Ta ăp rơh dŭt pơh, bu gru A Huyền ta xã Đăk Tô, n’gor Quảng Ngãi lĕ geh nti an oh kon se tâm ƀon đàn tơrưng, mprơ tâm pât Xơ Đăng. Nô hôm nha hăn ndrel đah nghệ sĩ Đinh Xuân Đề (bâh mpôl Nghệ thuật n’gor Kon Tum ơm) ntĭm nti, ƀư ăp bôk nău kan njroh mprơ an oh kon se ta ăp xã, kơl an ăp oh knơm tâm rlong ta ntŭk pâl têh lơn. Lah nuĭh lĕ tă geh nti ta Ngih nti Cao đẳng Văn hoá- Nghệ thuật Quân đôị, tât râng đoàn nghệ thuật bâh n’gor Kon Tum ơm, yơn lah dŭt ŭch đah văn hoá way ơm jêng lah A Huyền plơ̆ sĭt đah ƀon lan, njêng êng nău kan đah nău mât rbăy, nkra njêng ăp ntil ndơ uh goh. Nău ŭch rŏng tâm nuih n’hâm nghệ sĩ lĕ trêng nău rhơn nđơr tâm nuih n’hâm ƀon lan“Nău nkra ƀư, njroh uh goh ăp ntil ndơ nteh bâh mpôl rnoi rĭ rnăk vâl, ƀon lan, ăp oh mon tâm ƀon dŭt kơl ngăn. Mô êng đah ƀon lan nuĭh Xơ Đăng, ma hôm nha lĕ ma oh nô nuĭh Yuan lĕ geh leo oh kon nơm tât gay ma djăt n’hanh kơt nti tur chĭng, pâl đàn tơrưng”.

Hôm nô A Bliêt, rnoi Xơ Đăng, ta ƀon Kon Wang, xã Tân Tiến, Đăk Lăk rĭ njêng 2 mpôl chĭng gong- njroh tâm pât mprơ an ăp oh kon hoc, tât râng âk nău kan têh kơt lễ hôị cà phê Buôn Ma Thuột, lễ hôị sầu riêng Krông Păch…Nô lĕ geh nchih, ƀư ăp nău  mprơ kơt “djăr ntruh”, “Nău nteh chĭng gong ƀon oh” geh giaỉ âk tâm ăp rơh tâm rlong ta ntŭk. Ăp oh kon nô lĕ geh ndơn tay nău way ueh êng bâh nău mprơ way ơm rnăk vâl. “Tâm 2 mpôl tur chĭng geh 28 nuĭh, tâm nĕ geh 2 hê kon gâp tât râng. Aƀaơ geh kon têh dôl hăn nti ta ngih nti Cao đẳng Văn hoá Nghệ thuật Đăk Lăk, kon gâp nti piano, ta meng nĕ kon gâp lĕ geh nti tay ăp ntil ndơ uh goh mpôl rnoi đŏng”.

Rnôk ma mạng internet hun hao, nô A Huyền n’hanh nô A Bliêt lĕ geh dŏng ăp ntil  mạng xã hội kơt  Facebook, Zalo…, gay ma nkoch nău ŭch rŏng, trêng nău  ŭch  rŏng mpeh nău rŏng nău mprơ ndơ uh goh mpôl rnoi tât rơh mom. Nghệ nhân A Huyền an gĭt. “Nkô̆ ŭch ndơ̆ nău mprơ ndơ uh goh way ơm ta ăp trang mạng xã hôị lah gay ma âk nuĭh gĭt mpeh nău nteh ueh bâh bri dak, nău nteh bâh ăp ntil ndơ uh goh way ơm ăp mpôl rnoi Tây Nguyên. Tâm ba năp nơh, ăp băl quay clip tĭng nău ŭch rŏng, quay, chup du đê̆ nău njroh mprơ yor gâp nơm mprơ, lôch nĕ oh nô ndơ̆ ta mạng xã hôị. Nuĭh uănh saơ ueh, saơ khlăy rĭ khân păng kơl dŭt âk ngăn, săk gâp nơm rhơn ngăn"”

Ndrel đah nău rhơn geh ndơ̆ rup săk nơm n’hanh nău njroh mprơ way ơm bâh nơm ta mạng xã hội, nô A Bliêt nkoch: “Gâp lĕ geh ndơ̆ an ăp rup ăp oh mon ƀư tơ rưng, nău chĭng, nău tâm pât njroh xoang…hao an ta mạng xã hội. Gâp mĭn ŭch tât tay geh tŏng prăk gâp mbra rvăt may quay phim gay ma quay mât tay ăp ntil nău njroh mprơ nău uh goh, tur chĭng goh gong, nău tâm pât, njroh xoang hao ta ăp mạng xã hôị đah nău ŭch geh mbơh n’hơ nău ueh êng way ơm bâh rnoi Xơ Đăng tât đah ăp nuĭh uănh, nuĭh ƀon lan ta ăp nkual”.

Tâm ban kơt nô A Huyền, A Bliêt, nô Y Thiên Adrơng, rnoi Êđê, du hê nuĭh leo năch pâl nđaih ta Đăk Lăk, âk năm ba năp lĕ jêng ntung njŏ nthoi đah công nghệ n’hanh di sản văn hoá, ntop trĕ lam nău ueh bâh văn hoá chĭng gong tât đah ntŭk rêh jêng. Nô way geh ƀư ăp video,  rup n’hanh nău nchih mpeh nău văn hoá nuĭh Rđe ta mạng xã hội. Ăp nău nkoch ueh ăp nar, ăp nău nĕ ngăch jêng geh dơn nău mât uănh ŭch rŏng bah ntŭk rêh jêng.

Bâh mạng xã hội, nô geh tâm bên đah âk nuĭh ŭch rŏng văn hoá nău ueh tâm dak n’hanh bah dih dak . Âk năch pâl nđaih n’hanh công ty leo kan pâl nđaih lĕ tât joi mâp đah nuĭh leo pâl rlưn ta ntŭk gay ma geh saơ, gĭt djăt ăp nău nteh n’gloh lam bri yôk n’hanh geh lăp ndrel đah nău rêh, nău way bâh nuĭh Rđe bâh ăp nău kan gĭt kan na nê̆.

Nô Y Thiên lĕ rdâk ƀư ăp tour pâl nđaih kơt “Măng ndrănh yăng”, “Măng cao nguyên huyền thoại”, mô lah “Hăn bri jŭr tâm ƀon” gay rhŏ an năch pâl nđaih. Nô nkoch: “Rnôk he gĭt saơ nău uĕh mha bah nsum mpôl nơm, he mbra gĭt uănh khlay, ntô̆ n’hao n’hanh ntrŭt nsôr nkoch ăp nău uĕh văn hóa aơ tât năch pâl nđaih đah du nău ryơk n’hanh ŭch rŏng”: “Măng Tây Nguyên huyền thoại lĕ ngăn ngên n’glơi an âk nău uĕh, lơn lah nău ƀư mpeh văn hóa chĭng gông n’hanh mboăt n’hôm way ơm, ăp nău mpât mprơ kơt Eirei-Kứt. Năch pâl nđaih dŭt ŭch ƀư ngăn văn hóa chĭng gông bah nuĭh Êđê. Khân pơng saơ ndrăt mpeh nău uĕh êng rnôk uănh joi ăp chĭng gông way ơm ƀư bah ngâr nkar n’hanh ăp nău nteh bah pơng. Rnôk saơ năch pâl nđaih ŭch, săk gâp dŭt răm n’hanh dơi ntrŭt nsôr. Nău aơ lơ ƀư gâp saơ ntô̆ n’hao n’hanh geh tay dơi an nkoch ăp nău khlay văn hóa aơ tât năch tâm n’hanh bah dih dak".

Bah ăp bôk nău ƀư njroh mprơ đah bôk nău ƀư, nău ƀư văn hóa, “nău uĕh lư ngai” nar lơ âk mpôl năch tât đah nău rêh bah nuĭh Êđê. N’hanh năch pâl nđaih nsum mpôl lŏ kơl nuĭh ƀon lan ryơk ăp nău khlay văn hóa bah rnoi mpôl nơm. Y Thiên an gĭt: “Rnôk ăp nuĭh năch gĭt saơ ăp nău uĕh tâm văn hóa bah he, yor khân pơng lĕ mô rlu ntrŭt nsôr n’hanh nkoch nău blău ơm bah nơm, mpŏng ŭch he ndâk njêng nău rêh nsum mpôl nar lơ uĕh lơn”. "Gâp lĕ ndơ̆ ăp năch pâl nđaih tâm n’hanh bah dih dak tât uănh nsong mĭn joi n’hanh ƀư ngăn kơt ta n’glău Lắk, Buôn Đôn n’hanh ăp năch êng. Ta Buôn Ma Thuột geh nău uĕh bah du nkual ƀon têh geh âk nău rêh. Tât đah Buôn Đôn lah ntŭk rêh bah ăp rnoi nuĭh Êđê, Lào, Bunong, geh du ntŭk ntô văn hóa dŭt uĕh. Hôm rnôk tât Lắk, năch pâl nđaih mbra dơi uănh saơ ăp rweh n’hanh nău uĕh văn hóa ntĭt mpơl bah nuĭh ta ntŭk. Du ntŭk geh du nău êng mpeh ntŭk bri dak têh janh, mpeh ăp nău uĕh văn hóa, ndơ ngêt sa ntĭt mpơl n’hanh ăp nău geh êng".

Nău ŭch rŏng bah năch lah nuih n’hâm an ăp nuĭh kon ta Tây Nguyên ryơk, ŭch ngăn nău uĕh văn hóa way ơm bah rnoi nuiŭh nơm n’hanh rêng hvi tât nsum mpôl lĕ đah nău kan ndrel ti ƀư uĕh an ƀon tơm.

He dôl djăt ăp nău mprơ rbân r’ên ma bah nău mprơ “Thương mẹ” yor Y Moan Hmok, nuĭh Êđê, nchih rklă, phối khí n’hanh mprơ. Đah trong luh âk bah nău rêh, geh âk nuĭh druh ndăm rnoi mpôl đêt dŭt n’hâm joi sĭt tu tơm-kuăl huêng nău uĕh tĭng nău mprơ. Mô knŭng rlu ta jrô rhôp nău mprơ mô lah sân khấu, khân pơng djôt chĭng gông mboăt n’hôm rnoi mpôl đêt lăp ntŭk ntô mrô, jêng TikTok, YouTube, Facebook jêng “sân khấu tê”" gay âk nuĭh dơi djăt, rngot n’hanh ryơk tay. Ca sĩ-nhạc si Y Moan Hmok, aƀaơ dôl pah kan ta Đoàn Ca múa Dân tộc Đăk Lăk nkoch mpeh trong mĭn ƀư mhe, rêng hvi chĭng gong mboăt n’hôm way ơm ta mạng xã hội. "Nău aơ gâp saơ dŭt uĕh gay rêng hvi nău ngơi bah nơm, văn hóa bah nơm tât đah lĕ rngôch ăp nuĭh, lơn lah mpôl druh ndăm aƀaơ khân pơng mbra gĭt ŭch rŏng n’hanh uănh khlay. Nău uĕh ơm văn hóa rnoi mpôl đêt, lơn lah ƀon lan bah gâp, ntĭt nsa kơt ta Dak Lak geh du đêt văn hóa rnoi nuĭh Jarai, Êđê, Bunong, Thái, Mường, Mán... ri păng mbra dŭt ŭch đah năch pâl nđaih, lơn lah đah ăp nuĭh ŭch mĭn joi mpeh văn hóa, gay bu wât kloh lơn nău uĕh ơm, nău rêh, nău way ơm bah tĭng nkual neh bah tĭng ƀon lan".

Đah nhạc sĩ A Lâm, nuĭh Xơ Đăng, 38 năm deh, ntŭk ntô mạng jêng “sân khấu pơk” gay mpla nsơ chĭng gông rnoi mpôl đêt luh ntŭk gŭ rêh têh hvi. Tốt nghiệp Nhạc viên nkual ƀon têh Hồ Chí Minh, nô plơ̆ sĭt đah ăp ƀon lan, rhôp nău mprơ, chŭp rup ăp nghệ nhân mprơ, tŭr chĭng, jêh nĕ ndơ̆ tâm mạng xã hội. Nô nkoch: “Clip uĕh ơm dơm, yơn nuĭh uănh dŭt ŭch, yor nê mboăt n’hôm chĭng gông ngăn, nău rêh ôi măng n’hanh dŭt êng”. Ndrel đah nău joi mboăt n’hâm chĭng gông, nău mprơ, nău njroh, ăp mĭn rklă bah A Lâm dơi nsum mpôl ŭch wơt dơn. Nău gŏ “Tiếng bạn gọi” an đơn tơ rưng bah nô geh Huy chương Vàng ta rgum tâm rlong văn hóa quần chúng, jêh nĕ geh Huy chương Bạc bah Cục Nghệ thuật tŭr gŏh (N’gâng kan Văn hóa-Thể thao n’hanh Pâl nđaih).

Nhạc sỹ A Lâm ŭch mro m’hâm ƀư gay ăp băl mom ŭch chĭng gông mboăt n’hâm rnoi mpôl đêt tâm trong luh mhe: "Gâp đă ăp băl mom aƀaơ mô an “chuêl” rnôk mĭn joi, djăt, nti mpeh chĭng gông way ơm bah rnoi mpôl bah nơm. Nău uĕh văn hóa way ơm bah he geh nău mprơ, nău chĭng, mboăt n’hôm rla nkar bah rnoi nuĭh tĭng way ơm yơn dơi uănh khlay. Ntĭt nsa, du nghệ nhân djôt du păng chĭng mprơ tĭng nău ting ting, rơngê, nsoh kho ao tanh, jêh nĕ he quay clip ndơ̆ tâm mạng xã hội ri mbra geh nuĭh uănh. Tĭng gâp, lah he dơi mât chĭng gông rnoi mpôl đêt n’hanh mpla nsơ âk tâm mạng xã hội ri pơng mbra wăch rgum nuĭh uănh păng lah nău uĕh êng bah rnoi mpôl đêt, mô tâm di đah bu, pơng mbra geh soan rêng hvi”.

Tâm trong luh âk bah âm nhạc mhe, âk nuĭh druh ndăm ta Tây Nguyên dôl mât n’hanh ƀư mhe er kăl e, gay nău đơn rơngê, ting ning, eirei, kưt..., nteh chĭng-“huêng” bah ƀon lan-dơi jao trêng ntĭm, nteh n’glŏ ta ntŭk ntô mhe. Đah nău ngăch ngăr, mĭn ƀư mhe n’hanh kơt dŏng công nghệ, khân pơng rêng hvi ăp nău khlay way ơm văn hóa uĕh, wăch rgum âk năch pâl nđaih tât đah nkual neh yău Tây Nguyên.