănh gay geh nău ntĭm nking n’gang, săm tâm di rnoh, nu nău kop ji, dêr nău rgâl mô lah ntoh tay. Nai dak si Trần Ngọc Thắng an gĭt:

Rnôk eh rnơl toh, nuĭh ji an săm ta ngih dak si chuyên khoa. Đah ăp nuĭh mê̆ dôl an kon pu, săm dŭt jêr, mâp âk jêr jŏt yor rnôk aơ rse toh dôl nchoăt gay luh dak toh gay mât kon. M’hâm ƀư an kloh uĕh eh toh, gay đăp mpăn lĕ săk soan nuih mê̆ n’hanh uĕh kah toh an oh bê, yor nê an tât ngih dak si geh chuyên khoa.

Tĭng ntĭm đă bah ăp nai dak si chuyên khoa, gay njrăng Chăt ăl trong dak toh, ăp nuĭh mê̆ an mât kon lĕ rngôch đah dak toh me (geh nuĭh mê̆ geh kop ji); an oh bê  pu toh me jêh dêh dâl n’hanh nti an oh bê mŭm toh di trong, di sŏng, an kon e pu lĕ dak toh ta bôk toh đah aơ jêh nĕ mư rgâl đah ri. Dêr ƀư sôt mô lah rhuk toh, nta an kaman lăp ƀư môr toh lah nkô̆ nău ƀư eh toh. An oh bê pu toh me tât 24 khay mô lah jŏ lơn. Rnôk ât pu toh, an n’hŭch mbrơi mbrơi n’hanh rnoh ât. Lah geh nău kol trong dak toh, môr, ji, an but uănh n’hanh săm dâl gay dêr eh toh.

Nau ji chăt trong hoch dak toh lah mô geh saơ ndrel săm năn ri mra ji âk tŏ, môr krâl mra chah êng mô lah môr jêng ôm. Trong dak toh mô hôm geh dak toh mô lah ƀư ôm. Gay gĭt kloh nau ji ndrel nau săm năn, rmôt phóng viên viên geh nau ôp nai dak si Chuyên khoa I Trần Thị Thuỳ-Khoa sản, Ngih dak si Đa khoa nkuăl Tây Nguyên. Jă kônh wa kâp djăt.

Ơi nai dak si. Môr krâl tâm trong hoch dak toh vay moh geh nau mpơl?

Nai dak si Thuỳ: Môr chăt tâm trong hoch dak toh lah nau ma ndâng tâm trong hoch dak toh. Aơ lah nau vay mâp tâm ăp nŭih me rong kon pu toh. Nau khuch ƀư jêng môr khâl nê lah yor krât ndâng geh kman, ăp nau kơt lah nŭih ji mra krâl dak toh tâm rnôk ân kon puh toh mô lah ăp me ma mô dăng tâm săk jăn. Nau mpơl bah nau ji aơ, geh: Nŭih ji jêng ji kop duh lam săk, tâm ntŭk toh geh môr, duh, chăng, ji, mra geh pŭn krâl tâm trôm toh ndrel bar đah pŭk vak mra geh grăp sôt. Nŭih ji lah nŭih dôl ân kon pu toh mô lah n’ăp ma nŭih mô ân kon pu, yơn âk lơn lah tâm nŭih dôl rong kon. Nsing tâm nau saơ ơm ndrel rkaih năn ri nŭih geh ji mô kâp rep n’hoch tâm trong toh, lah geh krâl môl tâm trong hoch dak tih saơ la ndrel ma ân jŏ jong ri ân geh rek, n’hoch lơi dak ndâng tâm nê.

Nau klaih, săm rnôk geh môr krâl tâm rnoh rnôk aơ mhâm ơi nai dak si?

Nai dak si Thuỳ: Lah nŭih ji tât ngih dak si ma ê geh krâl mor, ri knŭng geh sôt tâm trong hoch dak toh ri ntĭm ân bu ân n’ik, mpeh ân luh lĕ dak toh, rpôt tâm tâm chông toh, dŏng tay dak si ân bah ji sôt. Lah geh krâl môr ri nau ƀư kơt aơ: Ntŭk môr nê têh ntơm 0-3 cm to mra geh đă ƀư rhôp dak ndâng geh nsum ma ngêt kháng si ri mra bah môr ndrel nkah đă lah hôm rong kon ma dak toh me nâm ơm. Hôm môr tâm toh ntơm 3-5 cm mô lah têh lơn 5 cm ri mra rek gay ma n’hoch luh ndrel rao lơi ndâng tâm toh ăp nar ân tât rnôk bah ngăn ntŭk môr krâl nê.

Bu ur rong kon ma dak toh me ri moh nau ƀư gay ma n’huch nau môr krâl tâm doh ơi nai dak si?

Nai dak si Thuỳ: Tal bôk năp lah me ân ngêt sa tŏng kah tâm rnôk dôl rong kon ma dak toh nơm ndrel ân kon pu tâm 6 khay bôk năp. Răk kloh ty, toh bah năp ndrel jêh lôch kon pu toh. Ân kon pu tâm di, mô dơi ân kon pu ma rhôp hô ir ƀư sôt, đang chông toh. Ân rgâl đah pu ân tâm di. Mô ân kon se pu du ding mô lah knŭng ân kon pu du đah toh. Ntĭm ân kon se pu ân hơm, lĕ dak toh đah aơ mơ ân puh đah êng. Djet dak toh rmeh jêh rnôk kon pu mô lĕ ndrel rhôp dak toh tŏng mông mô lah saơ toh lĕ bêng, ji. Êng nê, nsôih mât nau mĭn ân ueh, mô dơi rvê, mô dơi rngeh măng, nê kŏ lah nkô̆ ƀư ƀư sôt tâm trôm trong hoch dak toh, ƀư krâl môr. Lah me deh kon bôk rah, vay lah nar tal 3 tât tal 5 lah luh dak toh, ri ma me mra kop duh đê̆ đă, n’ik tâm săk, 2 đah pŭk jâk, rnôk nê ân njâm n’ik, rpôt chông toh mra ƀư hoch êng dak toh.

Ơ, lah ueh nai dak si./.