Nău nteh chĭng ntoh n’g ôr ta ba dâng n’hâm tơm si jŏ năm n’hu têh ta bah meng Quảng trường 10/3 n’gor Đăk Lăk. Nău njroh xoang rbưn r’ên n’hanh nău tâm pât n’gloh ueh bâr mprơ ƀư an âk ƀon lan n’hanh năch hăn rphot geh dâk uănh tay. Wa Nguyễn Thị Oanh, bu năch tât bâh Nam Định nkoch. “Hăn ta aơ pâl geh mâp rơh tŭr chĭng goh gong Tây Nguyên jêng gâp dâk uănh. Chĭng gong Tây Nguyên lah dŭt ueh ngăn hôm. Chĭng gong Tây Nguyên ăp tŏ tŭr lah ntoh n’gôr ngăn”.

Mô êng ta Quảng Trường 10 khay 3, tâm ăp rơh tâm nđur, têt, âk ntŭk pâl nđaih ta Đăk Lăk geh ƀư ăp nău kan văn hóa nghệ thuật geh mpơl nău ueh êng Tây Nguyên, kơt lah, tâm nđŭr chĭng gong, nkra ƀư ndơ uh goh, ngêt ndrănh yăng, ndơ sông sa ăp mpôl rnoi...Njêng an năch ăp nău pâl rlưn gĭt vât ueh êng n’hanh dŭt rhơn. Nô Lý Thế Quân, năch pâl nđaih tât bâh nkuăl ƀon têh Hồ Chí Minh dŭt ŭch rŏng đah bôk nău kan  goh gong lŭ n’hanh uh tŭr ndơ nteh mpôl rnoi rnôk tât ta trong răk săm ƀŭt ngêt cà phê Buôn Ma Thuột. "Gâp saơ lah ăp nău njroh mprơ uh goh tâm breh njêng nău ueh êng, mpơl nău ueh văn hóa mpeh mkual dŭt na nê̆, ngăn lah nău ueh êng bâh nuĭh Rđe. Bâh ăp nău tâm pât, nău mprơ ntoh lư ngăn lah nău mprơ bâh ăp băl ta aơ dut ueh, dŭt dăng, n’gloh lĕ ma bri yôk. Nău aơ gâp saơ lah ăp ntŭk mô geh”.

Mô dơn năch pâl nđaih bâh ăp ntŭk êng ma bâh ăp nuĭh ƀon lan dôl gŭ rêh ta Đăk Lăk geh saơ rhơn đŏng đah ăp nău kan văn hóa nghệ thuật mpơl êng nău ueh ta Tây Nguyên. Yuh Trần Thị Đan Phương, ta phường Tân Lập rhơn nkoch ăp ntil ndơ geh măt saơ tôr tăng. “Ta Buôn Ma Thuột  gâp mô min gĭt lah văr nơm geh âk nău ueh kơt nĕ. Gâp ŭch n’gor Đăk Lăk mbra geh ăp bôk nău kan ueh kơt nĕ lơn đŏng an âk rnăk ŭch gĭt rĭ saơ geh nău rhơn, hơm răm, ueh lăng”.

          Nău uĕh bôk năp văn hóa ăp rnoi nuĭh ta ntŭk lah nău lư jêng nău uĕh êng bah pâl nđaih Dak Lak. Joi ăp nău dơh nĕ, ăp ntŭk kan ta ntŭk aơ janh ƀư jêng ăp nău ƀư ngăn uĕh gay wăch rgum n’hanh kân jâng năch pâl nđaih đah ăp ntŭk ntô geh âk rup gui văn hóa rnoi mpôl đêt.

  Gay ntŭk ntô văn hóa chĭng gông Tây Nguyên-drăp ndơ văn hóa mô mpơl săk bah kon nuĭh dơi mât uĕh tay, uĕh an năch pâl nđaih, ăp năm bah năp, n’gor Dak Lak lĕ ƀư âk jrô ntĭm tŭr chĭng, njroh xoang... an druh ndăm ta ăp ƀon lan. Mô knŭng gĭt blău tŭr chĭng, ăp oh hôm dơi trêng nău ŭch rŏng gay wât lơn n’hanh rŏng ăp drăp ndơ văn hóa uĕh bah rnoi mpôl nơm.

          Lôch du khay bah năp, tâm ăp nar ôi, jay văn hóa cộng động ƀon Kmrơng Prŏng B, n’gor Dak lak n’gŭr răm nteh chĭng ndrel nteh ngơi, gơm. Bơi 30 druh ndăm ŭch dơi nghệ nhân ntĭm tŭr chĭng, bah nău nơih tât ăp nău blău tŭr chĭng, chĭng rla mô lah tŭr du đêt nău chĭng uĕh. Râng jrô nti aơ, oh Y Thiên Niê kơt wât lơn mpeh rnoi mpôl nơm. “Bôk năp nti hôm  hĭng rhưng, mô gĭt tŭr, dơi nai ntĭm dŭt âk, nkra nău tih jêng aƀaơ mpôl oh tŭr chĭng uĕh âk lơn. Jrô mpôl oh dŭt răm rnôk dơi nai ntĭm kơt nĕ.

          Tĭng wa Y Wih Êban, Bí thư Chi bộ ƀon Kmrơng Prŏng B, jrô ntĭm tŭr chĭng lah dŭt n’hâm bah âk nuĭh. Năm aơ jrô nti wăch rgum âk druh ndăm râng lĕ dŭt uĕh. “Pơk jrô aơ cán bộ bah ƀon dŭt răm, saơ ăp mon dŭt n’hâm, rhơn răm, âk mon mô tâm săk nti yơn lĕ tât nti êng. Aƀaơ saơ lôch uĕh hôm. Jêng nsrôih ntĭm trêng tay, mô knŭng êng jrô aơ ma năm tap geh trong nsan kơt nĕ ri gâp tâm rgop ƀư an uĕh.

          Nkre đah nău ntĭm tŭr chĭng ta ƀonKmrơng Prŏng B, hôm geh jrô ƀư ta ƀon Kŏ Siêr, phường Buôn Ma Thuột. Ndrel đah trêng ntĭm tŭr chĭng, lah 2 jrô njroh xoang n’hanh n’hao an nuĭh nti ta 6 ƀon ta Buôn Ma Thuột. Ăp jrô ntĭm chĭng n’hanh jrô xoang pơk na nao bah năm 2019 tât, lĕ wăch rgum hang rhiăng druh ndăm rângt, tă bah nĕ rdâk nsơm tay n’hanh “mât ŭnh” gay rơh druh ndăm nuĭh rnoi mpôl đêt ŭch tay văn hóa way ơm.

Hăn ndrel đah nău ntĭm tŭr chĭng âk năm bah năp, nghệ nhân ưu tú Y Hiu Niê Kđăm, ta ƀon M’Duk, nkoch, nău ma wa ŭch ngăn lah n’hâm ƀư trêng ntĭm du trong dơh wât, dơh nkah gĭt an druh ndăm. Gay bôl ntŭk hăn ri ăp mon hôm e wât mpeh chĭng gông n’hanh râng rmôt chĭng du trong uĕh ngăn. "Trêng ntĭm tay ăp nău moh ndơ he gĭt mpeh ăp nău bôk năp bah chĭng, n’ăp ăp ndơ geh ơm bah pơng, n’ăp rơh bu klô jrô bu ur ta ăp rơh rlu nti kơt nĕ gâp saơ dŭt geh nkô̆ nău, ƀư geh ăp bôk nău rgop an tâm nchră mât ndrăy văn hóa uĕh bah nuĭh Êđê. Kônh wa ƀon lan ta nĕ saơ dơi uănh khlay, ntô̆ n’hao đah nău uĕh bah rnoi nuĭh nơm, rdâk hao tay ăp nău ƀư brah, khân pơng nkah gĭt tay tu tơm, ăp nău khlay nkoch mbơh uĕh ma u che n’glơi an".

Đah ăp druh ndăm râng nti tŭr chĭng, ăp nar tât jrô lah ăp mông uĕh răm yor ăp oh dơi mĭm joi mpeh drăp ndơ văn hóa bah u che, na naơ gĭt saơ n’hanh tŭr chĭng gông bah rnoi nơm. Hôm đah ăp nghệ nhân Êđê, nău ntĭm tŭr ăp chĭng gông way ơm lah trong ma khân pơng boăt nthoi gay nteh chĭng, mboăt n’hôm, nău mprơ... nteh n’gloh mro đah yôk bri Tây Nguyên.

He dôl djăt du gâl n’hâm n’hanh mprơ kưt yor nghệ nhân Y Đhin Niê (Ama Ruin), ta ƀon Triă, xă Ea Tul, n’gor Dak Lak mprơ. Nô lah nghệ nhân mom-nuĭh đêt gĭt ot ndrong Êđê, gĭt ƀư n’hôm way ơm bah Êđê. Nghệ nhân Y Đhin nkoch, n’hôm mô knŭng lah n’hôm nkar, ma lah n’ăp du nău nkoch văn hóa, đă nău blău n’hanh gĭt wât nău nteh. Lah rơh druh ndăm mô nti, mô mât, ri ăp nău nteh bah n’hôm, bah mprơ kơt, erei mbra roh chuêl. "Âk nuĭh mĭn ƀư n’hôm lah dơh, yơn ngăn mô di ăp nuĭh dơi ƀư, yor an geh nău wât nteh blău. Nar aơ, tâm ƀon, ăp nghệ nhân âk năm lĕ tâm tĭng ndrô phan đah u, che, hôm rơh druh ndăm ri kơt knŭng hôm gâp dơi ƀư ntil n’hôm aơ. Gâp mbra ntĭm an kon sau ƀư n’hôm, gay nău uĕh văn hóa uĕh bah rnoi nuĭh nơm mô an roh rui, mô dơi chuêl.

Ta nâm jay nhih ta Buôn Phơng, xă Ea Tul, n’gor Dak Lak, nghệ nhân Y Khĭm Niê Siêng goh tĭng rŭt chĭng, nkoch an mpôl kon se djăt mpeh ăp nar lễ hội, mpeh nkô̆ nău bah tĭng nău nteh. Đah wa, ăp rut chĭng lah du nău nkah ntĭng văn hóa Êđê knŭng rêh rnôk dơi nkoch tay. Wa rwê rnôk saơ rơh druh ndăm mbrơi du ngai nteh chĭng, jêng an dŭt n’hâm an nău trêng ntĭm. "Chĭng lah du ntil ndơ tŭr mô dơi mô geh tâm nău rêh nsum mpôl bah nuĭh Êđê. Chĭng way dơi dŏng tâm ăp ƀư brah khlay kơt sa piăng mhe, khĭt ôm (tâm rgop đah gâr), ƀư brah săk soan an nuĭh lĕ dơi ƀư brah rpu, ndrôk, mô lah ƀư rhơn jay mhe... Nteh bah chĭng hăn ndrel đah ăp nău gŭ âm văn hóa, tĭng brah yang bah ƀon lan. Chĭng mô dơi nkhah luh nău rêh nsum mpôl. Yor rĭ, lah rơh druh ndăm tâm ƀon mô gĭt, ri mpôl hên lah ăp nuĭh hăn lor an geh nău trêng ntĭm gay kon sau mô chuêl nău way ơm uĕh ma u che n’glơi an".

Ndrel nău ŭch ƀư mboăt n’hôm rnoi mpôl đêt, nghệ nhân Y Lương Niê (Aê Thun) ta Ƀon Triă, xă Ea Tul, n’gor Dak Lak lŏ tĭng đah mboăt. Bah âk nău rngot bâh khĭt ôm tât nău răm m’ak bah lễ hội, wa rwê trêng ntĭm an kon sau gay nteh mboăt n’gôr mro tâm ntŭk gŭ rêh.

Kăl e, mboăt n’hôm knŭng dơi dŏng tâm khĭt ôm. Aƀaơ, pơng hôm nteh n’gôr tâk âk lễ hội bah nsum mpôl. Gay mât nău uĕh văn hóa aơ, nău khlay ngăn lah rơh druh ndăm an nti n’hanh nthoi tay.

Bah nteh n’hôm, nteh chĭng n’gŭr răm, tât nău nteh mboăt rngot rngăt...., ăp nghệ nhân nuĭh Êđê ta Dak Lak dôl nsrôih gay ăp nău nteh uĕh bah rnoi mpôl đêt n’gŭr răm tâm ntŭk gŭ rêh. Khân pơng trêng ntĭm nău ŭch nđơr n’hanh mpŏng rơh druh ndăm ŭch rŏng, gĭt nti, mât nău uĕh văn hóa bah rnoi mpôl đêt nơm.