Bâh âk năm aơ, rơh kuăl brah mih Yang Pơtao Apui ta yôk brah Chư Tao Yang ta xã Chư A Thai, n’gor Gia Lai geh ndâk nsơm tay kơt ơm tĭng nău way ơm bâh nuĭh Jarai. Ta năp nar geh ƀư brah, nuĭh ƀon lan ta ăp ƀon lan ta aơ lĕ geh ndăn ƀư nchrăp nar kuăl brah mih Ndơ dŏng gay ma kuăl brah mih geh: 1 yăng ndrănh, 1 jrŏng jrêng, 1 ngan poăch geh lĕ xiăt lor.Nuĭh geh pă dơn nău kan ndơn an ƀon lan ƀư tiưng nău kuăl brah mih lah wa Siu Phơ (kơl kan an wa Rah Lan Hieo-kađăch ŭnh rơh tal 14).

Nkô̆ nău răk kuăl brah kơt aơ: "Ơi huêng brah dak têh dăng! Nar aơ, ƀon lan tâm ƀon ryơk ndơ, nău rŏng đah ăp huêng brah. Dăn ăp huêng brah an kơl đah ƀon lan , gay ma ăp rnôk hăn ta dak me dak diăng an geh đăp mpăn, mô geh nău dak buk lŭk klân, dăn an brah an dak rsang tât ƀon lan, mô dơi soăt, gay ma ba lŏ, mir mbo ueh nđir, an kao ba play ba mbôn lăy, đăm ba drŏng ba bêng. Dăn an huêng brah kơl an ƀon lan ngăch  dăng, nău rêh ueh, tâm rnglăp tâm rŏng kơt oh nô du rnăk vâl"

Rơh kuăl brah geh ƀư tâm nău ntoh n’gôr huêng khlăy, đah nău tât râng bâh âk nuĭh ƀon lan tât bâh mpeh ba dâng kơt Phú Túc, Ayun Pa, Phú Thiện; tât mpeh ba lơ Pleiku, Chư Pah mô lah tât bâh mpeh nhâp nar kơt Chư Prông, Chư Pưh…Wa Nay Keng tât bâh thôn Rbai, xã Phú Thiện an gĭt.“Ăp tơ̆ geh rơh kuăl brah, ƀon lan bâh ăp ntŭk lĕ njôt ndơ ryơk an brah kađăch ŭnh. Rơh ryơk mbra lah rpu, ndrôk, sur, djăr, ndrănh yăng, ba phe…Nău way kuăl brah geh ƀư ta du ntŭk dŭt khlay tâm bri krŏng . Aơ lah nkual mô an tât ntŭk ver, nuĭh ƀon lan mô dơi tât. Kanŭng geh kađăch ŭnh n’hanh ăp nuĭh kơl kan an păng mơ dơi tât gay ma kơl ƀư ndơ kuăl brah. Bâh nău huêng khlay nĕ, n’hanh nău ryơk lĕ ƀư an rup kađăch ŭnh lơ ma jêng khlăy têh dăng lơn tâm nău mĭn bâh ƀon lan, jêng du nău ntĭt mpeh huêng khlăy mbro mbrăng”.

Nghệ nhân Ưu tú Ksor Lol (way ntơ lah Ơi Sơ) lah nuĭh ndơn an ƀon lan ƀon Rbai, xã Ia Piar, nkuăl Phú Thiện (ơm) aƀaơ lah xã Phú Thiện, leo ƀư tơm rơh kuăl brah mih, an gĭt nău khlăy bâh nău way kuăl brah khlăy aơ.. "Ăp năm, ƀon lan tâm ƀon ndrel geh ƀư kuăl brah dak ta ndrâm dak, ta dak me, ntŭk dơi geh uănh năl lah tu tơm bâh nău rêh jêng. Tĭng nău mbơh bâh ƀon lan, brah dak lah brah mbra geh mât mơh, mât uănh kon nuĭh rnôk khân păng hăn ta dak ta bri. Yor kơt nĕ, rơh kuăl brahdak geh nău khlăy ngăn, ƀon lan dăn huêng brah kơl an gay ma hăn ta dak ta bri geh đăp mpăn, mô geh nău tât. Ngăn lah, ƀon lan way geh ŭch dăn brah dak mât uănh,mât uănh ăp oh kon se ăp nar hăn chiăp rpu, ndrôk, gay ma khân păng mô geh prah lŭp mô lah rmok dak”.

Lôch geh kuăl brah ndrel đah nău way mprây n’hanh rpôt dak ta ndul ăp bu ranh ƀon gay ma dăn săk dăng lăng ngăch, dăn nău ƀŭn lap, bu n’hŭmgŭ mbah pe tơ̆ mbah ryơk ăp huêng brah lôch nĕ tŏ dak ta yăng ndrănh. Rnôk bu n’hum ntơm ngêt ndrănh, chĭng gong gâr ntơm goh, che ntơm dâk, ƀư nău kan njroh xoang kơt lah klang ntô̆ mpăr gay ma ndơ̆ leo nău kuăl bâh che tât huêng brah. Tâm nău khlay nĕ, nnău nteh chĭng gong, gâr nkre đah nău kuăl brah bâh nuĭh kơl kan, ăp nuĭh ƀon lan djăt klêp gay ma mpơl nău ryơk đah ăp huêng brah n'hanh dăn ŭch ăp huêng brah mbra geh djăt nău kuăl brah bâh ƀon lan ma pă an mih lăng prăng sơh. Wa Rmah Phiết ta ƀon Plei Tel A tât râng kuăl brah nkoch.“Dŭt rhơn ngăn, nkuăl geh ƀư n’hanh mpôl hên tât râng ta rơh kuăl brah nar aơ, ŭch bâh hên mbra ndâk nsơm tay nău way ơm n’hanh ueh êng bâh nuĭ ƀon lan Jarai”.

Ndrel đah nău kuăl brah mih geh âk nău ueh êng way ơm bâh mpôl rnoi Jarai. Di rơh aơ lĕ geh ƀư rơh tâm rlong văn hoá- thể thao ăp mpôl rnoi ta nkual di tích ngih dak Plei Ơi. Rơh tâm rlong geh rlău 300 nghệ nhân bâh 10 xã tât râng đah âk nău kan ntoh lư kơt: pla n’hơ chĭng gong, tanh cheh, tanh tôk, trah rup si, ƀư âk ndơ uh goh mpôl rnoi, tâm pât, njroh mprơ ndơ way ơm, rơh tăch ndơ tuch tăm.

Na nê̆, rơh tâm rlong hăn jâng geh ntơ "Tĭng joat jâng kađăch ŭnh”lĕ geh ƀư đŏng, njêng nău ntoh n'gôr ueh an rơh tâm nđur. Tâm rơh tâm nđur, rơh tăch ndơ tuch tăm geh ƀư gay ma mbơh tơih ăp ntil ndơ OCOP n'hanh ndơ ntoh lư ta ntŭk, kơl an nău ŭch rvăt ndơ n'hanh nău ngêt sông bâh năch.

Yuh Phạm Thị Kiêù, du hê năch tât râng rơh tâm nđur an gĭt.“Geh ăp nău way ơm, rơh kuăl brah, kuăl brah mih, dăn ăp nău ueh lăng, gâp saơ nsĭt tay nău khlăy treư lam mpeh nău way ơm bâh mpôl rnoi ta ntŭk tât ăp ntuưk ngăn kơt aơ gay ma saơ ăp bôk nău kan kơt aơ mbra trĕ lam nău khlăy tât dak bah dih geh ueh lơn”.

Nkre lah ta rơh kuăl brah, năch n’hanh nuĭh ƀon lan ta ntŭk lĕ geh rơh lăp ndrel n’hanh geh gĭt ăp nău pâl rlưn way ơm kơt, klŭp bong, klup cò, put măt nhup kik, put măt mbang glah, tâm pit cờ…wa Yă Ngheõ ta xã Ia Hiao tât râng an gĭt.“Ƀon lan nuĭh Jarai ndrel gŭ rgum dŭt âk gay ma râng rhơn kuăl brah tâm nđur, gay ma kahgĭt n’hanh lah ueh ăp huêng brah pă an mbo ba mbôn lăy lôch ăp năm khay pah kan ŏ r’ah. Aơ lah rơh gay ma ăp nuĭh mpơl nău kahgĭt lah ueh đah trôk neh lĕ an mih lăng prăng sơh, mbo ba mbôn lăy. Gâp mĭn ŭch nar rhơn kơt aơ mbra geh nuĭh Jarai geh mât rbăy an kon său ba kơi tay”.

Ryơk n’hao lah nuĭh ƀon lan bah nkual neh Kađăch ŭnh (Pơtao Apui), wa Rmah Yơi, nuĭh geh nău knơm ta Plei Ơi, an gĭt, bâh ntơm tât aƀaơ, tâm nău rêh huêng khlăy bâh nuĭh Jarai ta aơ way ndrel đah nău nkoch trêng mpeh ăp rơh kađăch Ŭnh. Yor nĕ kuăl brah mih “Pơtao Apui” lơ ma geh khlăy lơn. “Mpôl hên dŭt rhơn ngăn yor lah lĕ geh lĕ rngôch 14 rơh kađach ŭnh tâm ndơn. Kađăch ŭnh mô di lah kađăch leo kan mpeh nău dơi tâm ntŭk rêh jêng, ma lah kađăch bâh huêng brah khlăy, geh ƀon lan ăp ƀon dŭt ryơk ngăn. Tâm nău rêh huêng khlăy bâh lĕ ntŭk rêh jêng, kađăch ŭnh geh nău kan tâm rgop ăp nuĭh đah huêng brah , ndơn kan an ƀon lan gay ma kuăl brah dăn an mih lăng prăng sơh, mbo ba mbôn lăy, ƀon lan đăp mpăn, ueh lăng”.

Wa Nguyễn Đức Thuận- nuĭh way kan ntŭk kan văn hoá xã Chư A Thai, n’gor Gia Lai an gĭt, năm aơ, UBND n’gor Gia Lai lĕ tâm rgop đah Viện Hàn Lâm Khoa học xã hội Việt Nam ƀư rơh tâm nchră khoa học “ Kađăch ŭnh- nău nkoch trêng n’hanh nău ngăn”, nchră mpeh trong kan mât rbăy, n’hao nău ueh ơm ta ntŭk Plei Ơi.

Wa Nguyễn Đức Thuận an gĭt, rơh tâm nchră lĕ dơn ngoăy đă n’hao mhe trong di tích văn hoá, lịch sử ngih dak Plei Ơi jêng Di tích ngih dak khlăy.“Tĭng nău ŭch rŏng bâh nuĭh ƀon lan ta ntŭk, ăp năm n’gâng kan lĕ geh mât uănh ntuh kơl, kơl an nău ph kan mât rbăy nău ryơk nău kuăl brah mih Yang Pơ tao Apui, lah nău ueh êng ntoh lư ta ntŭk. Ăp năm, ƀon lan Plei Ơi lah tơm ƀư leo kuăl brah aơ lĕ geh ƀư kuăl brah “Yang Pơtao Apui”. Ƀon lan ƀư tĭng, tât râng ăp rơh tâm rlong mpeh văn hoá njroh mprơ gay ma mbơh tơih mbơh n’hơ rup Plei Ơi lah êng n’hanh n’gor Gia Lai lah nsum”.

Ƀư brah mih “Pơtao Apui” bah nuĭh Jarai dơi kơp dơn lah Drăp ndơ văn hóa, pâl nđaih mô mpơl săk lam dak, plei Ơi (ntŭk ăp Kđăch ŭnh gŭ rêh) dơi ăp nuĭh khoa học đă nkra jêng Di tích ngih dak khlay. Nău nĕ mô knŭng lah an saơ nău nsrôih mât ndrăy nău uĕh way ơm ma hôm jêng rup ndah văn hóa uĕh ngăn bah nuĭh Jarai, n’gor Gia Lai lah êng, nkual Tây Nguyên lah nsum. Aơ lah nkre nău ntô̆ n’hao bah nsum mpôl, nkre pơk luh ndơ geh têh gay mpla nsơ pâl nđaih văn hóa, wăch rgum năch tât uănh nău uĕh êng bah nkual neh daơ.

Dơi mĭn lah, ƀư brah dăn mih “Yang Pơtao Apui” lah nău văn hóa, pâl nđaih uĕh, mpla nsơ têh rup gui n’hanh nkoch nău geh hun hao pâl nđaih bah n’gor Gia Lai. Tă bah nĕ wăch rgum ntuh kơl kan ndrel, tâm rgop đah ăp ntŭk êng, nta an ndâk njêng ndơ pâl nđaih ntĭt mpơl. ƀah brah dăn mih bah Yang Pơtao Apui ta Chư A Thai jêh rnôk dơi ndâk ƀư lĕ jêng ndơ pâl nđaih lăp ăp rơh 30/4, 1-5 lah du nău an saơ. Ăp rơh lễ hội, ntŭk wơt bah 6.000 tât 8000 rơh nuĭh ƀon lan n’hanh năch pâl nđaih tât ƀư ngăn, tâm rgop nkoch mbơh ndơ lŏ mir kah ntoh lư, bah nĕ rgop mô jêt tâm wăch rgum ntuh kơl, mpla nsơ pâl nđaih.