Ta nklang bri yôk Đăk Tô n’gor Quảng Ngãi, mpôl năch pâl nđaih bâh dak bah dih dŭt nđơr rnôk geh  djăt nău nteh n’gloh bâh đàn Klông Put- du ntil ndơ goh bâh nuĭh Xơ Đăng. Ăp mpang ti nsrêt tay, tap ta mbung đàn, njêng nău nteh n’gloh  tăng djăt dŭt ueh, kơt lah rngăy dâk ăp trong mĭn tăng tâm săk jăn, ndŏ leo kon nuĭh djăt lăp ta nău nteh tâm mâp đah kon nuĭh đah trôk nar bri dak.

Đah nuĭh Xơ Đăng, đàn Klông Pút mô dơn lah ndơ nteh, păng hôm nha geh lĕ ma nău ueh êng ndrel đah nău kan ƀư mir ba. Tĭng nău mĭn bâh ƀon lan, ăp dĭng ngâr dŏng ƀư đàn aơ lah ntŭk gŭ nde bâh me ba. Nhạc sĩ, nghệ sĩ ưu tú A Duh - tă ƀư kruanh mpôl Nghệ thuật ca múa nhạc n’gor Kon Tum (ơm) an git, ăp dĭng ngâr bâh đàn Klông Pút geh nău ueh êng huêng khlay bri yôk. “Nău mĭn bâh nuĭh Xơ Đăng, dĭng ngâr, nkar geh gŭ nde bâh huêng brah lah “Me ba” tâm trôm nĕ. Tâm rnôk dŏng, lah geh ndơ i khlăy ngăn bu way an tâl ta trôm dĭng nĕ. Ăp dĭng nĕ geh an găr ba. Bu sŏk dĭng ng âr đâng găr ba hăn tuch, mât găr ntil. Nău tâl găr ba ta dĭng ngâr yor bu uănh khlăy găr ba. lôch nĕ sŏk dĭng ndăl rdĭl brôi ba tuch tâm neh, bâh nĕ păng mbra hon ueh jêng. Kơt nĕ găr ba n’hanh dĭng ng âr lah dŭt khlăy. Ƀon lan hên  dŭt uănh khlăy ngăn dĭng ngâr. Rnôk tuch tăm bơi lĕ tâm dĭng rĭ he tăng nteh “khung khung khung” ta mir nĕ. Păng nĕ kơt nĕ, tăng dŭt ueh ngăn. Bâh nĕ, bu koh jong gleh têh jê̆ êng êng, gay ma ƀư đàn aơ”.

Đàn Klông Put tâm nău rêh bâh nuĭh Xơ Đăng hôm nha geh âk nău nkoch trêng ueh êng. He ndrel djăt Nghệ nhân A Blôih, ta ƀon Hring, xã Cư M’gar, n’gor Đăk Lăk nkoch tay nău ueh êng aơ. “U che he kăl e nkoch tay: Lĕ bâh jŏ ngăn hôm, geh du rnăk nuĭh Xơ Đăng nĕ nơh rnôk tât ta yan kăch rek, mê̆ bơ̆ ntĭnh 2 hê kon chăm jay an mê̆ bơ̆ hăn ta mir, mât mbo bo njrăng sĭm och. Mô geh mê̆ bơ̆ ta jay, bar hê oh yuh dŭt rngot ngăn n’hanh nhĭm. Trôk lơ ma măng tâm nuih n’hâm bar hê oh yuh dŭt klâng mê bơ̆. I yuh păng sŏk du mblâm dĭng n’hanh koh n’glưl bar ding, an dĭng ta bah dih jay. Tât ta măng, trôk geh sial dăng, 2 hê oh yuh geh tăng nteh bâh trôm dĭng nĕ. Bar hê oh yuh luh bah dih uănh n’hanh sok dĭng nĕ tap tap bâh bah dih dĭng, geh nău tăng nteh dŭt ueh. Bâh nĕ 2 hê oh yuh hăn rseh tay âk dĭng koh gleh jong êng êng n’hanh nău nteh bâh ăp dĭng nĕ geh ueh êng êng, gleh jong n’gloh ngai êng êng đŏng. Bâh nău nteh kơt  “put put”, rnôk nĕ oh yuh lĕ ntơ an ntil ndơ nteh aơ lah Klông Put “Klông” lah dĭng, “Put” lah nău nteh bâh dĭng aơ.

Tĭng nău mbơh bâh nhạc sĩ A Duh, nău khlăy ngăn ntơm nơh lah, ndơ nteh Klông Put kanŭng an bu ur goh dơm, yor oăng ndrel đah “jă kuăl huêng ba” bâh bu ur tâm nău way bâh nuĭh Xơ Đăng. Nău nteh bâh Klông Put geh mbơh an lah “kuăl jă” huêng ba, an mbo ba săk geh. Bu ur  goh Klông Put tâm ăp rơh tâm mâp tâm nđur têh khlăy kơt sa ba mhe, kuăl brah ndrâm dak n’hanh tâm nău rêh ăp nar gay ma ƀư an nău kuăl brah khlăy lơn. Nhạc sĩ A Duh nkoch.“Nuĭh Xơ Đăng mĭn lah, ăp ntil ndơ khlăy tâm dĭng aơ kanŭng geh bu ur dơm goh rĭ ndơ nĕ geh mât nkre tâm dĭng. Lah an bu klô goh rĭ huêng ba mbra hăn du. Yor nĕ, bu klô mô dơi geh dŏng đàn Klông Put. Kanŭng geh bu ur, goh ta dĭng nĕ rĭ huêng ba mbra djăt n’hanh gŭ nkre tâm dĭng nĕ. Nău min bâh u che he kăl e lah kơt nĕ”.

Ă nău nteh bâh đàn Klông Put mô dơn geh nău nteh êng tâm âk nău nteh têh hvi bâh bri yôk Tây Nguyên ma hôm nha nkah mbơh âk nău mĭn rklă mhe an ăp nhạc sĩ  mĭn uănh, hun hao n’hanh geh âk nău nteh uh goh an đàn Klông Put. Nghệ sĩ uư tú Vũ Lân- tă ƀư kruanh đoàn ca muá dân tôcj n’gor Đăk Lăk lah nuih geh âk nău mĭn uănh n’hanh rklă njêng ndơ uh goh ta Tây Nguyên rhơn nkoch an lah, Klông Put lah du ntil ndơ nteh dŭt ueh ngăn ta lam ntur neh. ''ta meng ăp ntil nău mprơ tơm, nĕ lah nău mprơ nău nteh ba lơ n’hanh ba dâng geh mprơ groi an nău nĕ rĭ bu ƀư nchih nău mprơ naư nteh ntơ lah nău mprơ âk er, âk nău. Klông Pút lah ngoăy tâm âk ntil ndơ uh goh dơi geh mpơl ntĭt nău ueh êng, nău âk er nĕ. N’hanh ăp nău nteh nĕ păng geh tâm ntŭn dŭt ueh yơn hôm nha geh tâm nău êng tâm nău nteh bâh nuĭh rnoi nĕ. N’hanh bâh nău nĕ, geh âk nuĭh dak bah dih bol ma lĕ geh uh goh tâm dak Việt Nam an năch dak bah dih mô lah geh uh goh Klông Put ta ăp dak êng ma he tât rĭ khân păng uănh Klông Put lah ngoăy tâm âk ntil ndơ uh goh dŭt ueh ta lam ntur neh n’hanh nău ueh êng nĕ lah nuĭh nghệ sĩ ƀư goh uh Klông Put mô geh gŏ pah ti ta đàn dâl”.

          Đơn Klông pút mô êng knŭng lah đơn ma hôm lah nteh nuih n’hâm bah nuĭh Xơ Đăng. Nteh geh er bah nău rêh tĭng đah lŏ mir, lah rse brai boăt nthoi nsum mpôl. Nghệ nhân Ưu tú Y Sinh-bu ur Đảng viên ntoh lư bah nuĭh Xơ Đăng ta xă Đắk Tô, n’gor Quảng Ngãi lĕ an nuih n’hâm gay trêng ntĭm chĭng gông mboăt n’hôm way ơm, tâm nĕ geh đơn Klông pút an druh ndăm. Lăp nơm tâm ăp lễ hội bah ƀon lan kơt: rhơn ba mhe, sreh rpu, ƀư brah ndrâm dak..., ăp nău mprơ, nteh chĭng n’hanh nteh đơn Klông Pút lĕ lăp tâm nting mham Y Sinh. Wa nkoch:“Kăl e, rnôk hôm e jêt, gâp way ndrel đah ăp yuh tĭng mê̆ bơ̆ hăn tâm mir. Mông rlu, lăp tâm choanh, djăt ăp yuh ntĭm tap đơn Klông Pút. Gĭt pâl đơn dĭng way ơm gâp ntô̆ n’hao ngăn, knơm nte dĭng nkar aơ dŏng gay ntru mpa phah mir ba. Gâp geh du đêt nău blău jêng gâp lap dơi dŏng đơn gông dĭng nkar bah rnoi mpôl nơm".

           Nghệ nhân Y Sinh dơi dŏng âk ntil chĭng, đơn gông rnoi mpôl đêt, yơn wa hôm e ŭch đah đơn Klông Pút, yor nĕ ntŭk gŭ bah “Huêng ba”, djôt tât nău hơm răm, uĕh lăng n’hanh đăp mpăn. Tĭng wa, gay dơi geh nău nteh uĕh, njŭng huêng ri nuĭh pâl an âk soan tiăr nti, đah dâk kŭnh nuĭh tâm rgop kŭnh 2 mpang ty tap, jêng trong n’hâm dŭt nâp ri mư dơi geh nteh tŏng ăp, geh nău nteh n’gloh êng."Tĭng nău way ơm rnoi nuĭh Xơ Đăng lah gâp an nsrôih đă, ntĭm an kon sau. Lah kon sau he geh du đet nău pâl chĭng đơn gông rnoi mpôl đêt ri he an trêng ntĭm khân pơng, an mât huêng bah chĭng đơn gông rnoi mpôl đêt. Săk gâp, gâp hăn tŭr rhŏ an âk ntŭk ri khân pơng gĭt tât gâp, khân pơng tât đă trêng ntĭm tay. Knơm nĕ, he mư dơi mât ndrăy chĭng đơn gông way ơm bah rnoi mpôl nơm".

Rlet rlău âk ntŭk pah kan, ƀư nai, jêh nĕ cán bộ Hội Liên hiệp Bu ur nkuăl Đăk Tô, n’gor Kon Tum ơm, yơn Nghệ nhân Ưu tú Y Sinh an lĕ nuih n’hâm gay mât ndrăy n’hanh mât nău uĕh bah chĭng đơn gông way ơm, tâm nĕ geh nteh đơn Klông Pút. Wa A Ken-Cán bộ Jrô kan Văn hóa xă Đắk Tô, n’gor Quảng Ngãi an gĭt: bôl lĕ rlu ranh, yơn nghệ nhân Y Sinh hôm e hăn ăp ƀon lan, joi ăp “nuĭh yơng tĭng” mhe gay mât uănh nău rŏng chĭng đơn gông way ơm. "Mpôl hên dŭt rnê nghệ nhân Y Sinh. Yor wa lah nuĭh dŭt n’hâm đah chĭng đơn gông rnoi mpôl đêt, pâl đơn Klông Pút dŭt blău. Gâp lah nuĭh ƀa ƀơ mâp, tâm rgâl n’hanh rdâk ƀư ăp nău mprơ, leo mpôl hăn tŭr mprơ rhŏ an âk ntŭk tâm nkuăl, tâm n’gor đê̆ đŏng bah dih n’gor, gâp saơ nghệ nhân Y Sinh gơih nđơr râng. Yor chĭng đơn gông rnoi mpôl đêt lĕ ơm geh tâm huêng wa, ngăn lah nghệ thuật pâl đơn Klông Pút bah wa dŭt uĕh ngăn".

Đah ăp nău rgop âk ngăn tâm ntil nău chĭng đơn gông way ơm ƀon lan, 10 năm bah năp, wa Y Sinh lĕ dơi ngih dak an ndơ nkhôm Nghệ nhân Ưu tú. Rêng hvi văn hóa rnoi mpôl đêt nơm, ta Ƀon Văn hóa-Pâl nđaih ăp rnoi nuĭh Việt Nam (thủ đô Hà Nội), Nghệ nhân Y Sinh mô knŭng tŭr gôh ăp chĭng đơn gông rnoi mpôl đêt, nkoch văn hóa Xơ Đăng tât băl bên tâm n’hanh bah dih dak. Kônh wa rblang mpeh Klông Pút, nkoch nău “rbôt huêng ba” n’hanh ăp nău khlay way ơm nuĭh Xơ Đăng.