VOV4.M’nông – Ji xoang muh lah nu nău ji trong ndưr muh. Nău ji way mâp [ư jêr ât, kơt: chăt muh, hor dak muh, mô tăng [ô n’hanh ji.vv... Ji xoang muh lah mô dơi nking n’gang săm ơm mbra khuch têt tât nău rêh, đê| đo\ng [ư âk nău ji klach êng.

Xoang muh lah ntu\k dơn [ư duh, [ư răm, [ư kloh n’hanh pơk trong m’hâm sial lor rnôk ndơ\ lăp klơm soh. Way, ăp trôm bah xoang kloh aih, dak yor xoang luh n’hanh n’hâm sial soih aih mro. Tâm bri nđik, rnoh răm âk [ư âk kaman, [ư ji trong n’hâm hao, nu^h geh săk soan mô dăng geh siăk nđik, ji trong n’hâm, ji đeh, hor muh... rnôk aơ, ăp xoang mbra geh chăt, môr, [ư an nău soih luh n’hâm đah ăp xoang geh kol, ăp dak geh nkân tâm xoang jêng tât môr xoang muh way geh ăp nău ntoh kơt: ji ol, dak muh êr mô lah pu\t, chăt muh, [ư jêr nsôr, ji n’hanh môr măt, trôm bôm, muh, ndăl kleng...

Ta Khoa Tai-Mũi-Họng, ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên, rnôk dăch aơ, r^ng du nar khoa wơt dơn but uănyh nklăp 100 nu^h ji tôr muh, tâm ne\ nu^h ji môr xoang muh geh 1/3. T^ng nai dak chuyên khoa, môr ji xoang muh lah nău ji way mâp tâm yan nđik, yor rnôk trôk nar rgâl, soan cho\l nău ji hu\ch, rlău ma ne\ bri nar nđik way [ư nu nău chiăt, hơr nkual xoang muh.

Nô Nguyễn Ngọc Phúc 45 (năm deh), ta nkuăl têh Ea T’Ling, nkuăl Cư Ju\t, n’gor Dak Nông saơ nơm geh môr xoang muh nklăp 3 khay aơ. Rnôk bôk năp, nô Phúc saơ săk soan nâm ơm jêng mô geh nău u\ch săm. Dăch aơ, rnôk trôk nar nđik, nô way geh ji đeh, hor muh, ji bôk, muh mô hôm tăng [ô kah jêng nô tât Ngih dak si đa khoa nkual Tây Nguyên gay săm. Nô Nguyễn Ngọc Phúc nkoch:

“Nău ji aơ gâp geh rlău 30 khay hôm, jêng mbrơi mbrơi geh mô tăng [ô. A[aơ jêh săm saơ dơh nsôr n’hanh le\ tăng [ô kah”.

Môr xoang muh geh âk ntil ji, t^ng tâm ntil nău ji ma ăp nai dak si mbra geh trong săm tâm di. Nt^m đă an le\ rngôch ăp nu^h ji rnôk geh saơ bah nău ji môr xoang muh an hăn but uănh n’hanh săm bah, lah mô ji mbra mbăn lơn, tât rnôk rlău soan ât rdâng ta nkual muh [ư âk nău rgâl klach, kơt: Mor trong nsôr, môr mlông dơ\ jêr bah; bih grai ta măt, ngo măt đê| đo\ng jêng tât cheh măt; môr khai tôr ndâr mô lah môr trôm tôr lah mô săm ngăch [ư bluh khai tôr n’hanh [ư te\k nkre; du đêt nu^h rgâl ji hao ta rngok [ư môr rngok, môr ntô rngok mô lah áp xe rngok vv.. Rlău ma ne\, lah môr xoang muh yor nấm, geh âk ntil nấm tối khẩn, tối cấp ri du\t klach n’hanh khuch tât nău rêh lah mô dơi săm ngăch. Nai dak si Võ Nguyễn Hoàng Khôi, Khoa Tai-Mũi-Họng, Ngih dak si Đa khoa nkual Tây Nguyên an g^t:

“T^ng tâm ntil môr xoang muh ma nai dak si mbra geh trong săm tâm di. Nt^t nsa môr xoang muh geh tât ăp ntil mha êng tâm muh ri an nking n’gang rek mư le\ ji. Hôm nu^h môr xoang muh yor chiăt đah trôk nar kơl lor trong mkra ăp nău [ư chiăt xoang, nt^t nsa kơt trôk nar, ndơ sa, lah yor rsau so, eo mô lah nkao si. Đah ntil môr xoang muh aơ ăp nu^h ji an dêr ăp nău [ư khuch. Hôm mô dơi dêr chiăt, nt^t nsa kơt trôk nar mô lah pah kan ntu\k geh âk nsuk m’hu\l ri nai dak si mbra ndơ\ trong ua\nh nđôi nău chiăt, kơt: Rao muh, nchrăch muh... gay ns^t tay ue\h nău rêh an nu^h ji”.

Môr xoang muh lah nău ji dơi plơ\ tay âk tơ\ [ư jêr ât, khuch tât nău gu\ âm ăp năr bah ăp nu^h, yor ne\ gay njrăng n’gang nău ji aơ, ăp nai dak si đă.

Rao muh đah dak bôh sinh lý bah 2-3 tơ\/pơh;

Ngêt âk dak n’hanh ntop tay ăp ndơ sa ue\h an săk soan; mât răm săk soan rnôk bri nđik, ngăn lah nkual nko, ntang ntơ\, muh; bok put mbung rnôk hăn trong n’hanh tât ăp ntu\k âk nu^h;

Đah nău ngêt sa, nu^h geh môr xoang muh mô dơi sa, ngêt ăp ndơ dak nđik, geh dak lu\. Đah ăp nu^h geh săk chiăt an dêr mâp đah ăp nkô| nău [ư chiăt kơt; nkao si, nsuk m’hu\l, ôm o, rsau mpa rong...

Rnôk geh ji mô dơi ndra rwa\t êng dak si kháng sinh gay săm lah do\ng dak si mô di [ư an kaman [al dak si kháng sinh nău săm ji bah kơi aơ mbra jêr jo\t du\t âk./.

Nu^h rblang: Y Sưng Phê Ja