Di 20 năm kơp ntơm bah rnôk văn hóa Chĭng gong Tây Nguyên dơi UNESCO mpư rnê lah drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay văn hóa mô mpơl săk ntơh măt an ntil kon nuĭh, ta n’gor Gia Lai, nău nteh chĭng gong nha hôm lah nău n’hao êng săk n’hanh huêng khlay bah ăp rnoi nuĭh đê̆. Pah kan mât ndray drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay khlay dja hŏ dơi ăp bu hăr blău, nsum mpôl n’hanh n’gâng kan ta ntŭk ndrel ntik n’hao,jêng jâng nsing nuih n’hâm, suan ntrôl tâm rdâk njêng ƀon lan mhe nkual rnoi mpôl đê̆. Văn hóa chĭng gong rêng lam tay ta ăp ƀon lan mhe, jêng ndơ geh ƀư pâl nđaih văn hóa lăp uĕh an năch.

Ta nâm nar mprang êr bah khay wai Tây Nguyên, tâm nău nteh chĭng gong khuh n’gôr, ăp bu ur druh bu klô ndăm Jarai ƀon O Ngol, xã Ia Pia, n’gor Gia Lai tâm ndrang uĕh ndơ cheh tanh, ndăch rvăch mpơl ma nău hôr “Rhơn nar tâm rnglăp”. Bu ranh ƀon Siu Jo n’hao êng săk: O Ngol lah ƀon căn cứ cách mạng, nuĭh ƀon lan way tâm rnglăp, nsing nơm ngăn tâm nău rđău đă bah Đảng. Rlău 10 năm aơ, O Ngol way geh săk ntơ ƀon văn hóa gưl n’gor. Tâm nê, ntoh lư lah ăp nău kan mât ndray n’hanh ntik n’hao ăp rnoh khlay văn hóa way ơm:

“Tât aƀaơ, rmôt chĭng gong mpôl hên hŏ n’glăp rlău 50 nuĭh bu ur, bu klô, đah 3 bor chĭng ăp ntil. Aƀaơ saơ dŭt rhơn mƀak yor geh rơh kơn druh ndăm kơt nti tŭr goh chĭng gong n’hanh mât ndray văn hoá way ơm an u che he ntlơi an tay. Êng ƀon O Ngol geh 3 rmôt chĭng ta ăp rơh năm deh: rmôt chĭng mom, rmôt chĭng druh ndăm rchong n’hanh rmôt chĭng têh ndăm đah bu kuâng.... Geh bu ranh ƀon ama Nga râng, hôm lĕ ma kruanh Thôn tŭr goh chĭng gong ndrel oh nô, kon său rmôt chĭng gong đŏng, khân păng goh gong têh n’hanh goh gâr múa, dŭt rhơn mƀak ngăn. Săk gâp nơm mô hôm rvê đŏng ôh, yor hŏ geh rmôt chĭng gong mom nđơn tay, jêh aơ tay geh tĭng drô phan hŏ geh chĭng gong đŏng, yor chĭng gong dŭt khlay tâm nău rêh huêng khlay, kơt: njăt khĭt, ntlơi môch n’hanh ăp nău khlay êng ƀa ƀă bah ƀon ŭch geh tât chĭng gong da dê”.

Yuh Siu H’Biáo ta ƀon O Ngol an gĭt, nchreng an uănh chĭng gong, mpât mprơ n’hanh ndăch rvăch hŏ jêng nău kan văn hóa way ƀư mbro bah ăp năm rlău aơ. Dơi geh nău uănh khlay bah n’gâng kan ta ntŭk n’hanh n’gâng kan dơi kan, ăp bu hăr blău, bu ranh ƀon nsrôih ntĭm nti chĭng gong n’hanh mpât mprơ Jarai, đah nău tât râng bah âk mpưm ăp rơh kơn ƀon lan. yuh Siu H’Biáo lah nuĭh way râng mpât mprơ tâm ơh đah ăp druh ndăm tâm ƀon nkoch:

“Mpât mprơ Jarai geh du đêt nău mprơ rklă hôr ăp nuĭh dăng janh tâm rơh tâm lơh kăl e nơh. Ntĭt kơt nău mprơ "Ơ ăp kônh, ăp wa, ăp nô"; nău mprơ "Hơ̆k kơdơ̆k – rhơn nar rklaih luh"... Lơn lah ăp nău mprơ gay hôr rnê wa Hồ têk leo cách mạng. nău  kan aƀaơ mô hôm jêr jŏt kơt ntơm nơh đŏng ôh; ntơm bah rnôk geh điện thoại pet lât, he gĭt dŏng păng dŭt uĕh an nău kan. Ntĭt kơt he njêng rmôt hội viên, rnôk geh nău mbơh n’hanh tâm ôp nău kan dŭt dơh ngăch”.

Ƀon O Ngol, xã Ia Pia, n’gor Gia Lai geh bơi 120 rnăk, 500 nuĭh, lĕ rngôch lah nuĭh Jarai. Ƀon di rnoh rdâk njêng ƀon lan mhe ntơm bah 7 năm bah năp nơh. Nău mât ăp nău kan văn hóa kơt chĭng gong, nchreng an djăt uănh ndơ uh goh rnoi nuĭh, ndăch rvăch, mpât mprơ lah nău ŭch geh mô dơi pah pât tâm nău rêh bah kônh wa. Wa Siu Huỳnh - Bí thư Chi bộ, Kruanh thôn O Ngol, mô dơn tŭr goh blău, ma hôm mpât mprơ njŭng rnhôt đŏng.

“Văn hoá way ơm, nău way uĕh lăng n’hanh chĭng gong mpôl hên way mât ndray n’hanh ntik n’hao; ăp ntil ndơ uh goh kăl e bah u che trêng nti tay dơi ntik n’hao da dê kơt: lôk ƀư n’hanh nkrêh goh đơn tơrưng, đơn goong ma dĭng rla, trêng nti tay an rơh kơn kon se nti. Tâm ƀon aƀaơ hôm mât ndray n’hanh tŭr goh mbro 4 bor chĭng rgâl ƀư tay, 2 bor chĭng arap (chĭng yău) n’hanh âk đơn tơrưng, đơn goong ăp ntil. Nkhêp ta xã geh nar kan khlay, lễ hội, sơ kết, n’glôch jêh năm bah ƀon mpôl hên rgop nău njroh mprơ tŭr goh chĭng gong n’hanh ndăch rvăch  arap, ăp nuĭh tâm ƀon dŭt rhơn mƀak yor mât ndray văn hoá way ơm bah rnoi nuĭh he.

Wa Siu Khlo, Groi bí thư Đảng ủy xã Ia Pia, n’gor Gia Lai an gĭt: Tĭng ƀư nău ntrŭnh mbrô 12 bah Ban Thường vụ Tỉnh ủy Gia Lai mpeh rdâk njêng ƀon lan mhe tâm nkual rnoi mpôl đê̆, ntơm bah kêng dŭt năm 2018, ƀon O Ngol hŏ n’gluh ăp rnoh tât kan; n’hanh jêng ngoăy tâm ăp thôn ƀon mhe ntĭt leo lor bah n’gor. Bah meng nău n’hao săk geh bah nuĭh ƀon lan, n’gâng kan ta ntŭk way uănh khlay rnoh tât mbrô 6 mpeh drăp ndơ dŏng văn hóa n’hanh rnoh tât mbrô 16 mpeh rdâk njêng văn hóa gay mât ndray n’hanh ntik n’hao ăp rnoh khlay uĕh lăng. Wa Siu Khlo lah rjăp:

“Ƀon O Ngol tĭng ƀư trong nchrăp nsum Ngih dak n’hanh ƀon lan ndrel ƀư, nuĭh ƀon lan hŏ pơk trong tâm mbluh soih aih, kloh uĕh. Nuĭh ƀon lan nsrôih rdâk njêng nău rêh bah lơ răm tâm trôm hơm ri nuih n’hâm dơi n’hao têh đŏng. Lơn lah, ƀon geh rdâk njêng jay rot jêng jay văn hoá ƀon, geh rmôt chĭng gong bah ƀon n’hanh ăp ntil ndơ uh goh rnoi nơm kơt đơn goong, đơn Tơrưng n’hanh chĭng gong lah drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay dơi UNESCO kơp dơn, nkre bu hăr blău chraih chĭng way ndrel kônh wa gĭt uănh khlay n’hanh mât ndray văn hoá săk tơm bah rnoi nuĭh he”.

Tâm nau ndâk njêng ƀon lan mhe tâm nkuăl rnoi mpôl đê̆ tâm mpeh ba lơ bah Gia Lai, nau vay ơm chĭng gong geh nau khlay, nthoi nsum mpôl, mât ndrel ƀư ueh ăp nau khlay ơm yau, rgum năch pâl n’aih. Nau aơ geh ntoh ngăn bah nau mât ăp nau vay ơm geh nsum ma chĭng gong kơt lah nau rhơn sa ba mhe, nau ƀư tur chĭng tây Nguyên, nkre dŏng chĭng gong kơt lah du ntil ndơ gay ntĭm nti ân rơh mom mpeh nau vay ơm bah rnoi mpôl. Nô Đố Đức Thanh-Groi Bí thư Rnâng kan n’gor Gia Lai, mbơh:

‘Phung hên hŏ ntrŭnh nau kan ƀon duh ndăm “2 mô 2 geh” tâm nau ndâk njêng ƀon lan mhe, tâm nê geh nau mât nau ơm yau. Ăp đoàn viên, druh ndăm, cán bộ Đoàn-Hội-Đội tât mâp ăp bu ranh, ăp nŭih bu rnơm blau, đă geh nau kơl an ân nau kan nkoch trêng mpeh nau ơm yau, kơl an ăp duh ndăm geh nau ŭch râng hăn ntĭm nti nau ơm bah rnoi nơm gay mât rƀay”.

N’gor Gia Lai rnôk aơ hôm bơi tât 5000 bor chĭng gong, 600 rmôt kan văn hoá-njroh mprơ geh nsum ma chĭng gong, rgum ma rbăn bu ranh, bu ur, druh ndăm ndrel kon se ndrel râng ƀư, ƀư ueh nau khlay ơm. N’gor hŏ ƀư âk nau kan geh nsum ma nau mât nau ơm chĭng gong geh nsum ma hun hao pâl n’aih nsum mpôl, kơt ăp Festival Chĭng gong, bôk nau kan “Chĭng gong dŭt pơh” mô lah “ăp ntil nau ơm-mât chĭng gong” ndâk tay nau ueh răm bah ƀon lan Tây Nguyên tâm ăp nar pơh, njêng nau ueh ngăn tâm ăp ntil ndơ pâl n’aih, nau ơm bah n’gor. Wa Lê Thị Thu Hương-Groi Giám đốc N’gâng kan Văn hoá, Thể thao ndrel Pâl n’aih n’gor Gia Lai-mbơh,  ndơ ơm chĭng gong mra lŏ geh ƀư ueh lơn tay đŏng tâm rơh tât:

‘N’gor hŏ ntrŭnh đă lvang năm 2023-2025. Rơh tât, N’gâng kan lŏ  râng mbơh nchra ưnau ân UBND n’gor ntrŭnh bôk nau kan lvang năm 2026-2030. Ăp năm, n’gâng kan hôm tâm nchră mbơh nau ma UBND n’gor ƀư ăp jrâu ntĭm nti nau tur chĭng, njêng rơh ndơn nau kan êp tât ndrel mro kơp uănh, mbơh nchră nau ân N’gâng kan Văn hoá, Thể thao ndrel pâl n’aih kơp dợ Nghệ nhân ưu tú mpeh chĭng gong”.

Năm aơ nkah 20 năm kơp ntơm rnôk ntŭk ơm yau Chĭng gong Tây Nguyên geh UNESCO rnê ryơk lah nod ươm yau ntoh măt bah rnoinŭih. Bar jêt năm rlau aơ, nau nteh chĭng hôm lah nau ntô̆ n’hao ndrel ueh ngăn tâm ăp rnôk rgum rƀŭn, ăp nau kan têh khlay bah kônh wa ăp rnoi mpôl đê̆ tâm Gia Lai. Tâm nklang nau rêh mhe rnôk aơ, nau kan mât nau ơmyau khlay aơ hôm geh mât ma nuih n’hâm bah ăp bu ranh, nsum mpôl ndrel n’gâng kan, ăp nŭih dôl măng nar ntĭm nti, ndâk tay ndrel mbơh nkoch rup gui ơm yau ueh. Chĭng gong lŏ rêng tay ngai, jêng nau nsôih ân nuih n’hâm ndrel nau nsôih ân hun hao, ndâk ăp ƀon lan pâl n’aih nsum mpôl geh âk ntil nau ueh./.