Ta Đăk Lăk, ndrek đah ăp nău nsrôih bâh n’gâng kan văn hoá, nuĭh ƀon lan, ngăn lah rơh mom, dôl ntơm geh nti tay ăp nău njroh, nău xoang bâh rnoi nơm, gay ma mât rbay tay huêng njroh way ơm, jă năch tât đah nkual neh Tây Nguyên âk nău nkoch trêng.

Njroh sĭm klang- dơi uănh lah ngoăy tâm âk nău njroh ntoh lư n’hanh geh nău ntĭt khlăy êng tâm nău njroh bâh nuĭh Rđe. Rup sĭm Klang, ntil sĭm dŭt têh dăng bâh bri yôk Tây Nguyên, geh nuĭh Rđe uănh kơt lah huêng khlăy bâh ăp huêng brah, ntĭt an nău dơi, nău dăng n’hanh nău ŭch đăp mpăn.

Nuĭh Rđe mĭn an lah sĭm Klang lah ntil sĭm brah, âk nău blău êng, ntĭt an soan dăng dŭt têh. Nău njroh aơ ntĭt tĭng rup năr sĭm dôl ntlô̆ mpăr ta trôk. Khân păng an lah, ăp nuĭh lĕ roh kanŭng lah khĭt lêk săk jăng, yơn huêng hôm nha bâh ăp săk ta ăp ntil ndơ kơt sĭm mô lah wil, kônh kim, kônh kung...lôch tă pơh tơ̆ rgâl săk mbra geh sĭt yôn ƀư tay kon nuĭh Ami Tuir, ta buôn Phơng, xã Ea Tul, n’gor Đắk Lắk  an gĭt sĭm klang lah ntil ndơ huêng ngăn, tâm rơh kuăl brah lơi môch, nău njroh nău ntĭnh bâh nuĭh hôm nha rêh đah nuĭh lĕ sĭt đah bri phan. “Ntơm kăl e nơh, nău njroh Sĭm Klang geh njroh tâm rơh râng khĭt. Nău nteh chĭng knah n’gloh n’hanh ăp nghệ nhân njroh Sĭm Klang. Nuĭh Rđe gâp nti nău njroh  kơt sĭm klang dôl ntlô̆ păr ta trôk. Aơ lah nău njroh dŭt ueh.

Nău njroh lah nău tâm rgop đah mpât đah mpang ti n’hanh jâng gay ma an ueh rbưn tâm ban. Pe lău ti nklang n’gul rtŭt, bar lău ti me hôm nha an kơt ơm, nkô̆ mpang ti mpât tĭng mpang jâng n’hanh săk jăn.

Njroh sĭm Klang geh 2 nău way ƀư tơm khlăy: Ngoăy lah kanŭng dŏng ti, dŏng nău rbư̆n bâh kô̆ mpang ti, mpât kiau mpât ma. Tâm nău kuăl brah yăng, lah 5 yăng rĭ ăp nuĭh njroh ndĭ mpang ti n’hao njur 5 tơ̆. Bar lah ti nsơr prêh rlău bôk, ndơl jâng joat ta năp nsưng kpan (tâm rơh vơt nsưng kpan). Rnôk nsưng Kpan geh n’hao ta ngih sàn, lăp ndrel tâm nău nteh ntoh n’gôr bâh gâr, bâh chĭng, ăp bu gru njroh sĭm Klang ntơm ƀư ngăch, mbrơi tĭng nău nteh chĭng.

Aduôn Hlăk, buôn Sah A, xã Ea Tul, n’gor Đắk Lắk an gĭt, bâh nău njroh sĭm Klang ăp bu gru njroh ndơn ƀon lan kuăl jă ăp huêng brah n’hanh u che ta bri phan sĭt đah ƀon lan tâm nar rhơn răm.“Nti njroh sĭm Klang dŭt jêr ngăn, nti ƀư mpât ti kơt sưĭm dôl ntlô̆ mpăr ta trôk. Lơ ma geh âk nuĭh njroh ueh lơ ma ueh lơn. Rnôk njroh tâm rơh vơt nsưng kpan, nău njroh sĭm Klang hôm nha geh ueh ngăn đŏng”.

Rnôk nău njroh sĭm Klangntơm njroh, ta ntŭk kuăl brah kơt lah ntoh ang tâm nău nteh n’gôr, ngăch n’grĭng bâh ching knah- bor chĭng ntoh lư bâh nuĭh Rđe. Nău nteh chĭng n’gloh lam bri yôk, ndrel đah nău njroh ueh rbư̆n, ƀư an ta rơh kuăl brah lơ ma huêng khlăy n’hanh dŭt ueh lơn ngăn.

Tĭng nău mbơh bâh ăp bu gru, nău chĭng geh tŭr tâm rơh njroh sĭm Klang way geh knơm ta nău nteh chĭng kuăl brah, ơm geh dŏng tâm rơh kuăl brah klơi môch mô lah râng khĭt- ăp nău way khlăy, mpơl nău tâm mâp tâm ngơi bâh kon nuĭh đah huêng brah. Nău nteh chĭng nĕ mô dơn lah nău nteh kơl an nău njroh ma hôm nha lah huêng khlăy bâh nău njroh, leo nău mĭn n’hanh nău rŏng bâh nuĭh uănh ndrel đah nuĭh njroh.

Ndơ nsoh rnôk njroh Sĭm Klang dŭt khlăy êng đŏng, ndơ nsoh geh ƀư tanh đah brai I ueh nâp, tanh cheh ndrang ueh lơn đah ndơ way ơm. Nghệ nhân Aê Thu, ƀuôn Yao, xã Ea Tu, n’gor Đăk Lăk an gĭt."Rnôk njroh sĭm Klang, ăp nuĭh geh nsoh ndơ nsoh way ơm. Kăl e nơh, kanŭng ăp rnăk  sâm geh têh ndrŏng mơ dơi geh jă oh yuh tât râng tâm ăp rơh tâm mâp tâm nđur têh.Ăp nuĭh dơi geh njroh lah ăp nuĭh bu ur âk năm deh, n’hanh geh nău knơm âk tâm ƀon lan”.

Ta nklang nău nteh n’gôr bâh chĭng n’hanh nău joat jâng ueh rbư̆n bâh ăp nuĭh bu ur Rđe tâm ndơ nsoh tanh cheh ueh ơm, nău njroh sĭm Klang mpơl ntĭt ueh êng, mpơl nău huêng khlăy bâh yôk bri Tây Nguyên. Aƀaơ, tâm nău rgâl tâm rnglăp bâh ăp nău ueh mhe, nău njroh Sĭm Klang hôm nha geh mât rbăy n’hanh ntĭm trêng tay an rơh mom, kơt lah du nău huêng khlăy tâm nău ueh êng rnoi Rđe, nău ntĭt bâh nău tâm rnglăp bâh kon nuĭh, bri dak n’hanh huêng brah.

Đah nuĭh Êđê lah êng, ăp rnoi mpôl đêt ta Tây Nguyên lah nsum, njroh way ơm ƀon lan mô knŭng lah nău ƀư nghệ thuật ma hôm lah nău rêh nsum mpôl, geh nău uĕh tam. Ăp nău mpât ty, jâng hăn mô lah rwăch xoang geh nkô̆ nău êng, geh âk huêng tơm văn hóa bah rnoi nuĭh n’hanh ƀon lan. Ta Dak Lak, ndrel đah ăp nău nsrôih nău kan văn hóa, nuĭh ƀon, ngăn lah rơh druh ndăm, dôl nti tay ăp nău njroh, nău xoang bah rnoi nơm, gay “mât tay huêng” njroh ƀon lan way ơm, jă kuăl năch tât đah nkual neh Tây Nguyên ơm yău kăl e.

Bah năp jâng gŭ jay nhih buôn Ky, phường Thành Nhất, n’gor Dak Lak, rlău 10 nuĭh druh ndăm bu ur bu klô Êđê dôl nti nău njroh “Sĭm Klang”. Mpôl bu klô tŭr chĭng, hôm 7 bu ur druh ƀư ăp nău njroh n’gơ jâng ty, nkoch rblang rup gui năr n’hanh bôk bah sĭm klang mpăr. Tĭng nău njroh n’gơ ty, jâng choăn rbân r’ên, mpơl soan dăng ma dŭt rbân. Yuh H Wanna Ktul, ta ƀon Ky, phường Thành Nhất, nkoch: "Đah gâp njroh “Sĭm Klang” ri jêr ngăn ƀư njroh n’gơ ty, lah ƀư ty mô di ri dŭt ŏk r’ah. N’hanh gưl xoang tay, lah xoang mô rĭng ri nău njrohg mô uĕh. Bôk năp mpôl hên nti jâng lor, tât tĭng chĭng, jêh nĕ tât nti ty, ăp băl an bât ty an jĭng “sĭm klang”.

 Ndrel đah nuĭh Êđê, ăp rnoi nuĭh ta Tây Nguyên geh âk nău njroh way ơm. Njroh hăn ndrel đah lễ hội, đah nteh chĭng n’hanh ƀô ndrănh yăng. Ta du rnoi nuĭh, trong ƀư geh êng êng, nău njroh Ba Na rwăch rnăn, xoang Êđê rbân r’ên, njroh chĭng Bunong ngăch dăng.

Tiến sĩ Lương Thanh Sơn, tă ƀư giám đốc Bảo tàng Dak Lak gĭt saơ, du nău njroh n’gơ ty, du nău rŭt jâng tâm ăp nău njroh geh âk nkô̆ nău wơt rhơn brah yang, rhơn năm săk play lăi mbôn saơ nău răm tâm nar tâm rnglăp, lah nău tâm rnglăp ndrel đah kon nuĭh n’hanh bri dak, pah kan jan sa n’hanh dah rŏng tĭng brah yang. " Ăp nău njroh bah ăp rnoi nuĭh ta Tây Nguyên way lah nkoch rblang ăp nău ƀư pah kan jan sa, gŭ âm ăp nar bah lĕ rnoi nuĭh. Rlău ma nĕ geh âk njroh mpơl nău rŏng, nău ŭch đah ƀon tơm nơm, đah yôk bri, tơm si, dak nor.

Hôm tĭng Nghệ sĩ ưu tú Vũ Lân, Chi hội trưởng Chi hội văn nghệ dân gian Việt Nam ta Dak lak, njroh way ơm ƀon lan geh nău tâm rgop ngăn ngên đah tĭng brah yang bah ăp rnoi nuĭh. "Njroh way ơm ƀon lan dơi uănh lah nău ƀư bah ăp nău kan văn hóa nsum mpôl mô lah ăp nău ƀư brah geh uĕh tam. Khân pơng kuăl lah njroh yơn ngăn nĕ lah ăp nău njroh dŭt uĕh. Tĭng nău njroh n’gơ bah njroh way ơm ƀon lân dŭt n’hanh uĕh n’hanh nsĭt tay săk rnglăy âk. Tâm nĕ geh ăp nkô̆ nău na nê̆ hăn ndrel đah nău tĭng brah yang bah kônh wa.

Nar aơ, âk nău njroh yău dôl roh. Rơh druh ndăm đêt dơi geh nti, dơi njroh, dơi gĭt saơ lĕ “huêng” bah nghệ thuật way ơm. Gay mât ăp nău khlay nĕ, nău kan văn hóa Dak lak lĕ ƀư âk rgum tâm rlong, rgum njroh mprơ way ơm ƀon lan, ntrŭt nsôr ăp rmôt njroh mprơ ƀon lan tiăr nti, hăn njroh mprơ ăp nău njroh way ơm.

Mhe aơ, Hội Văn học Nghệ thuật n’gor Dak Lak lĕ pơk jrô tiăr nti ƀon lan way ơm Tây Nguyên ta ƀon Tơng Jŭ, phường Ea Kao, gay rdâk hao nău rŏng văn hóa rnoi nuĭh, ntrŭt nsôr rơh druh ndăm sĭt tu tơm. Nuĭh văn Niê Thanh Mai, Kruanh Hội Văn học Nghệ thuật n’gor Dak Lak. "Jêh tiăr nti, mpôl hên saơ nĕ lah nău ăp băl mom dŭt ŭch gay dơi geh nău blău, mĭn joi jru lơn mpeh nău ƀư njroh kơt nău ƀư brah kuăl yang bah bu nuĭh Êđê. Lơ sĭt đah ăp ƀon lan ri mpôl hên lơ wât lơn, lah kônh wa dŭt ŭch nău ntop kơl bah mpeh ăp nghệ sĩ n’hanh geh tâm rgop đah ăp băl mom. Aơ lah ngoăy tâm ăp nău bôk năp gay Hội văn học Nghệ thuật n’hanh ăp văn nghệ sĩ kuăl jă trêng ntĭm ăp nău blău ơm tât đah ăp băl.

Bah ăp jrô nti kơt nĕ, mô knŭng rgop rdâk ƀư tay nău njroh, ma hôm rdâk nsơm nău ntô̆ n’hao n’hanh nău rŏng văn hóa rnoi nuĭh tâm rơh druh ndăm. Râng jrô nti njroh ta ƀon Tơng Jŭ, yuh H Huyền Mlô, ta ƀon M’Oa, xă Ea Kar, n’gor Dak Lak nkoch: “Đah oh, nău uĕh ơm văn hóa bah rnoi mpôl đêt nơm, bôk năp lah nău mprơ, tal 2 nău njroh way ơm ƀon lan, 2 nău khlay ngăn đah oh. Oh mbra du hê geh lĕ đah nău kan gay mât ndrăy nău way ơm văn hóa aơ. Oh ŭch lĕ rngôch ăp nuĭh n’hanh rơh druh ndăm bah kơi aơ mbra geh du gưl nău kan lah mât ndrăy ăp nău uĕh ơm văn hóa bah rnoi nuĭh nơm gay mô geh roh rui".

Đah nău rêh mhe, rnôk âk nău khlay dôl roh chuêl, nău rdâk nsơm tay n’hanh rêng hvi njroh way ơm ƀon lan mô knŭng lah mât rƀăy du ntil rup nghệ thuật, ma hôm mât tay huêng tơm văn hóa, mât an nteh chĭng, rwăch xoang dơi nthoi tay an ăp rơh kơn bah kơi.