5 năm ntơm bah rnôk dơi UNESCO kơp dơn lah Drăp ndơ văn hoá mô mpơl săk ntơh măt bah ntil kon nuĭh, Then mô dơn lah nău n’hao êng săk đah băl mpôl lam ntŭr neh ma nar lơn ma ring lam. Khay 10/2024 mhe aơ, Drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay mprơ Then bah nuĭh Tày, Nùng, Thái ta Việt Nam chuat rlău tay “dak lêng” tât đah nuĭh djăt uănh dak Pháp, nchih nkah tay mpeh rup uĕh văn hóa ăp rnoi mpôl đê̆ bah Việt nam. 

 Khay 10/2024, Drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay kơt dŏng Then bah nuĭh Tày, Nùng, Thái ta Việt Nam geh hăn nchreng an uănh đah nuĭh djăt uănh ta dak Pháp. Aơ lah tâl 2 nău mprơ Then tât đah dak Pháp. Lôch lor bôk năp năm 2017, nău mprơ dja rgum âk mpưm bu mprơ tât bah Cao Bằng, Lạng Sơn tât Quảng Ninh, ăp nău mprơ Then âk mpưm lơn, ntĭt uĕh êng bah tĭng nkual.

Nău nkoch rhơn bah du hê nuĭh Việt kiều lôch măng njroh mprơ ta Trung tâm Văn hoá Việt Nam, Quận 13, thủ đô Paris bah dak Pháp ƀư ăp nuĭh geh măt ta jrô uănh mprơ grĭch grĭch dak măt: Mpôl hên dŭt rhơn dơi mâp tay ăp nuĭh ndel ƀon tơm nuĭh Tày, Nùng, Thái. Aơ lah du rơh njroh mprơ uĕh, păng hŏ nsĭt tay an gâp tâm ban kơt plơ̆ sĭt tay đah tu tơm bah he- nău ma gâp hŏ joi n’gul rach năm aơ. Gâp dŭt nkah gĭt nău nê.  

 Hŏ bơi tĭng drô phan, năch djăt uănh rhơn rngot rnôk dơi saơ bàn thờ then, puăch play ƀư brah, ko kao, ko rlêng mpơl ta năp măt; djăt nău mprơ Then, nteh đơn Tính ngŭr klêu tâm bah kơt n’gloh bah yôk bri Đông Bắc dêh bên, njok tĭng neh dak tât đah dak me Seine, tháp Eiffel ntŭk Paris lơp chrêk.

NSND Triệu Thủy Tiên, NNƯT Nguyễn Văn Thọ, nghệ sĩ Nguyễn Văn Bách n’hanh ăp bu mprơ Tô Đình Hiệu, Chu Văn Minh, Phạm Thị Thảo n’hanh Trịnh Thị Nguyệt hŏ geh 3 măng mprơ ta Nice n’hanh Paris, râng ăp nău kan njroh mprơ văn hoá gay ndjôt tât lam nuĭh ăp rnoh khlay săk ntơr n’hanh dŭt ngăn ngăn bah Drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay kơt dŏng ngăn nău mprơ Then bah ăp rnoi Tày, Nùng, Thái ta Việt Nam. Nô Tô Đình Hiệu nkoch tay, nô dŭt rhơn n’hao rnôk dơi nchreng an djăt uănh ăp nău mprơ Then nsĭt rnoh khlay văn hoá ntĭt êng bah ƀon tơm Bình Liêu, n’gor Quảng Ninh.

Bôk lăp gâp phit rvê du  đêt yor mô gĭt nuĭh djăt gĭt năl dơi đŏng. Tâm nuih n’hâm ân nchreng an uĕh lĕ rngôch ma nău rŏng đah văn hoá bah rnoi nuĭh he, rnôk nkrêh đơn, mprơ Then, gâp hŏ năl dơi nău wơt dơn bah nuĭh djăt uănh nuĭh Pháp. Bôk năp khân păng djăt săk, rnôk dŭt lĕ nău mprơ bah he ri hŏ geh ăp nuĭh tap ti n’gôr n’gloh lam ntoch jong ndrel ăp nău rnê, lơn  lah hŏ geh ăp ntruh dak măt bah âk nuĭh Tày gŭ ta Pháp. Khân păng lah, khân păng mô mĭn lah mbra dơi djăt nău mprơ Then ta neh dak Pháp. 

Lôch rnôk dơi djăt Then ta neh Pháp, geh du hê nuĭh Pháp joi tât neh Việt. wa bu ur Dominique De Miscault, Kruanh Hiệp hội Tinh hoa Việt Nam ta dak Cộng hòa Pháp – ntŭk kan rgop kơl ndơ̆ Then “chuah rlău dak lêng” hŏ tât đah nkuâl Bình Liêu, n’gor Quảng Ninh. Păng hŏ sơch me neh dja yor nkah uĕh bah năp nău nkoch bah nô Tô Đình Hiệu mpeh ƀon tơm he. rơh dja, nuĭh nchih văn nuĭh Pháp dơi râng lễ Then ta ƀon  lan, nklang yôk bri, ma bâr mprơ rngân n’gloh, kăp djư̆p bah u Vi Thị Mè, bu mprơ then aƀaơ hŏ 114 năm deh:

Nău rah rơch bah ăp băl nkoch mbơh nkơnh n’hơ mpeh văn hoá, kơt hŏ tă mbơh nkoch đah gâp ta Nice n’hanh Paris, hŏ leo gâp hăn tât ta aơ. Gâp way ŭch rŏng joi gĭt văn hoá lam ntŭk lam ntŭr neh n’hanh dŭt rhơn rnôk dơi hăn tât ntŭk gay uănh saơ ngăn. Ăp bu mprơ dja dŭt uĕh ngăn, nchreng an nău mprơ bah khân păng gâp lăp tĭng n’hâm rlău aơ.  

Plơng ơh tay nău mpŏng kâp bah băl Pháp an lah mbra geh tay âk nuĭh rŏng văn hoá gĭt tât Then, gĭt tât me neh ntŭk n’har bri nkual Đông Bắc, nô Tô Đình Hiệu, đah nău ƀư lah Giám đốc Trung tâm Truyền thông - Văn hóa nkuâl Bình Liêu, n’gor Quảng Ninh nkoch, nê lah nău nsrôih bah Bình Liêu âk năm aơ đŏng. Ntơm bah “tu dak mŭr” ntŭk ƀon lan, Then dơi n’glăp ntĭm nti ta ăp jrô nti, njêng ăp CLB tĭng trong rƀŏng mât ndray n’hanh ntik n’hao săk tơm văn hóa way ơm. Hŏ geh ăp Liên hoan mprơ Then đàn Tính way ăp năm, ăp lễ hội văn hoá ntŭk ma nău mprơ Then nuĭh Tày rgop ndrel nău mprơ nuĭh Dao, Sán Chỉ... 

Nkuâl Bình Liêu hŏ ƀư wat jêh Đề án, ƀư tâm nchră khoa học “Mât ndray n’hanh ntik n’hao nău mprơ Then tâm rnôk  hun hao pâl nđaih nsum mpôl lam ƀon lan”, uănh nău rhŏ dŏng pâl nđaih nsum mpôl lam ƀon lan lah du nău kan, trong nkra na nê̆ gay Then “mpăr lot ngai” lơn. NNƯT Hoàng Thị Viên (thị trấn Bình Liêu, nkuâl Bình Liêu) aƀaơ bơi 70 năm deh nha hôm nsrôih mprơ then n’hanh râng nchreng an djăt uănh tâm ăp rnôk lễ hội, tâm nđŭr njroh mprơ tâm n’hanh bah dih n’gor Quảng Ninh nkoch:

Năch pâl nđaih ăp ntŭk rgum tât Bình Liêu, đă mpôl hên nchreng an djăt uănh ăp nău mprơ then, mpôl hên mprơ lĕ ma nău then yău, then mhe, ăp nuĭh dŭt rhơn mƀak. Ăp mon său lah: U săm nti an hên ƀă ư̆h, hên dŭt ŭch ăp nău mprơ then dja.

 Aƀaơ, Bình Liêu dôl mât 12 CLB mprơ Then, đàn Tính ta 6 xã, thị trấn; tâm ban kơt nkre ntoh măt CLB Văn hoá way ơm ăp rnoi mpôl đê̆ nkuâl Bình Liêu, lĕ ma rmôt văn hoá rnoi Tày. CLB hŏ rlong ƀư âk măng jroh mprơ lĕ ma mprơ Then, nchreng an uănh uĕh ndơ nsoh way ơm, nchreng an uănh kah ndơ sa… ta ăp homestay rhŏ dŏng an năch. Then Tày Bình Liêu bah ƀon lan tât đah “nkual ƀon têh lơp chrêk”, aƀaơ năch ăp ntŭk hôm rgum joi tât ta aơ, ndrel gân djăng tâm ntŭk drăp ndơ ơm yău ntlơi an tay, ndrel djăt năl ăp rup uĕh văn hoá Việt Nam mha êng nklang bri tơm quế, bri tơm hồi./.