Nuĭh mât uĕh nău ntơr mbân ao tanh Êđê
Chủ nhật, 00:00, 12/11/2023 VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja
VOV4.M’nông - Wa H’Dĭ Ktŭl (nuĭh Êđê, way kuăl lah Aduôn Phát), 65 năm deh, ta Buôn Drai Hling, xă Hòa Xuân, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak lah ngoăy tâm âk nghệ nhân cheh tanh. Wa blău ăp gưl rui brai, tanh nah way ơm bah nuĭh Êđê bah kăl e. Wa mô nkah gĭt nơm lĕ tanh ndâng âk nah bă kon, nah mbân, ao, nah ntâk, t’roi an ăp nuĭh geh du nău wa mpŏng ŭch trêng tay an rơh bah kơi.

Bah kăl e, lĕ rngôch bu ur Êđê gĭt rui brai da dê, cheh tanh. Du ntil ndơ tanh lah nău wĕ gơih nđơr, gĭt blău, mĭn ƀư mhe bah nuĭh bu ur Êđê. Kơt âk bu ur ndrel năm, wa H’Dĭ Ktŭl ŭch, nti tĭng ăp wa, mê̆ geh du ntil ndơ cheh tanh an nơm n’hanh ƀư ndơ tâm an nuĭh bên. Wa H’Dĭ Ktŭl nkoch:

Gâp nti cheh tanh rnôk mhe 12 năm deh. Rnôk saơ ăp, wa, mê̆ cheh tanh gâp dŭt ŭch. Gâp ŭch dơi tanh gay dŏng tâm rnăk wâl. Rnôk nĕ mô geh mĭn tât tăch kơt nar aơ. Gâp tă cheh tanh nah mbân ao, tanh nah ƀă kon, ăp nah têh.

Rlău 50 năm ŭch đah nău kan, đah ăp cheh ndrang, uĕh ntơr kho ao bah rnoi nuĭh đêt, wa geh tay âk nău blău ơm nsing tâm brai khlay tâm kho ao Êđê lah brai ônh. Wa nkoch, ăp ao, nah mbân mô lah nah geh âk nău nkoch uĕh, lah nău way ơm uĕh bah nuĭh Êđê bah kăl e.

Kăl e nău rêh dŭt jêr jŏt mô geh nah ƀă kon, nah ntâk rnôk bich. Kônh wa tăm êng mbli rui brai gay tanh mbân ao, nah. Jêh rnôk pĕ mbli dŭm, mbli mbra rlet rlău âk gưl bah dônh mbli, mpang mbli tât lơh chrai gay dơi dô̆t jêng brai n’hanh n’glêh dŭt lah trăm brai, ntĭt nsa ŭch brai gŭr ri mbra dŏng dak gŭr bah rmĭt. Yor nău rêh jêr jŏt jêng kăl e ăp ndơ gay tanh geh du ntil ndơ tanh ntoh bah nău mĭn ƀư mhe, gơih joi bah bri”.

Lah du nghệ nhân gĭt wât đah nkô̆ nău bah ăp cheh ndrang, wa H’Dĭ Ktŭl an gĭt, ăp cheh ndrang uĕh khlay lah ntŭk ntơr ang bah mbân ao Êđê. Nău mĭn ƀư mhe bah ăp nghệ nhân dŭt uĕh jêng ăp rup cheh ndrang ta ăp ndơ tanh Êđê dŭt uĕh. Ăp rup gui nĕ dŭt âk dơi sŏk nău ŭch mpô mpa kơt sĭm, kop, chep chĕp... n’hanh tơm si kơt nkao si, tơm si, rtônh,... Rlău ma nĕ geh âk rup gui mpeh nghệ thuật, djăt tĭng brah yang kơt rse yông chĭng. Lơn lah, nău uĕh rup ndrang ta ao bu klô mô lah nah mbân bu ur geh nău êng êng.

Aƀaơ nău rêh lĕ  hun hao, mô hôm joi ăp ndơ bah bri gay cheh tanh mbân ao tay ma rwăt gay sĭt tanh. Yơn lah mô geh roh ăp trong, rup gui cheh ndrang ntĭt mpơl bah u che n’glơi an. Ntĭt nsa kơt tanh ao, mbra geh rup gui kơt play trám, grăp nông, grăp rpoăl. Aƀaơ geh âk nghệ nhân cheh tanh mĭn ƀư mhe tay yơn mô roh nău uĕh rup gui ntĭt mpơl. Hôm rup gui ta nah mbân êng đŏng ta ao, ntĭt nsa geh cheh ndrang rup nkao, tanh 13 rse brai mô lah 17 rse brai...”

Gay jêh du ntil ndơ tanh way roh âk ngăn mông nar, jêng ăp nghệ nhân way ndăn rnôk ru. Nghệ nhân H’Dĭ Ktŭl an gĭt: Dơi geh nău uănh mĭn bah Ngih dak n’hanh nău hun hao bah pâl nđaih, ndơ cheh tanh jêng ăp ndơ pâl nđaih nta an oh yuh tâm ƀon geh tay prăk.

Ngih dak lĕ geh âk nău kơl, trong nchrăp gay mât rƀăy n’hanh hun hao cheh tanh bah nuĭh Êđê. Kônh wa dŭt rhơn n’hanh hăn ndrel tâm ăp nău nchrăp ƀư n’gluh an. Gâp mpŏng bah kơi lĕ rngôch ăp nuĭh gĭt ryơk n’hanh mât rƀăy nău uĕh bah ăp ndơ cheh tanh bah rnoi nuĭh nơm.

Đah nghệ nhân H’Dĭ Ktŭl, cheh tanh mô knŭng geh nău răm ma khlay lơn lah rgop mât ndrăy, nkoch mbơh văn hóa way ơm bah rnoi nuĭh Êđê. Đah nău gĭt wât n’hanh nău ŭch đah ăp rup gŭ uĕh, âk ntil rup ndrang wa H’Dĭ Ktŭl dŭt răm dơi râng ntĭm an oh yuh tâm jrô ntĭm, trêng ntĭm cheh tanh way ơm. Tă bah nĕ, wa lĕ rgop mât ndrăy n’hanh mât uĕh văn hóa bah nuĭh Êđê ta xă Hòa Xuân, nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak.

 

 

VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Y Sưng Phê Ja

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC